Manuscript Detail

PDF
PDF

JS 204 8vo

Syrpa ; Hólum í Hjaltadal, 1676

Full Title

Nauðsynleg góð og heilnæm fræðibók, innihaldandi heilaga sálma og söngvísur, með mörgu öðru sem fróðlegt er að vita og viðkemur landsins lélegheitum. Seneca. Svo sem haglið á húsaþekjum dynur hátt en dugir ekki að brjóta þau, svo vinnur ekki neitt áhlaup vondra manna né umsátur að skaða einn guðhræddan og vitugan mann. Anno MDCLXXVI.2r.

Language of Text
Icelandic (primary); Danish

Contents

1 (1v)
Hljóti vitur hóflát
Rubric

Heilsa og friður!

Incipit

Hljóti vitur hóflát / hægð og frægðir af nægð …

Note

5 erindi. Fyrir framan, á bl. 1r kemur fram nafn eiganda, ritunarstaður og ritunartími inní í skjaldarmerki: Anna Jónsdóttir, Hólar, 1676.

Text Class
2 (3r-4v)
Raunatal
Author

Helga Jónsdóttir

Rubric

Raunatal Helgu Jónsdóttur við sinn herrann Kristum. Í ljóðum læst og í sálmvísur snúið af henni

Incipit

Himneski faðir himnum á, / hrópar þín auma barnkind smá …

Note

18 erindi.

Text Class
3 (4v-5r)
Guð faðir af sinni ljúfri lund
Rubric

Vísur s(éra) Jóns A(ra)s(onar) upp á fyrrskrifað efni

Incipit

Guð, faðir, af sinni ljúfri lund …

Note

Texti skertur vegna þess að bl. 5 er morkið að ofan.

4 erindi.

Text Class
4 (5v)
[Á]rið gott gefið nýtt
Rubric

Ný[á]rsvísa

Incipit

Árið gott gefið nýtt / Guð af náð o[ss] …

Note

3 erindi.

Text Class
5 (5v)
Eilíf spekin allra hæsta
Rubric

Vísa

Incipit

Eilíf spekin allra hæsta / oss signi …

Note

1 erindi.

Text Class
6 (6r-6v)
Gef þú oss, Jesú, góða nótt
Rubric

Nokkrir kvöldsálmar samanteknir af ýmsum og góðir og guðrækilegir. Hinn fyrsti sálmur með sinn tón

Incipit

Gef þú oss Jesú góða nótt / gef þú oss verði vært og rótt …

Melody

Með sinn tón

Note

7 erindi.

Text Class
7 (6v-7r)
Ó, Guð sem geymir Ísrael
Rubric

Einn annar guðrækilegur kvöldsálmur með tón: Halt oss Guð

Incipit

Ó, Guð sem geymir Ísrael / og öllum hlutum stjórnar vel …

Melody

Halt oss Guð við þitt hreina orð

Note

10 erindi.

Text Class
8 (7r-8r)
Lof sé þér, Guð, fyrir liðinn dag
Rubric

Þriðji kvöldsálmur með lag: Jesú Kriste þig kalla ég á

Incipit

Lof sé þér Guð fyrir liðinn dag / og lukkusæla stjórn alla …

Melody

Jesú Kriste þig kalla ég á

Note

5 erindi

Text Class
9 (8r-8v)
Hef eg mig nú í hvílu mín
Rubric

Fjórði kvöldsálmur með sitt lag

Incipit

Hef eg mig nú í hvílu mín, / himnafaðir, að vanda …

Melody

Með sitt lag

Note

7 erindi

Text Class
10 (8v-9r)
Dagur er kominn að kveldi
Rubric

Fimmti kvöldsálmur ortur af Magnúsi Jónssyni, Vatnsfirði annó 1660. Með sinn tón.

Incipit

Dagur er kominn að kveldi / kært lof sé drottinn þér …

Melody

Með sinn tón

Note

8 erindi. Á spássíu við við fyrirsögnina hefur verið bætt við: [0]yngja [00…00] herra eg.

Text Class
11 (9r-10r)
Líknsamasti lífgjafarinn trúr
Rubric

Sjötti kvöldsálmur hvör eð ort hefur sami og þann fyrra. MJ. Anno 1660. T(ón) Væri nú Guð oss ekki hjá

Incipit

Líknsamasti lífgjafarinn trúr, / lifandi Jesú góði …

Melody

Væri nú Guð oss ekki hjá

Note

9 erindi

Text Class
12 (10r-10v)
Ó, herra Guð, minn hjálparmúr
Rubric

Sjöundi kvöldsálmur hvör eð ortur er af sama og hinir tveir fyrirfarandi, fe? Ma(gnúsi) Jónssyni

Incipit

Ó, herra Guð, minn hjálparmúr, / heillasamasti faðir trúr …

Note

8 erindi. Á spássíu við fyrirsögnina hefur verið bætt við: Tón, Á þér [00…00} hef eg n[00…00].

