Manuscript Detail

PDF
PDF

Holm. Perg. 15 4to

Íslenska hómilíubókin ; Iceland

Notes
Handritið hefur nokkrum sinnum verið gefið út: Handritið inniheldur 62 texta og textabrot.
Language of Text
Icelandic

Contents

1 (1r1-28)
No Title
Incipit

... aldrei þessa heims voru guðs vinir...

Explicit

... en raust hans stendur á tólf[ta] hljóði og merkir það...

Note

Fjallar um tónlistarkenningar. Vantar framan á textann og einnig er textinn skaddaður vegna rifu í efra hægra horni.

2 (1r29-35 - 1v28-40)
Þjónusta kennimanna
Incipit

Menn þeir er bera kennimannanöfn...

Explicit

...þótt eigi sé með snilld mikilli fram túlkað.

Note

Stuttur texti um skyldur kennimanna.

3 (1v1-28)
No Title
Incipit

... hátíð Maríu móður drottins er í dag er haldin...

Explicit

...Allir fylgdu lærisveinar og þjónuðu grefti hennar.

Note

Prédikun um uppnumningu Maríu meyjar. Rifa er í efra vinstra horni og texti því skaddaður.

4 (2r1-5r6)
Uppnumning heilagrar Maríu
Rubric

Assumptio sancte Marie

Incipit

In helga mær María móðir drottins vors...

Explicit

... per omnia secula seculorum.

Note

Stóran hluta prédikunarinnar er einnig að finna í Maríu sögu sem og í AM 619 4to.

5 (5r6-7r23)
Fæðing heilags Jóhannesar skírara
Rubric

Nativitas sancti Johannis baptiste

Incipit

Svo segir Lúkas evangelista...

Explicit

... per omnia secula seculorum.

6 (7r23-9r17)
Postulamál
Rubric

Postula mál

Incipit

Allar hátíðir heilagra Guðs votta...

Explicit

... Guð of allar aldir.

Note

Vantar horn á blað 8 og texti því skertur.

7 (9r17-10r19)
Uppstigning Drottins
Rubric

Ascensio Domini

Incipit

Dýrð Drottins vors Jesú Krists...

Explicit

... per omnia secula seculorum.

8 (10r19-11v9)
Um heilagan anda
Rubric

De sancte spiritu

Incipit

Sá dagur er nú höldum vér...

Explicit

... og leiði oss þá í dýrð himinríkis ei og ei með sér að vera.

Note

Prédikun fyrir hvítasunnudag.

9 (11v9-13r25)
Drottisdaga mál
Rubric

Drottins daga mál

Incipit

Sá er mikill vandi veraldar...

Explicit

... og helgum anda lifir og ríkir of allar aldir.

10 (13r26-15r22)
Bæn drottins
Rubric

Oratio domini

Incipit

Postular báðu Drottin vorn...

Explicit

... og eilífum fagnaði ei og ei. Amen.

11 (15r22-16r32)
Bæn drottins
Rubric

Oratio domini

Incipit

Pater noster qui es in celis...

Explicit

... es lifir og ríkir með feður og helgum anda. Per [omnia secula seculorum. Amen.]

12 (16v-17r22)
Imbrudaga hald og mál
Rubric

Of imbrudaga hald og mál

Incipit

Móses bauð gyðingum að halda imbrudaga...

Explicit

... í eilífa dýrð með sér á himna. Amen.

Note

Þessi prédikun er einnig í Hauksbók og AM 114a 4to.

13 (17r22-18r30)
Um heilagan kross
Rubric

De sancta cruce

Incipit

Nauðsyn er oss að skilja vandlega...

Explicit

...og anda helgum of aldir alda.

Note

Mjög líka prédikun er að finna í AM 619 4to.

14 (18v1-22r6)
Á allra heilagra messu
Rubric

Omnium sanctorum (Á allra heilagra messu)

Incipit

Allsvaldandi himinríkis konungur...

Explicit

... með allri himinríkis dýrð.

