AM 158 fol.
Sögubók ; Ísland, 1630-1675
Tungumál textans
Innihald
„Saga af Hrafnkeli goða.“
„[Þ]að var á dögum Haralds konungs hins hárfagra …“
„… og þóttu miklir menn fyrir sér og lýkur hér frá Hrafnkeli að segja.“
„Saga af Gunnari Keldugnúpsfífli.“
„[Þ]orgrímur hét maður sem bjó þar sem nú heitir á Hörgslandi …“
„… er frá þeim komin mikil ætt. Þóttu það allt vera miklir menn fyrir sér.“
Og lýkur hér með sögu af Gunnari Keldugnúpsfífli.
„Sagan af Gunnari Þiðrandabana.“
„[K]etill hét maður og var kallaður þrymur …“
„… og var hann í Noregi til elli ævi sinnar. Lýkur hér með sögu Gunnars.“
„Saga af Þorsteini stangarhögg.“
„[M]aður nefnist Þórarinn er bjó í Sunnudal …“
„… Hefur margt manna frá þeim komið og lýkur þar frá þeim að segja.“
„Saga af Þorsteini forvitna.“
„[Þ]orsteinn hét maður, íslenskur …“
„… og skildust þeir Þorsteinn með hinni mestu vináttu.“
Og lýkur hér af Þorsteini forvitna að segja.
„Saga af Þorsteini fróða.“
„[Í] Austjörðum óx upp sá maður er Þorsteinn hét …“
„… og var jafnan með konungi. Lýkur svo þessum söguþætti.“
„Saga af Þorsteini hvíta.“
„[M]aður hét Ölvir hinn hinn(!) hvíti …“
„… og varð úr fullur fjandskapur sem segir í Vopnfirðingasögu. “
Og lýkur hér sögu Þorsteins hins hvíta.
„Saga af Þorsteini suðurfara.“
„[Þ]orsteinn hét maður austfirskur að ætt …“
„… að duga þér. Konungur var vel …“
Niðurlag sögunnar vantar. Hugsanlega um eyðu í forriti að ræða þar sem blöð 19-20 eru auð.
„Söguþáttur Jökuls Búasonar“
„[J]ökli þótti nú svo illt verk sitt …“
„… og lýkur svo frá honum að segja.“
„Saga af Ormi Stórólfssyni.“
„[H]ængur hét maður, son Ketils Naumdæla en móðir hét Hrafnhildur …“
„… og þótti æ hinn mesti maður og varð ellidauður og hélt vel trú sína. Og lýkur svo frá honum að segja. “
Blöð 27r-28v eru auð.
„Bárðar saga“
„Dumbur hefur kóngur heitið …“
„… Ekki er þess getið að Gestur Bárðarson hafi nokkur börn átt. “
Og lýkur hér sögu Bárðar Snæfellsáss og Gests sonar hans.
„Hér hefst Laxdælinga saga“
„[K]etill flatnefur hét maður, sonur Bjarnar bunu …“
„… Þorkell Gellisson var hið mesta nytmenni og var sagður manna fróðastur og lýkur þar nú sögum þessum.“
Sagan endar í 78. kafla, sbr. útgáfu sögunnar, og er það í samræmi við niðurlag í Z-gerð Laxdælu. Í Y-gerð endar Laxdæla með Bollaþætti (sbr. Einar Ólafur Sveinsson; Íslenzk fornrit V. 1934: lxxii-lxxvi. ).
„Hér byrjar sögu af Kveldúlfi“
„Úlfur hét maður og var Bjálfason …“
„… þá er Ólafur konungur Tryggvason féll. Skúli hafði átt í orustum sjö bardaga.“
„Hér hefst Þórsnesinga saga sem öðru nafni kallast Eyrbyggja“
„[K]etill flatnefur hét hersir einn í Noregi …“
„… voru þau bein öll þá grafin niður þar sem nú stendur kirkjan.“
Og lýkur hér nú sögu Þórsnesinga og Eyrbyggja.
Blöð 113r-113v eru auð.
„Hér byrja(!) saga Vatnsdæla“
„[M]aður er nefndur Ketill og var kallaður þrymur …“
„… og hélt vel trú sína fram um ævi og ellidaga.“
Í Íslenzkum fornritum VIII er þetta niðurlag í samræmi við niðurlag 46. kafla sögunnar en kaflarnir eru þar alls 47 (1939:126).