Text Class
13 (10v-11r)
Guð, faðir, sonur og andi hreinn
Rubric

Áttundi kvöldsálmur með \ortur af sama/ sinn tón

Incipit

Guð, faðir, sonur og andi hreinn, / þú heilög þrenning blíð …

Melody

Með sinn tón

Note

8 erindi. Í fyrirsögnina hefur verið skotið inn upplýsingum um höfund sálmsins.

Text Class
14 (11v-12r)
Herrann í himnaveldi
Author

Sigurður Finnsson

Rubric

Níundi kvöldsálmur ortur af Sigurði Finnssyni. Með sínum tón

Incipit

Herrann í himnaveldi, / heilagi faðir minn …

Melody

Með sínum tón.

Note

12 erindi.

Text Class
15 (12r-13r)
Sætt lof syng Guði fegin
Rubric

Tíundi kvöldsálmur með lag: Gæsku Guðs

Incipit

Sætt lof syng Guði fegin / sál mín með rósamt geð …

Melody

Gæsku Guðs vér prísum

Note

10 erindi

Text Class
16 (13r)
Himneska hjálparvon
Rubric

Ellefti kvöldsálmur með sinn tón

Incipit

Himneska hjálparvon, / helgasti faðir …

Melody

Með sinn tón

Note

6 erindi

Text Class
17 (13r-14v)
Guðdómsþrenning gæskublíða
Rubric

Tólfti kvöldsálmur, samantekinn og gjörður af séra Guðbrandi J.s. Annó 1665, Vatnsfirði. Tón: Tunga mín af hjarta hljóði

Incipit

Guðdómsþrenning gæskublíða, / gættu allra barna þín …

Melody

Tunga mín af hjarta hljóði

Note

Vantar aftan af. Sex og hálft erindi varðveitt. Upphafsstafir þeirra mynda nafn höfundarins, Guðbran.

Text Class
18 (14r-14v)
Brot úr sálmi
Incipit

… er búendann brestur á jörðu / blíðhænan unganna …

Note

Vantar framan af. Átta og hálft erindi varðveitt. Textinn byrjar í miðju erindi.

Text Class
19 (14v-15v)
Voldugur Jesús verndin mín
Rubric

Kvöldsálmur á sunnudag, með lag: Eilífur Guð og faðir kær

Incipit

Voldugur Jesús, verndin mín, / virst minni raust að hlýða …

Melody

Eilífur Guð og faðir kær

Note

13 erindi

Text Class
20 (16r-17v)
Voldugi herra, verndin mín
Rubric

Nokkrir kvöldsálmar ortir af Kolbeini Grímssyni fyrir Jökli. (eptir vikubænum) eður bænabók gömlu, sem H. Oddur sálugi með tón: Í svefni og vöku sannlega vér

Incipit

Voldugi herra, verndin mín, / virst minni raust að hlýða …

Melody

Í svefni og vöku sannlega vér

Note

13 erindi. Í miðju kvæðinu hefur verið strikað yfir ca tvö erindi neðst á síðu og efst á næstu síðu er kemur beint framhald þess sem er fyrir framan yfirstrikuðu línurnar. Fyrirsögninni hefur verið breytt svolítið: H. Oddz sáluga > H. Oddur sálugi. Strax á eftir "sálugi" eru innskotsmerki en texti á spássíu hefur að mestu verið skorinn af og er nú óskiljanlegur.

Text Class
21 (17v-18r)
Lifandi drottinn líknarskær
Rubric

Kvöldsálmur á mánudögum. Tón: Upp, mitt hjarta, mín önd og sál

Incipit

Lifandi drottinn líknarskær, / lausnarans Jesú faðir kær …

Melody

Upp mitt hjarta, mín önd og sál

Note

6 erindi

Text Class
22 (18r-19r)
Herra Guð og heilagur faðir
Rubric

Kvöldsálmur á þriðjudögum. Tón: Út rak Jesús fornan fjanda

Incipit

Herra Guð og heilagur faðir, / hvörsdaglega ég kalla á þig …

Melody

Út rak Jesús fornan fjanda

Note

12 erindi

Text Class
23 (19v-20v)
Ó, þú heilaga þrenning þýð
Rubric

Kvöldsálmur á miðvikudögum. Tón: Eilífur Guð og faðir kær

Incipit

Ó, þú heilaga þrenning þýð, / þó í guðdómi einum …

Melody

Eilífur Guð og faðir kær

Note

10 erindi

Text Class
24 (20v-22r)
Lofum vér Guð og föður fyrst
Rubric

Kvöldsálmur á fimmtudögum með hymnalag.