Note

Þessi prédikun samsvarar prédikun í AM 619 4to. Fyrstu sex línur hennar eru einnig í AM 655 XVIII 4to.

15 (22r6-24r23)
Fæðing Drottins
Rubric

Nativitas domini (Á jóladag)

Incipit

Svo er oss sagt góðir bræður...

Explicit

... Guð of allar aldir.

16 (24r23-26r30)
Önnur jólaræða
Rubric

Alia sermonis

Incipit

Bið ég yður góð systkin...

Explicit

... þær er hans vinir hafa án enda.

17 (26r30-27v13)
Umskurn Drottins
Rubric

Circumcisio Domini (Áttadagur)

Incipit

Lúkas guðspjallamaður skýrir fám orðum...

Explicit

... Guð of allar aldir.

Note

Sjá nr. 48.

18 (27v13-29v8)
Birting Drottins
Rubric

Apparicio Domini

Incipit

Svo segir Matteus postuli...

Explicit

... með sér að vera í dýrð himinríkis.

19 (29v8-31r11)
Í föstuinngang
Rubric

In capite Jejunii

Incipit

Fyrst allra hluta eru hverjum manni þrír nauðsynlegastir...

Explicit

... lifir og ríkir of allar aldir.

20 (31r12-32r4)
Um borð drottins
Rubric

In cena Domini

Incipit

Svo segir Jóan guðspjallamaður...

Explicit

... ei og ei með sér að vera.

21 (32r5-33v10)
Písl Drottins
Rubric

Passio Domini

Incipit

Als nú nálgast píslartíð Drottins vors...

Explicit

... Sá er lifir og ríkir.

Note

Þessa prédikun er einnig að finna í AM 619 4to.

22 (33v10-34)
Bæn á föstu
Rubric

Oratio passio Domini

Incipit

Biðjum vér góð systkin...

Explicit

... með heilögum anda of allar aldir.

23 (33v34-37r5)
Upprisa Drottins
Rubric

Resurrectio Domini

Incipit

Upprisutíð Drottins sú er vér höldum nú...

Explicit

... lifir og ríkir of allar aldir. Amen.

Note

Hluta prédikunarinnar er að finna í AM 686 c 4to og AM 686 b 4to.

24 (37r5-38r13)
Opinberun Drottins
Rubric

Epiphania Domini

Incipit

Hátíð sú er vér höldum nú í dag...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Prédikunin er einnig í AM 619 4to. Sjá einnig nr. 49.

25 (38r13-39v32)
Hreinsun heilagrar Maríu
Rubric

Purificatio sancte Marie

Incipit

Hátíð sú er vér höldum í dag...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Hluti prédikunarinnar er einnig í AM 619 4to.

26 (39v32-40v27)
Um pínsl Drottins
Rubric

In passione domini

Incipit

Jóhann postuli segir frá því...

Explicit

...Sá er lifir og ríkir of óendar veraldir. Amen.

27 (40v27-42v31)
Um heilagan Mikael og alla engla
Rubric

De sancto Michaele et omnium angelorum

Incipit

Níu eru englasveitir þær er helgar ritningar nefna...

Explicit

...og komast til himneskrar borgar.

Note

Prédikunina er einnig að finna í AM 677 4to.

28 (43r1-44v38)
Kirkjuhelgi
Incipit

Hvegi oft er vér höldum kirkjuhelgi...

Explicit

...og svo húskarla og ma[nsmenn].

Note

Síðasta orð textans illlæsilegt.

29 (45r1-46v29)
Kirkjudagsmál
Rubric

Kirkju dags mál

Incipit

Salomon rex gjörði fyrstur musteri...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Prédikunin er einnig í AM 619 4to og AM 624 4to. Að auki er hluta prédikunarinnar að finna í AM 237 a fol.

30 (46v30-47v4)
Grandvarlegt líf
Incipit

En of þann mann er hann vill lifa...

Explicit

...hórdómssaurgun hjarta síns.

31 (47v4-50v4)
Fasta
Incipit

Nú er komin tíð sú að höndum...

Explicit

...Ég segi það almáttkum Guði Drottni mínum.

