Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 110 fol.

Landnámabók með viðauka ; Ísland, 1650-1682

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-23v)
Landnámabók
Titill í handriti

Landnáma

Notaskrá

Hannes Finnsson 1774, Landnámabók;

Íslendinga sögur 1843 I s. xxxi;

Jakob Benediktsson 1958, Skarðsárbók, Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá, Rit handritastofnunar Íslands 1 s. xiv-xv, xxiv-xxviii, xxxi-xxxii, xxxv, xxxvii-xxxviii ff…;

Þorgeir Guðmundsson og Þorsteinn Helgason 1829, Íslendinga sögur I s. 9-10;

Athugasemd

Skarðsárbókargerð.

Efnisorð
1.1 (1r-1r)
Formáli
Upphaf

Í aldarfarsbók þeirri er Beda prestur heilagur gjörði …

Niðurlag

… í þann tíma var ferð millum landanna.

Efnisorð
1.2 (1r-4r)
Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar og segir fyrst hvert skemmst er frá Íslandi og hverjir herrar ríktu á Norðurlöndum í þann tíma. Hér segir í fyrsta parti um Sunnlendingafjórðung.
Titill í handriti

Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar og segir fyrst hvert skemmst er frá Íslandi og hverjir herrar ríktu á Norðurlöndum í þann tíma. Hér segir í fyrsta parti um Sunnlendingafjórðung.

Upphaf

Á þeim tíma er Ísland fannst og byggðist af Noregi …

Niðurlag

… og var hann kallaður Hrólfur að Ballará.

Efnisorð
1.3 (4r-12r)
Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi er margt stórmenni hefur byggðan.
Titill í handriti

Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi er margt stórmenni hefur byggðan.

Upphaf

Maður hét Kalman suðureyskur að ætt …

Niðurlag

… þá voru DCCCC bændur í þessum fjórðungi.

Efnisorð
1.4 (12r-17r)
Nú hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi er fjölbyggðastur hefur verið af öllu Íslandi og stærstar sögur hafa gjörst bæði að fornu og nýju, sem enn mun ritað verða og raun ber á.
Titill í handriti

Nú hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi er fjölbyggðastur hefur verið af öllu Íslandi og stærstar sögur hafa gjörst bæði að fornu og nýju, sem enn mun ritað verða og raun ber á.

Upphaf

Gunnsteinn meinfretur, sonur Álfs …

Niðurlag

… en þar voru MCC bænda þá er talið var.

Efnisorð
1.5 (17r-19v)
Þessir menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi er nú munu upp taldir og fer hvað af hendi norðan til fjórðungamóts frá Langadal(!)nesi á Sólheimasand og er það sögn manna að þessi fjórðungur hafi fyrst albyggður verið.
Titill í handriti

Þessir menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi er nú munu upp taldir og fer hvað af hendi norðan til fjórðungamóts frá Langadal(!)nesi á Sólheimasand og er það sögn manna að þessi fjórðungur hafi fyrst albyggður verið.

Upphaf

Gunnólfur kroppa hét maður son Þóris hauknefs …

Niðurlag

… eru frá komnir - Ketill hinn fíflski og Leiðólfur kappi.

Efnisorð
1.6 (19v-22v.)
Hér hefur landnám í Sunnlendingafjórðungi er með mestum blóma er alls Íslands fyrir landskosta sakir og höfðingja þeirra sem þar hafa byggt, lærðir og leikir.
Titill í handriti

Hér hefur landnám í Sunnlendingafjórðungi er með mestum blóma er alls Íslands fyrir landskosta sakir og höfðingja þeirra sem þar hafa byggt, lærðir og leikir.

Upphaf

Austfirðir byggðust fyrst á Íslandi en á milli Hornafjarðar og Reykjaness …

Niðurlag

… þó að synir þeirra sumir reistu hof og blótuðu, en landið var alheiðið nær C vetra.

Efnisorð
2 (22v-23v)
Um erlenda biskupa á Íslandi
Upphaf

Óaldarvetur varð mikill á Íslandi …

Niðurlag

… og er einmælt hann hafi verið hinn mesti merkismaður.

Athugasemd

Engin fyrirsögn er í handriti né annað sem bendir til að um viðauka sé að ræða. Gerð eru greinarskil (5.-6.lína neðan frá) með sama hætti og annars staðar í handriti og textanum síðan fram haldið.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír með vatnsmerkjum.

Vatnsmerki 1. Aðalmerki: Skjaldarmerki Amsterdam ( 2 , 8 , 9 , 13 , 16 , 18 , 20-21 , Skjaldarmerkin í handritinu eru nokkuð óskýr, einkum blöð 9, 13, 16, 18 og 20-21) // Mótmerki: Fangamark MPP? ( 1? , 4 , 5 , 8? , 10-12? , 14 , 15 , 17? , 19? , 22? , Fangamörkin í handritinu er nokkuð óskýr, einkum blöð 1, 8, 10-12, 17, 19 og 22. Ekki er hægt að segja nákvæmlega til um hvort skammstöfunin sé MPP en það er þó líklegt).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki: Dárahöfuð með 7 litlum bjöllum á kraga, Hermes kross? og 3 hringir // Ekkert mótmerki ( 6 , 23 ).