Incipit

Lofum vér Guð og föður fyrst / fyrir vorn herra Jesúm Krist …

Note

19 erindi

Text Class
25 (22r-23r)
Hátt lof sé drottni dýrum
Rubric

Kvöldsálmur á föstudögum. Tón: Einn herra ég best ætti

Incipit

Hátt lof sé drottni dýrum / fyrir dásemdarverkin sín …

Melody

Einn herra ég best ætti

Note

7 erindi

Text Class
26 (23r-24v)
Hátt lof sé þér sem hæstur er
Rubric

Kvöldsálmur á laugardag. Tón: Eins og sitt barn, faðir ástargjarn

Incipit

Hátt lof sé þér / sem hæstum er …

Melody

Eins og sitt barn

Note

16 erindi

Text Class
27 (24v-26r)
Herra himneski faðir
Rubric

Nú eftirfylgja nokkrir ágætir morgunsálmar, af Kolbeini ortir. Eftir áðurnefndri bænabók eður hennar morgunbænum, sem hér hvern dag vikunnar syngjast mega. Fyrsti sálmur á sunnudögum. Með lag: Jesús Guðsson eing(etinn)

Incipit

Herra himneski faðir, / heilagi drottinn minn …

Melody

Jesús Guðs son eingetinn

Note

15 erindi

Text Class
28 (26r-26v)
Himneski Guð og herra minn
Rubric

Morgunsálmur á mánudögum. Tón: Náttúran öll og eðli manns

Incipit

Himnneski Guð og herra minn / heiður sé nafni þínu …

Melody

Náttúran öll og eðli manns

Note

7 erindi.

Text Class
29 (26v-28r)
Lof sé Guði sem lönd og sjó
Rubric

Morgunsálmur á þriðjudögum. Tón: Í dag eitt blessað barnið er

Incipit

Lof sé Guði sem lönd og sjó, / loftin og himna skapti …

Melody

Í dag eitt blessað barnið er

Note

8 erindi.

Text Class
30 (28r-29r)
Almættismildin eilíf blíð
Rubric

Morgunsálmur á miðvikudögum Tón: Gæskuríkasti græðari mi[nn]

Incipit

Almættismildin eilíf blíð / eftir því nú er til þess tíð …

Melody

Gæskuríkasti græðari minn

Note

9 erindi

Text Class
31 (29r-30v)
Ó, herra Jesú Kriste
Rubric

Morgunsálmur á fimmtudögum. Tón: Konung Davíð sem kenndi

Incipit

Ó, herra Jesú Kriste, / þú eilífa lífsins blóm …

Melody

Konung Davíð sem kenndi

Note

13 erindi

Text Class
32 (30v-31v)
Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð
Rubric

Morgunsálmur á föstudögum. Tón: Minn herra Jesú, maður og Guð

Incipit

Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð, / þú sem gjörðir og leystir lýð …

Melody

Minn herra Jesú, maður og Guð

Note

10 erindi

Text Class
33 (31v-32v)
Ó, þú sanni eilífi Guð
Rubric

Morgunsálmur á laugardögum. Tón: Til þín heilagi herra Guð

Incipit

Ó, þú sanni eilífi Guð / og faðir Jesú mæti …

Melody

Til þín heilagi herra Guð

Note

12 erindi

Text Class
34 (32v-33r)
Blessaða þrenning, blessuð sé
Rubric

Nú eftirfylgja nokkrir morgunsálmar, sem af ýmsum samsettir verið hafa. Sá fyrsti með lag. Jesú Kriste, þig kalla ég á

Incipit

Blessaða þrenning, blessuð sé, / blessandi hagi mína …

Melody

Jesú Kriste þig kalla ég á

Note

6 erindi

Text Class
35 (33r-33v)
Dagur rennur og sýnir sig
Rubric

Annar morgunsálmur. Með lag: Dagur og ljós þú drott.

Incipit

Dagur rennur og sýnir sig, / sæti faðir, vér lofum þig …

Melody

Dagur og ljós þú drottinn ert

Note

8 erindi

Text Class
36 (33v-34v)
Þér, drottinn, ég þakkir gjöri
Rubric

Þriðji morgunsálmur. Tón: Krists er koma fyrir höndum

Incipit

Þér, drottinn, ég þakkir gjöri, / þú hefur mín vel gætt …

Melody

Krists er koma fyrir höndum

Note

9 erindi

Text Class
37 (34v-35r)
Dagur burt tekur dimma nátt
Rubric

Fjórði morgunsálmur. Með tón: Guðs son kallar etc R. J:d.