32 (50v5-54r35)
Fasta
Incipit

Nú er komin tíð sú er þægileg er Guði...

Explicit

...að þar urðu fullir tólf vandlaupar af hleifunum stórir.

33 (54v1-56v35)
Um messuna
Incipit

Í upphafi messu er antiphona sungin við raust...

Explicit

...ef vér sæim hana sem hún er.

Note

Hliðstæðar prédikanir er að finna í AM 625 4to og AM 672 4to.

34 (57r1-3)
No Title
Incipit

Takið fagurlega laun af almáttkum Guði...

Explicit

...en oss ölumm til hjálpar og til miskunnar.

Note

Ekki er ljóst hvort þessi texti sé niðurlag texta um Maríu mey sem nú er tapaður eða byrjun eftirfarandi texta um Fæðingu heilagrar Maríu.

35 (57r4-61r23)
Fæðing heilagrar Maríu
Rubric

Nativitas sancte Marie

Incipit

Svo segir hinn helgi...

Explicit

...of allar aldir veralda. Amen.

Note

Hluti prédikunarinnar er einnig í AM 686 b 4to.

Texti skertur á blaði 58 vegna rifu í blaðinu.

36 (61v1-62v24)
Á boðunardegi sællar Maríu meyjar og móður Guðs
Rubric

(Die annunciationis beate Marie virginis ac Dei genitricis)

Incipit

Sjá dagur góð systkin er nú er kominn yfir oss...

Explicit

...Og þá hún sjálf sancta virgo María....

Note

Skrifarinn hefur ekki skrifað síðustu setningar prédikuninnar en þær koma einnig fyrir í enda undanfarandi prédikunar.

37 (62v25-65v18)
Á boðunardegi Maríu
Incipit

Á þeim degi og á þeirri stundu dags...

Explicit

...það er framið af hvers vors hendi.

Note

Hluti prédikunarinnar er einnig í AM 686 b 4to.

38 (65v19-66v34)
Stundlegt og eilíft
Incipit

Frá upphafi heims hefir þetta líf...

Explicit

...Grófu þeir gröf fyr augliti mínu og féllu í sjálfir.

Note

Tvær aðrar útgáfur af sömu þýðingu má finna í AM 238 fol. XII og AM 238 fol. XXVIII. Styttri útgáfu er að finna í Matheus sögu postula.

39 (67r1-68r12)
Trúarjátningin og syndajátning
Incipit

Lítillátlega játning skulum vér hafa vor á meðal...

Explicit

...geta ég bætt syndir mínar en ég fara úr heimi þessum. Indulgentiam.

40 (68r13-68v23)
Trúarjátningin
Incipit

Credo in deum...

Explicit

...eg em gata og ið sanna og líf.

41 (69v1-74r3)
Á allra heilagra messudag sermon
Rubric

(Á allra heilagra messu dag sermon)

Incipit

Þau eru upphöf að máli mínu...

Explicit

...qui vivit et regit per omnia secula seculorum. Amen.

42 (74r4-77v3)
Á jóladaginn
Rubric

(á Jóladaginn)

Incipit

Því að hingaðburð Drottins vors...

Explicit

...Qui vivit et regnat per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Önnur útgáfa prédikunarinnar er í AM 677 4to.

43 (78r1-80v3)
Um písl Krists
Incipit

...takir þá úr heimi heldur að þú varðveitir þá frá illu...

Explicit

...En þar vóru margar konur og langt, þær er fylgt höfðu honum þangað.

Note

Vantar framan af prédikuninni. Tengsl eru á milli textans og texta í AM 655 XXI 4to og AM 677 XIX 4to.

44 (80v4-35)
Stefáns saga
Incipit

Stephanus var fullur hins helga anda og gerði margar jarteinir...

Explicit

...of ó endar aldir alda.

Note

Nær yfir kafla 10, 11 og 13 í Stefáns sögu í Sthm Perg 2 fol og AM 661 4to. Textinn er einnig í Sthm Perg. 3 fol. (Reykjahólabók). Hluta textans er einnig að finna í AM 655 XIV b 4to og AM 655 XXII 4to.