„[M]aður hét Þorsteinn höfði …“
„… svo þeim Illuga, og Birni, 000 fór og til Ölvers með.“
Af fyrirsögn er einungis tilfært orðið Skutu.
„Söguþáttur af Vallna-Ljót“
„[S]igurður hét maður. Hann var son Karls hins rauða …“
„… Hélt Guðmundur virðingu sinni allt til dauðadags og lýkur þar þessari sögu.“
Lýsing á handriti
Pappír með vatnsmerkjum.
- Aðalmerki 1: Bær með þremur turnum og fangamarki HB (IS5000-02-0158_19r), bl. 1, 3, 9, 14, 19, 31, 42, 44, 127, 131. Stærð: 58 x 62 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 51 mm.
Aðalmerki 1 (par) (IS5000-02-0158_20r), bl. 5, 7, 13, 15, 20, 29, 35, 38, 40, 129-130. Stærð: 55 x 62 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 52 mm.
Ekkert mótmerki.
Notað frá 1630 til 1675. - Aðalmerki 2: Akkeri (IS5000-02-0158_21v), bl. 21-24, 32, 58, 63, 112. Stærð: 34 x 47 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 24 mm.
Aðalmerki 2 (par) (IS5000-02-0158_59v), bl. 57, 59-60, 65-66, 111. Stærð: 36 x 48 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 24 mm.
Ekkert mótmerki.
Notað frá 1630 til 1675. - Aðalmerki 3: Bær með þremur turnum, fangamarki C4 og kórónu (IS5000-02-0158_51r), bl. 45, 48, 51. Stærð: 55 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 52 mm. Mótmerki 3: Bókstafur S (IS5000-02-0158_49r), bl. 46, 49, 52. Stærð: 31 x 12 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 28 mm.
Aðalmerki 3 (par) (IS5000-02-0158_50r), bl. 50. Stærð: 117 x 53 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 51 mm.
Mótmerki 3 (par) (IS5000-02-0158_47v), bl. 47. Stærð: 29 x 11 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 27 mm.
Notað frá 1630 til 1675. - Aðalmerki 4: Skjaldarmerki með sverðlilju og kórónu (IS5000-02-0158_68r), bl. 68, 71-72, 74, 76, 78, 80, 82, 85, 87, 89, 93-94, 97-98?, 100?, 102, 114-117, 119. Stærð: 101 x 74 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 80 mm.
Ekkert mótmerki.
Notað frá 1630 til 1675. - Aðalmerki 5: Ljón sem heldur á öxi (IS5000-02-0158_104v), bl. 103-105, 107. Stærð: 77 x 44 mm,
Ekkert mótmerki.
Notað frá 1630 til 1675. - Aðalmerki 6: Tveir turnar með fjórum egglaga gluggum (IS5000-02-0158_132v), bl. 132-133. Stærð: 70 x 51 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 49 mm.
Aðalmerki 6 (par) (IS5000-02-0158_136r), bl. 136-137. Stærð: 70 x 53 mm, fjarlægð á milli vatnslína á báðum megin vatnsmerkisins: 50 mm.
Ekkert mótmerki.
Notað frá 1630 til 1675.
- Eldri blaðmerking 44-182.
- Síðari tíma blaðmerking með blýanti 1-140.
20 kver.