Incipit

Dagur burt tekur dimma nátt / drottinn fólk sparneytt vakna brátt …

Melody

Guðs son kallar komið til mín

Note

8 erindi

Text Class
38 (35r-36v)
Himneski Guð vor herra
Rubric

Fimmti morgunsálmur fyrir allra handa stéttum. Lag: Konung Davíð sem kenndi

Incipit

Himneski Guð, vor herra / heiður og lof sé þér …

Melody

Konung Davíð sem kenndi

Note

12 erindi

Text Class
39 (36v-37r)
Guð gefi oss góðan dag
Rubric

Sjötti morgunsálmur, ortur af séra Ólafi Jónssyni

Incipit

Guð gefi oss góðan dag / gangi oss allt í hag …

Note

12 erindi

Text Class
40 (37r-38v)
Í Jesú nafni, ó, Guð minn
Rubric

Sjöundi morgunsálmur ortur af séra Jóni Þ.syni

Incipit

Í Jesú nafni, ó, Guð minn, / allra kærasti faðirinn …

Note

28 erindi

Text Class
41 (38v-39r)
Guð föðurs náð og miskunn mest
Rubric

Áttundi morgunsálmur ortur af sama, séra Jóni Þorsteinss(yni)

Incipit

Guðs föðurs náð og miskunn mest, / míns Jesú blóð og elskan best …

Note

3 erindi

Text Class
42 (39r-39v)
Ljósan daginn nú líta má
Rubric

Níundi morgunsálmur. Tón: Dagur rennir og sýnir sig

Incipit

Ljósan daginn nú líta má, / lifandi Guð því köllum á …

Melody

Dagur rennur og sýnir sig

Note

13 erindi

Text Class
43 (39v-40v)
Ljóssins skapari líknsami
Rubric

Smáhymnar á morgna, um verk drottins, sem hann skapaði á sérhvörjum þeirra sex daga. Má syngja sem Einn Guð skapari

Incipit

Ljóssins skapari líknsami, / ljósa dagsbirtu veitandi …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
44 (40r)
Himnaskaparinn herra dýr
Rubric

Guðs verk á öðrum degi

Incipit

Himnaskaparinn, herra dýr, / höfuðskepnunum staðfestu býr …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
45 (40v)
Herra Guð skapað hefur jörð
Rubric

Guð verk á þriðja degi

Incipit

Herra Guð skapað hefur jörð, / heil var föst, þurr og berleg gjörð …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
46 (40v-41r)
Helgasti Guð sem allt um kring
Rubric

Guðs verk á fjórða degi

Incipit

Helgasti Guð sem allt um kring / áður gafst bjartan himnahring …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
47 (41r)
Voldugur Guð af vötnum mynd
Rubric

Guðs verk á fimmta degi

Incipit

Voldugur Guð af vötnum mynd / veist hefur markvíslegri kind …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
48 (41r-41v)
Mannsins skapari drottinn dýr
Rubric

Guðs verk á sjötta degi.

Incipit

Mannsins skapari drottinn dýr / dásamlega einn allt til býr …

Melody

Einn Guð skapari allra sá

Note

5 erindi

Text Class
49 (41v-42v)
Himneski faðir og herra
Rubric

Morgunsálmur á mánudögum, eftir bæninni snúinn í ljóð af séra Guðbrandi Jónssyni. Með lag: Einn herra ég best ætti

Incipit

Himneski faðir og herra, / helgast nafn prísa ég þitt …

Melody

Einn herra ég best ætti

Note

14 erindi

Text Class
50 (42v-43r)
Guð minn gef oss nú góðan dag
Rubric

Ágætur morgunsálmur ortur af Pétri Einarssyni

Incipit

Guð minn, gef oss nú góðan dag, / gjörvallt lát þú oss falla í hag …

Note

6 erindi

Text Class
51 (43v-44r)
Hvörsu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar
Rubric

Sálmur hins h(eilaga) Davíðs, með tón: Þann sem mig fæðir

Incipit

Hversu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar / ó Guð allsherjar …