45 (81r1-82v27)
Píslarvætti Stefáns
Incipit

Í gær héldum við tíðlegan burðardag himnakonungs...

Explicit

...per omnia secula seculorum.

Note

Þessa prédikun ásamt næstu þremur er einnig að finna í AM 619 4to og eru þær í sömu röð.

46 (82v27-84r28)
Hátíð Jóhannesar postula
Incipit

Alls vér höldum í dag góðir bræður...

Explicit

...og með öllum Guðs helgum of ódauðlegar aldir alda.

47 (84r28-85v4)
Barnamorðin í Betlehem
Incipit

Svo segir Mattheus guðspjallaskáld að engill Drottins vitraðist Jósef...

Explicit

...að vér séum verðir að koma til hátíðar á himni.

48 (85v5-86v3)
Umskurn drottins
Incipit

Sníðið þér hjörtu...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Þessi texti er önnur og lengri útgáfa af niðurlagi Circumcisio Domini (nr.17).

49 (86v4-29)
Opinberun drottins
Incipit

Fyr það utan að vatnið...

Explicit

... af siðum órum en styrkir nytsamleg.

Note

Þennan texta má setja inn í Ephiphania Domini (nr. 24).

50 (87r1-89r20)
Brúðkaupið í Kana
Incipit

Fyrra dag sögðum vér nekkvað frá tvennum rökum...

Explicit

...þar er vér fagnim með honum of allar aldir alda. Amen.

51 (89r21-89v25)
Boðorð Guðs
Incipit

Það er upphaf elsku vorrar...

Explicit

...er Drottinn noster hefur heitið sínum vinum.

52 (89v26-90v7)
Altari og musteri Krists
Incipit

Þá er vér höldum helgi altera og musteris Krists...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

Note

Hliðstæðan texta er að finna í AM 672 4to.

53 (90v8-25)
Bæn til Krists
Incipit

Dominus Iesus Christus konungur eilífrar dýrðar...

Explicit

...per omnia secula seculorum.

54 (90v26-91r13)
Bæn til Maríu
Incipit

Heilög María móðir Drottins míns...

Explicit

...per omnia secula seculorum. Amen.

55 (91r14-94r7)
Faðir vor
Incipit

Lúkas guðspjallamaður segir frá því...

Explicit

...að í þessi bæn er beðið, er vér syngjum Pater noster.

56 (94r8-18)
Trinubium Annæ
Incipit

Jóakim hét faðir Maríu móður drottins...

Explicit

...hennar dóttir var Elísabet móðir Jóans baptista.

57 (97v1-100v12)
Andi heilagur
Incipit

Andi heilagur er algjörleikur og fylling verka drottins...

Explicit

...per omnia secula seculorum.

58 (100v13-102r13)
Jól
Incipit

Það er af miskunn guðdómsins...

Explicit

...og ríki heldur fram í veraldir veralda.

59 (102r14-102v25)
Á jóladag
Incipit

Burðardagur drottins sá er í dag skal haldinn vera...

Explicit

...sá er guð var og dominus...

Note

Texti skertur á blaði 102r vegna rifu í blaðinu.

Texti á blaði 102v er mjög illa farinn og ekki hægt að lesa síðasta orðið.

Physical Description

Support

Skinn

No. of leaves
102 blöð (195-236 mm x 137-166 mm).
Foliation
Blaðmerking 1-101, seinni tíma viðbót
Collation

Þrettán kver.

  • Kver I: blöð 1-9, 4 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver II: blöð 10-17, 4 tvinn.
  • Kver III: blöð 18-25, 3 tvinn og 2 stök blöð.
  • Kver IV: blöð 26-35, 5 tvinn.
  • Kver V: blöð 36-44, 4 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver VI: blöð 45-52, 4 tvinn.
  • Kver VII: blöð 53-56, 2 tvinn.
  • Kver VIII: blöð 57-69, 6 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver IX: blöð 70-77, 4 tvinn.
  • Kver X: blöð 78-80, 1 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver XI: blöð 81-88, 4 tvinn.
  • Kver XII: blöð 89-97, 4 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver XIII: blöð 98-102, 2 tvinn og 1 stakt blað.