- Kver I: spjaldblað - fylgigögn 1 (1 tvinn + eitt blað)
- Kver II: blöð 1r-8v (4 tvinn: 1+8, 2+7, 3+6, 4+5)
- Kver III: blöð 9r-16v (4 tvinn: 9+16, 10+15, 11+14, 12+13)
- Kver IV: blöð 17r-20v (2 tvinn: 17+20, 18+19)
- Kver V: blöð 21r-28v (4 tvinn: 21+28, 22+27, 23+26, 24+25)
- Kver VI: blöð 29r-36v (4 tvinn: 29+36, 30+35, 31+34, 32+33)
- Kver VII: blöð 37r-44v (4 tvinn: 37+44,38+43, 39+42, 40+41)
- Kver VIII: blöð 45r-52v (4 tvinn: 45+42, 46+41, 47+40, 48+49)
- Kver IX: blöð 53r-60v (4 tvinn: 53+60, 54+59, 55+58, 56+57)
- Kver X: blöð 61r-66v (3 tvinn: 61+66, 62+65, 63+64)
- Kver XI: blöð 67r-74v (4 tvinn: 67+74, 68+73, 69+72, 70+71)
- Kver XII: blöð 75r-82v (4 tvinn: 75+82, 76+81, 77+80, 78+79)
- Kver XIII: blöð 83r-90v (4 tvinn: 83+90, 84+89, 85+88, 86+87)
- Kver XIV: blöð 91r-98v (4 tvinn: 91+98, 92+97, 93+96, 94+95)
- Kver XV: blöð 99r-102v (2 tvinn: 99+102, 100+101)
- Kver XVI: blöð 103r-110v (4 tvinn: 103+110, 104+109, 105+108, 106+107)
- Kver XVII: blöð 111r-114v (2 tvinn: 111+114, 112+113)
- Kver XVIII: blöð 115r-122v (4 tvinn: 115+122, 116+121, 117+120, 118+119)
- Kver XIX: blöð 123r-132v (5 tvinn: 123+132, 124+131, 125+130, 126+129, 127+128)
- Kver XX: blöð 133r-138v (3 tvinn: 133+138, 134+137, 135+136)
- Kver XXI: blöð 139r-140v (1 tvinn: 139+140)
- Kver XXII: aftara saurblað - spjaldblað (eitt tvinn)
- Tvídálka.
- Leturflötur er ca 265 mm x 160 mm.
- Línufjöldi í hverjum dálki er ca 53-62.
- Dálkar og spássíur eru vel afmörkuð; víða virðist blaðið hafa verið miðjusett með broti (sbr. t.d. 48r-50v); á stöku stað má þó sjá ljósrauðar línur sem afmarka leturflötinn (sbr. 75v-82r).
- Víðast hvar eru auðir reitir fyrir upphafsstafi (sbr. t.d. á blöðum 1r-6r).
- Síðutitlar eru á blöðum 1r-9r.
- Sögur eru yfirleitt kaflaskiptar en sumstaðar eru eyður fyrir kaflanúmer (sbr. t.d. á blöðum 50r-66v).
- Að mestu talið skrifað með hendi Þorsteins Björnssonar á Útskálum; fínleg og þétt léttiskrift, mikið bundin.
- Á blöðum 106r-112v til dæmis, er annað skriftarlag; lengra milli lína og skriftin ekki eins smá.
Band frá 1971 (302 null x 220 null x 47 null). Strigi er á kili og hornum, strigaklæðning. Saumað á falskan kjöl.
Í eldra bandi voru spjöld og kjölur klædd bókfelli úr latnesku helgisiðahandriti með nótum.
- Einn seðill (181 mm x 167 mm) (milli saurblaðs og 1r) sem á er efnisyfirlit með hendi skrifara Árna Magnússonar: „[Efst með rauðu bleki, dauft] Til Austfirðinga sagna in folio. Hrafnkels saga góða; Gunnars saga Keldugnúpsfífls; Gunnars saga Þiðrandabana: Þáttur af Þorsteini stangarhögg; Af Þorsteini forvitna; Af Þorsteini fróða; Af Þorsteini hvíta; Af Þorsteini suðurfara; Jökuls þáttur Búasonar; Orms þáttur Stórólfssonar; Bárðar saga; Laxdæla saga [Með NB fyrir framan, kannski frá Árna]; Sagan af Kveldúlfi, Skallagrími og Agli Skallagrímssyni; Þórsnesinga saga eður Eyrbyggja; Vatnsdæla saga; Af Vémundi og Víga-Skútu; Valla-Ljóts saga. [Árni bætir við efst til hægri] Úr bók séra Þorsteins Björnssonar er Sigurður Björnsson lögmaður eignaðist.“
- Laus miði með upplýsingum um forvörslu.
Uppruni og ferill
Handritið er skrifað á Íslandi og er tímasett til miðrar 17. aldar í Katalog I , bls. 83, en virkt skriftartímabil skrifara var ca 1630-1675.
Það var áður hluti af stærri bók (sbr. seðil). Í þeirri bók voru einnig að öllum líkindum AM 121 fol., AM 181 a-h fol., AM 181 k-l fol. og AM 204 fol. (sbr. JS 409 4to ).
Bókin sem handritið tilheyrði var í eigu skrifarans, sr. Þorsteins Björnssonar, og síðar Sigurðar Björnssonar lögmanns (sbr. seðil).