Melody

Þann sem mig fæðir

Note

6 erindi

Text Class
52 (44r-46r)
Þolinmæðinnar dæmi dýr
Rubric

Sálmur áægtur af þolinmæði hins h(eilaga) Jobs. Tón: Gæskuríkasti

Incipit

Þolinmæðinnar dæmi dýr / haf drottins ástvin eru oss skýrt …

Melody

Gæskuríkasti græðari minn

Note

17 erindi

Text Class
53 (46r-46v)
Ó, herra Jesú Kristí
Rubric

Nær maður gengur í sitt bænahús, einsamall, þá má hann falla á kné, lesa svo eina af þessum bænum, í senn, svo hann með Davíð tilbiðji drottin sjö sinnum (það er opt) á hverjum degi

Incipit

Ó herra Jesú Kristí / ég stend fyrir þér álíka …

Note

6 bænir

Text Class
54 (47r-62v)
Hugsvinnsmál
Rubric

Catonis Hugsvinnsmál, eða heilræði snúin í ljóðalag, og vísna, ófróðum ungdómi og líka þeim eldri, til nytsemdar, sem hyggindi hafa kær, og góðum gegna vilja. Af séra Jóni Bjarnarsyni. Spakmæli sjö Grikklandsspekinga, um hegðan og hæversku, þeirra sem siðsamir viljia vera, ljóð.

Incipit

Heyrið, seggir, / þeir er siðsamir læra vilja …

Note

Kvæðið skiptist í nokkra hluta: Upphaf (20 erindi), Fyrstu bók Catonis (40 erindi), Aðra bók Catonis (38 erindi), Þriðja bók Catonis (29 erindi), Fjórða bók Catonis (101 erindi). Víða er hvert erindi í tveim útgáfum, fyrst undir ljóðahætti svo rímnahætti. Í Annarri bók Catonis eru eingöngu braghentar vísur.

55 (63r-67r)
Málskviðir sjö spekinga
Rubric

Málskviðir sjö spekinga.

Incipit

Semja vildi ég sjö spekingja málskviði nokkra mjög fróðlega …

Note

66 málskviðir

56 (67r-70r)
Börnum öllum bjóðum vér
Rubric

Johannes forskrift um góða borðsiði

Incipit

Börnum öllum bjóðum vér / borðsið þann sem stendur hér …

Final Rubric

Endir þessa borðsiða

Note

62 erindi. Fyrir neðan textann stendur með annarri hendi: Neutrius est generis, verbum pro n[00…00]ine sumtum. Sic eras hesternum, sic clarum dici[l0…00] mane. Hæc dad auellare [00…00]

57 (70v)
Láttu mig njóta líknar þín
Rubric

Eitt kvæðiskorn mjög stutt

Incipit

Láttu mig njóta líknar þín, / lifandi Guð sem á himnum skín …

Note

3 erindi

58 (71r-71v)
Jesús er sætt líf sálnanna
Rubric

Einn hjartnæmur sálmur um velgjörninga Jesú Krists

Incipit

Jesús er sætt líf sálnanna, / Jesús er best ljós mannanna …

Note

14 erindi

Text Class
59 (72r)
Hætta er stór í heimi
Rubric

Sálmur af séra Hallgrími Péturssyni ortur

Incipit

Hætta er stór í heimi, / hjálpa oss, drottinn kær …

Note

5 erindi

Text Class
60 (72r-73r)
Hjartað kátt höfum þá gengur stirt
Rubric

Annar sálmur ortur af séra Stefáni Ólafssyni

Incipit

Hjartað kátt höfum þá gengur stirt, / ljósið brátt ljómar þó nú sé myrkt …

Note

4 erindi

Text Class
61 (73r-73v)
Drottinn dýrðlegur
Rubric

Þakklætisvísa Magnúsar Jónssonar fyrir frelsan undan bólunni. Af honum sjálfum ort og syngist undir þeim nótum Ýmissa stétta allir þjónustumenn. Anno domini 1656

Incipit

Drottinn dýrðlegur / dásamur fyrr og síð …

Melody

Ýmissa stétta allir þjónustumenn

Note

8 erindi

Text Class
62 (73v-74r)
Veturinn vill ei linna
Rubric

Sálmur ortur af séra Jóni Arasyni

Incipit

Veturinn vill ei linna / vel fram á sumarið …

Note

6 erindi. Fyrir neðan kvæðið er fyrirsögn: Lofsöngur með lag Eins og sitt barn. Hún á ekki við næsta kvæði á eftir.

Text Class
63 (74v)
Hér skal lovars lítinn knörr
Rubric

Eitt kvæði

Incipit

Hér skal lovars lítinn knörr / með leyfi góðra manna

Refrain

Mér vekur minni / það málsháttur tér / svo margt er sinni / sem maðurinn er

Note

3 erindi auk viðlags. Sama viðlag og bragarháttur eru í kvæði á bl.92r-v og það gæti verið verið framhald af þessu. Líklegt virðist að í báðum tilfellum hafi verið skrifað á upphaflega auðar síður.