Layout

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 166-198 mm x 112-154 mm.
  • Línufjöldi er 29-41 lína.
  • Á flestum blöðum hefur verið gatað og strikað fyrir línum. Oftast er einungis strikun á annarri hlið blaðsins.
  • Síðustu orð á síðu hanga á stöku stað undir leturfleti, sbr. blað 49r.

Condition
  • Vantar framan af handritinu og einnig vantar blað/blöð milli blaða 77 og 78.
  • Hugsanlega vantar blað/blöð milli blaða 56 og 57.
  • Víða göt sem myndast hafa við verkun skinnsins, t.d. á blöðum 2, 29 og 30.
  • Texti skertur á blöðum 1, 58 og 102r vegna rifa í skinni.
  • Ytri jaðar blaðs 8 hefur rifnað burt í efra horni og texti því skaddaður.
  • Rakaskemmdir eru á blöðum 93v og 94r.
  • Skrift á blaði 102v er mjög máð og illlæsileg.
  • Blek(?)klessa á blöðum 53r og 89r.
Script

Skiptar skoðanir eru um hversu margar hendur séu á handritinu. Sumir hallast að því að handritið sé allt ritað með einni hendi en aðrir telja að hendurnar séu allt að 14.

Decoration

Stækkaðir upphafsstafir dökkir að lit og sumir flúraðir.

Leifar af rauðum lit á upphafsstaf á blaði 40v.

Hugsanlega leifar af rauðum og grænum lit á upphafstaf á blaði 11v.

Hugsanlega leifar af rauðum lit á upphafstöfum á blöðum 17r og 32r.

Stundum hefur verið litað í fyrsta orð hómilíanna með rauðum lit, t.d. á blöðum 29v, 37r, 38r og 57r.

Fyrirsagnir hómilía nr. 4-26 hafa verið með rauðu bleki en það er oft orðið mjög dökkt eða máð.

Leifar af rauðlitaðri fyrirsögn á blaði 45r.

Additions
  • Á blöðum 18v, 26r og 69v hefur verið farið ofan í upphafsstaf með rauðum lit og bætt við fyrirsögn (einnig í rauðum lit).
  • Á blaði 74r hefur upphafsstafur verið skreyttur með rauðum lit og bætt við fyrirsögn (einnig í rauðum lit).
  • Rauðum upphafsstaf hefur verið bætt inn í á blaði 22r sem og rauðlitaðri fyrirsögn
  • Rauðri fyrirsögn hefur verið bætt við blöð 61v og 62r.
  • Spássíugreinar allvíða, oftast með svörtu bleki en einnig rauðu (t.d. blað 15r).
  • Á blaði 77v má greina myndir, m.a. af ljóni.
Binding

Handritið er fest inn í kápu úr selskinni. Bakhlið kápunnar er breiðari en handritið og er brotin yfir hluta framhliðarinnar. Á kápunni eru tákn sem virðast flest vera rúnir.

Accompanying Material

Miði merktur Stofnun Árna Magnússonar með skinnsnepli. Á miðanum stendur að snepillinn hafi legið utan umslaga þegar handritið kom til Íslands í nóvember 1983. Skv. miðanum á snepillinn heima með IV. kveri.

Uppskrift af blaði 102v, rituð á pappírsblað með hendi Ungers.

History

Origin
Handritið er skrifað á Íslandi. Það er tímasett til ca 1200 af V. Gödel(Katalog).
Provenance

Jón Eggertsson keypti handritið á Íslandi árið 1682 fyrir 2 ríkisdali og 3 mörk.

Hann flutti handritið til Svíþjóðar þar sem það var geymt í Antikvitetskollegiet.

Árið 1780 var handritið flutt til Konunglegu bókhlöðunnar í Stokkhólmi.

Additional

Record History
skráði handritið í febrúar 2016.

Bibliography

Metadata