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 27. mars 1974.
Aðrar upplýsingar
Kålund gekk frá handritinu til skráningar í desember 1885, Katalog I; bls. 111-112 (nr. 194), DKÞ grunnskráði 24. júní 2002, VH skráði handritið samkvæmt TEIP5 reglum 4-5. desember 2008; yfirfór skráningu í september 2008; lagfærði í nóvember 2010. ÞÓS skráði 22. júní 2020. EM uppfærði vatnsmerkin 29. maí 2023 og kveraskipan 5. júní 2023.
Viðgert og bundið af Birgitte Dall í september 1971.
Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
Notaskrá
Titill: , Om lovbøgernes kristendomsbalk og indledningskapitlerne i de yngre kristenretter
Umfang: s. 77-88
Ritstjóri / Útgefandi: Bjarni Einarsson
Umfang: 19
Ritstjóri / Útgefandi: Bjarni Vilhjálmsson, Þórhallur Vilmundarson
Umfang: 13
Ritstjóri / Útgefandi: Björn Sigfússon
Umfang: 10
Ritstjóri / Útgefandi: Einar Ól. Sveinsson
Umfang: 5
Ritstjóri / Útgefandi: Finnur Jónsson
Umfang: 17
Titill: Introduction, Early Icelandic manuscripts in facsimile, The Sagas of Ywain and Tristan and other tales AM 489 4to
Umfang: 12
Titill: Kona kemur við sögu, Af Þóru Þorsteinsdóttur handritaskrifara
Umfang: s. 167-168
Titill: , Túlkun Íslendingasagna í ljósi munnlegrar hefðar : tilgáta um aðferð
Umfang: 56
Titill: Tólf álna garn, Festskrift til Ludvig Holm-Olsen
Umfang: s. 207-214
Titill: Tólf álna garn, , Sagnalíf : sextán greinar um fornar bókmenntir
Ritstjóri / Útgefandi: Þórður Ingi Guðjónsson
Umfang: 90
Titill: Skömm er óhófs ævi. On Glaucia, Hrafnkell and others, Kreddur
Umfang: s. 128-143
Titill: , Antiqvæ Historiæ Lepores - om renæssancen i den islandske håndskriftproduktion i 1600-tallet
Umfang: 8
Ritstjóri / Útgefandi: Árni Björnsson
Umfang: III
Titill: Aldur Fljótsdæla sögu, Sagnaþing helgað Jónasi Kristjánssyni sjötugum 10. apríl 1994
Umfang: s. 743-759
Titill: Aldur Fljótsdæla sögu, , Stafkrókar : ritgerðir eftir Stefán Karlsson gefnar út í tilefni sjötugsafmælis hans 2. desember 1998
Umfang: 79
Titill: Scripta Islandica, ”Den som rider på Freyfaxi ska dö”. Freyfaxis död och rituell nedstörtning av hästar för stup
Umfang: 66
Titill: Opuscula, Kannte der Verfasser der Laxdæla saga Gregors des Grossen Moralia in Iob?, Bibliotheca Arnamagnæana
Umfang: X
Lýsigögn
×- Land
- Ísland
- Staður
- Reykjavík
- Stofnun
- Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
- Vörsludeild
- Handritasvið
- Safn
- Safn Árna Magnússonar
- Safnmark
- AM 158 fol.
- Efnisorð
- Íslendingaþættir
Íslendingasögur - Fleiri myndir
Litaspjald- XML
- Opna XML færslu
- PDF í einni heild
- Athugasemdir
- Gera athugasemdir við handrit
Efni skjals
×- Austfirðingasögur
- Hrafnkels saga Freysgoða
- Gunnars saga Keldugnúpsfífls
- Gunnars þáttur Þiðrandabana
- Þorsteins þáttur stangarhöggs
- Þorsteins þáttur forvitna
- Þorsteins þáttur sögufróða
- Þorsteins saga hvíta
- Þorsteins þáttur Austfirðings
- Jökuls þáttur Búasonar
- Orms þáttur Stórólfssonar
- Bárðar saga Snæfellsáss
- Laxdæla saga
- Egils saga Skallagrímssonar
- Eyrbyggja saga
- Vatnsdæla saga
- Reykdæla saga
- Valla-Ljóts saga