Text Class
64 (75r-75v)
Hörmung mitt hjartað stangar
Rubric

Einn hjarnæmur sálmur um syndanna viðurkenning með sínu lagi

Incipit

Hörmung mitt hjartað stangar, / harmkvalið í sorg og neyð …

Melody

Með sínu lagi

Note

13 erindi

Text Class
65 (75v-77r)
Rís upp drottni dýrð
Rubric

Um fagnaðarfulla veru Guðs barna og þá andlegu Jerúsalem séra J. Th.

Incipit

Rís upp drottni dýrð, / syng þú, sála mín …

Note

6 erindi

Text Class
66 (77r-77v)
Bæn
Rubric

Ein góð bæn þegar manni gengur á móti

Incipit

Réttvísi Guð og faðir allrar huggunar

Note

Óbundið mál.

Text Class
67 (77v-78r)
Herra Guð af hæstum sann
Rubric

Ein fögur bæn

Incipit

Herra Guð af hæstum sann / hér auglýstur Guð og mann …

Note

10 erindi

Text Class
68 (78r-79r)
Bæn
Rubric

Enn ein bæn

Note

Óbundið mál. Á spássíu við fyrirsögnina virðist standa [82. en búið er að strika yfir tölustafinn 2.

Text Class
69 (79r-80r)
Bæn
Rubric

Bæn um þolinmæði á mótgangstímanum

Note

Óbundið mál. Á 79v8 er kona sem talar: … varðveita mig svo ég sé staðföst í þolinmæðinni …

Text Class
70 (80r-81v)
Bæn
Rubric

Önnur bæn

Incipit

Ó, þú almáttugi eilífi og miskunnsami Guð …

Note

Laust mál. Á spássíu við fyrirsögnina virðist hafa staðið 5 en búið er að skera hluta af því af þegar spássía hefur verið skorin.

71 (81v-83v)
Bæn
Rubric

Bæn um huggun í mótganginum

Incipit

Ó, þú gæskusamasti faðir …

Note

Óbundið mál. Á spássíu við fyrirsögnina stendur 6.

Text Class
72 (83r-85v)
Bæn
Rubric

Ein góð bæn

Incipit

Ó, Jesús Kristur, sonur lifanda Guðs …

Note

Óbundið mál. Á spássíu við upphaf bænarinnar stendur 7.

Text Class
73 (84v-86v)
Bæn
Rubric

Ein hjartanleg og kröftug bæn

Incipit

Drottinn, þú heilagur faðir …

Note

Laust mál

Text Class
74 (87r-92r)
Rafael engill réðst til fylgdar minnar
Incipit

… Rafael engill réðst til fylgdar minnar / ríkulegrar eftir tilsjár þinnar …

Note

43 erindi. Trúlega vantar eitt erindi framan af. Úr upphafsstöfunum má lesa: [D]rottinn þitt hjálpráð sjá veikur þénari þinn GJS p.

Text Class
75 (92r-92v)
Ekki er gott í eyru blítt
Incipit

Ekki er gott í eyru blítt / alla vega að láta …

Refrain

Svo margt er sinnið sem maðurinn er

Note

2 erindi. Þessi erindi eru undir sama bragarhætti og nota sama viðlag og kvæði á bl. 74v. Einnig er rithöndin sú sama, ólík þeim sem eru á undan og eftir á báðum stöðum. Líklegt er að hér sé framhald af því. Þá virðist líklegt að á báðum stöðum hafi verið skrifað á upphaflega auðar síður.

Text Class
76 (92v)
Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi
Rubric

Nokkur erindi

Incipit

Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi / blessaður sértu bæði á sál og lífi

Note

3 erindi

Text Class
77 (93r-94r)
Brúðkaupsbæn
Rubric

En mands eller qvindispersöns bön, som acter at giffue sig i ecteskaff

Incipit

O, Gud, du som skabte mennisken …

Note

Óbundið mál

Text Class
78 (94r-94v)
Brúðkaupsbæn
Rubric

En anden deris bön, som ville giffue dem j ecteskaff

Incipit

O, herre Gud, effter di du haffuer sagt …

Note

Óbundið mál

Text Class
79 (94v-95r)
Brúðkaupsbæn
Rubric

En brudgoms oc bruds bön i deris truloffuelse. Coloss: 3: 12. Allt hvad i giore met ord eller gjerninger, det giorir j vor herris Jesu nafn