Blaðfjöldi
i + 24 + i blöð (325 mm x 210 mm). Blað 24 er autt og nokkrar línur eru auðar á blaði 10v.
Tölusetning blaða

  • Eldri blaðmerking 1-23.
  • Síðari tíma blaðmerking með rauðum lit 1-23, nú að mestu afmáð.

Kveraskipan

4 kver:

  • I: spjaldblað - viðbót 1 (eitt tvinn + eitt blað)
  • II: bl. 1-12 (6 tvinn: 1+12, 2+11, 3+10, 4+9, 5+8, 6+7)
  • III: bl. 13-22 (5 tvinn: 13+22, 14+21, 15+20, 16+19, 17+18)
  • IV: bl. 24 - spjaldblað (eitt blað + eitt tvinn)

Umbrot

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 280 mm x 160 mm.
  • Línufjöldi er ca 65-71.
  • Síðutitlar.
  • Sagan endar í totu.
  • Griporð. Síðasta lína hefst fyrir miðju blaði og síðustu ca þrjú orð hennar eru upphafsorð á því næsta (sjá t.d. blöð 9v-10r).
  • Vísun í vísur wysa er á spássíum blaða (sjá t.d. blað 12r); á einum stað (að því er best verður séð) er skrifað M út á spássíu og vísar það sennilega á málshátt: Sárt bítur soltinn … (sjá 10r).

Ástand

  • Stórir smitblettir eru efst á ytri spássíu blaða 1-4 og minni blettir neðst á blöðum 1r-5v og víðar.
  • Lítillega hefur verið skorið af síðutitlum á efri spássíum blaða (sjá t.d. blöð 1r-3v).

Skrifarar og skrift

  • Ein hönd, skrifari er óþekktur.
  • Blendingsskrift; kansellískrift er á fyrirsögnum.

Skreytingar

  • Fyrirsagnir og fyrsta lína textans eftir kaflaskil eru víðast með stærra letri en meginmálið (sjá t.d. blað 1r og 12r).

  • Stórir upphafsstafir eru sums staðar í upphafi meginmáls og fyrirsagna (sjá 4r og 12r).

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

  • Margar greinar og örnefni úr texta eru á spássíum (sjá t.d. blöð 13v-15r).

Band

Band (332 mm x 236 mm x 15 mm) er frá 1974.

  • Spjöld eru klædd fínofnum striga. Grófari strigi er á kili og hornum. Saumað á móttök. Saurblöð tilheyra þessu bandi.

Fylgigögn

  • Fastur seðill (74 mm x 165 mm) með hendi Árna Magnússonar: Landnámabók, úr bók sem ég keypti 1711 af Sigurði á Ferju og tók sundur í parta, var eldri en 1683..
  • Laus miði með upplýsingum um forvörslu handrits.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið var upprunalega hluti af stærri bók sem skrifuð var á Íslandi fyrir 1683 (sbr. seðil). Það er tímasett til ca 1650-1683 en í Katalog I , bls. 73, til 17. aldar. Í sömu bók voru a.m.k. AM 125 fol., AM 163 a fol., AM 163 b fol., AM 163 c fol., AM 163 d fol. og blað 10r-11v í AM 202 g fol. Hér um svokallaða Skarðsárbókargerð Landnámu að ræða með viðauka um útlenda biskupa á Íslandi (sbr. AM 104 fol.). Þetta er að mestu leyti sami texti og í AM 104 fol., AM 108 fol. og AM 109 fol.Á spássíum eru tilvísanir í Hauksbók.

Ferill

Árni Magnússon keypti bókina sem handritið tilheyrði af Sigurði Magnússyni á Ferju árið 1711 og tók í sundur.

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 10. júní 1975.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Kålund gekk frá handritinu til skráningar 28. október 1885 Katalog I; bls. 73 (nr. 129), DKÞ grunnskráði 16. nóvember 2001, VH skráði handritið samkvæmt TEIP5 reglum 2. febrúar 2009; lagfærði í nóvember 2010. ÞÓS skráði 5. júní 2020. EM skráði kveraskipan 7. júní 2023.

Viðgerðarsaga

Viðgert og bundið af Birgitte Dall í mars 1974. Eldra band liggur hjá í öskju.

Myndir af handritinu

  • Stafrænar myndir á www.sagnanet.is.
  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
  • Negatíf filma frá 1989 á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, ljósmyndari Jóhanna Ólafsdóttir (askja 342).

Notaskrá

Titill: Antiquités Russes
Ritstjóri / Útgefandi: Rafn, C. C.
Titill: Arngrimi Jonae opera latine conscripta,
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: IX-XII
Höfundur: Hreinn Benediktsson
Titill: Linguistic studies, historical and comparative
Titill: Íslendínga sögur: udgivne efter gamle Haandskrifter
Ritstjóri / Útgefandi: Det kongelige nordiske Oldskrift-Selskab
Umfang: I-IV
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Titill: Rit Handritastofnunar Íslands, Skarðsárbók: Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: I

Lýsigögn