Incipit

O, helliga Gud, som selff haffuer stifftet …

Note

Óbundið mál

Text Class
80 (95v-96r)
Vegferðarbæn
Rubric

En veyfarendis personis bön

Incipit

Allmectige Gud, j dit naffn vil jeg gaa paa min vey …

Note

Óbundið mál

Text Class
81 (96v-97r)
Siglingabæn
Rubric

En bön at bede naar mand gaar til skibs

Incipit

O, herre Jesu Christe, du som den tyd …

Note

Óbundið mál

Text Class
82 (97r-97v)
Reisubæn
Rubric

Tacksigelse til Gud naar mand haffuer endt sin reyse til land eller vand

Incipit

O, almectige, enige, naadige Gud …

Note

Óbundið mál

Text Class
83 (97v)
Bæn
Rubric

Ein bæn

Incipit

Almáttugi eilífi Guð …

Note

Óbundið mál

Text Class
84 (98r-100r)
Erfikvæði Magnúsar Gissurarsonar
Rubric

Æruminning eftir Magnús sáluga Gissursson í ljóð snúin af s(éra) Jóni Ara(syni)

Incipit

Erfisdrápu er mér skylt / eftir Magnús smíða …

Note

24 erindi.

85 (100v-101r)
Erfikvæði Teits Torfasonar
Rubric

Æruminning þess h. vel forframaða og vellærða manns Teits sáluga Torfasonar í ljóð læst af s(éra) Jóni Aras(yni)

Incipit

Teitur í tignar sæti / Torfason er horfinn …

Note

6 erindi.

86 (101v)
Jesú bróður ástarkær kær minn
Rubric

Ein bæn til Jesúm Kristum, og hans blessaða andsvar, úr dönsku útlögð. Með lag: Hver hjálpast vill syndarinn

Incipit

Jesú bróður ástarkær kær minn / Eia kom og opna mitt sinn …

Melody

Hver hjálpast vill syndarinn

Note

5 erindi.

Text Class
87 (102r-109v)
Hjónaspegill
Text Class
87.1 (102r-102v)
Brot úr sálmi
Incipit

…[Guðs]? ástgjöfin dýra / er góð og mörg ad eig[a]?

Note

9 erindi varðveitt. Vantar framan af.

Text Class
87.2 (102v-104r)
Því skal seggur og sæta
Rubric

Annar partur kvæðisins um réttan undirbúning

Incipit

Því skal seggur og sæta / er sín forlögin ekki veit …

Note

18 erindi.

Text Class
87.3 (104r-109v)
Heyrið hjónin bæði
Rubric

III partur um hjónaskyldurnar

Incipit

Heyrið hjónin bæði / sem hvílu byggið eina senn …

Note

69 erindi.

Text Class
88 (110r-121v)
Skriftarminning
Rubric

Kveðlingur Þorleifs s. Þórðarsonar

Incipit

Hugar míns fyrri hafði ég æsku máni / hagyrðanna af nokkru snilldarláni …

Note

107 erindi

Text Class
89 (122r)
Signingin
Rubric

Signingin

Incipit

Í nafni föður og sonar og anda heilags …

Note

Fyrir ofan signinguna er stafróf.

Text Class
90 (122r)
Barnabæn
Rubric

Ein barnabæn

Incipit

Almáttugur Guð og eilífur faðir …

Text Class
91 (122r-124v)
Boðorðin með skýringum
Rubric

Þetta eru tíu lagaboðorð Gðus. Fyrsta boðorð

Incipit

Ég er drottinn Guð þinn …

Text Class
92 (125r-126v)
Trúarjátningin með skýringum
Rubric

Trúarjátningin

Incipit

Eg trúi á Guð föður almáttugan, skapara himins og jarðar. Það er …

Note

Neðarlega á 125v hættir textinn í miðju kafi. Þar virðist hafa verið skilið eftir nokkurt pláss autt neðst á síðunni. Á 126r heldur textinn áfram, líklega með annarri hendi með fjórum síðustu orðum undanfarandi kafla endurteknum. Mögulegt er að bl. 125 hafi verið skrifað til að fylla í eyðu eftir glatað blað.

Text Class
93 (127r-130v)
Faðir vor með skýringum
Rubric

Drottinleg bæn

Incipit

Faðir vor, þú sem ert á himnum. Það er …

Note

Faðirvorinu skipt í 7 bænir með skýringum við hvern hluta.

Text Class
94 (130v-132v)
Spurningar og svör um sakramenti
Rubric

Sacramentum

Incipit

Heilagrar skírnar fyrsta spurning

Note

Fjórar spurningar og svör.

Text Class
95 (132v-134r)
Spurningar og svör um sakramenti altarisins
Rubric

Sacramentum altarisins

Incipit

Fyrsta spurning. Hvað er sacramentum altarisins? …

Note

Fjórar spurningar og svör. Vantar aftan af.

Text Class
96 (134r-135r)
Spurningar og svör um syndir og góðverk
Incipit

… [Gu]ðs boðorðum. Upprunasyndin er sá blindleiki sem …

Note

11 spurningar og svör. Vantar framan af.

Text Class
97 (135r-136v)
Spurningar um trúna
Rubric

Trúnni eður credo heyra þessar greinir til

Incipit

Fyrsta spurning. Hvað er kristileg trú? …

Note

3 spurningar og svör.

Text Class
98 (136v-137v)
Spurningar um drottinlega bæn
Rubric

Þessar greinir heyra til drottinlegri bæn. Fyrsta grein

Incipit

Vér skulum alleina í vorum bænum ákalla …

Note

6 greinar

Text Class
99 (137v)
Spurningar um skírnarsakramentið
Rubric

Þessar greinir eður spurningar heyra til skírnarsakramentinu. 1. spurning

Incipit

Hverja nytsemi hefur þú þar af að þú ert skírður? …

Note

Ein spurning og svar. Vantar aftan af.

Text Class
100 (138r)
Spurningar
Incipit

4. spurning. Hvernig meðtekur þú soddan …

Note

Tvær spurningar og svör, nr. 4 og 5. Vantar framan af.

Text Class
101 (138r-140r)
Morgunbæn
Rubric

Ein góð morgunbæn

Incipit

Þú miskunnsami og náðarfulli Guð og faðir …

Text Class
102 (140r-141v)
Kvöldbæn
Rubric

Kvöldbænin

Incipit

Ó, þú miskunnsami og náðugi Guð og faðir …

Text Class
103 (142r-142v)
Skriftargangurinn
Rubric

Skriftargangurinn

Incipit

Minn kæri verðugi faðir í Kristó …

Text Class
104 (142v-143r)
Bæn
Rubric

Ein góð bæn fyrir bergingina

Incipit

Heyr þú, brunnur allrar mildi …

Text Class
105 (143r-144r)
Bæn
Rubric

Önnur bæn

Incipit

Ó, herra Jesú Kriste. Ég aumur og syndugur maður …

Text Class
106 (144r-144v)
Bæn
Rubric

Ein bæn eftir bergingina

Incipit

Þakkir gjöri ég þér, almáttugur Guð …

Text Class
107 (144v-145r)
Bæn
Rubric

Ein önnur bæn

Incipit

Ég lofa og heiðra þig og gjöri þér þakkir …

Text Class
108 (145r)
Bæn
Rubric

Ein bæn sem börn og ungdómur skal biðja

Incipit

Eilífi miskunnsami Guð og faðir …

Note

Yfir fyrirsögninni hefur verið bætt við annarri fyrirsögn: Ein bæn auðmjúk og innileg í ungdómi manns.

Undir bæninni er ýmislegt krot, m.a.: Ari litli á kverið þetta / það er af ýmsum skrifað. … Guðrún Bjarnardóttir á pennann …

Text Class
109 (145v)
Bæn
Rubric

Bæn þegar maður gengur í guðshús, til drottins þjónustu

Incipit

Ó, drottinn, ég em nú innkominn í þetta þitt h(eilaga) hús …

Note

Fyrir neðan bænina stendur með sömu hendi: Virðið til párið.

Text Class
110 (146r-149v)
Byrjast lítið boðunarspil
Rubric

Eitt kvæði

Incipit

Byrjast lítið boðunarspil / ef bragnar vildu hlýða til …

Note

19 erindi.

Text Class
111 (149v)
Bæn
Rubric

Bæn nær maður gengur úr kirkju

Incipit

Drottinn, ég þakka þér af öllu hjarta …

Text Class
112 (150r-152r)
Registur
Incipit

… Guð minn gefi oss nú góðan …

Note

Vantar framan af. Byrjar á G.

113 (152v)
Bænaregistur
Rubric

Bænaregistur

Incipit

Ein góð bæn fyrir berging …

114 (Aukablað 1r)
Brot úr sálmi
Incipit

… halda vil ég so heim með frið / [00…00] skilja við …

Note

Vantar framan af. Fjögur og hálft erindi varðveitt.

Text Class
115 (Aukablað 1r-aukablað 2r)
Líkama vorra líf er sál
Author

sr. G.J.s.

Rubric

Æruminning ens sama h. manns. Samantekin í ljóð, af SJ G.J.S.

Incipit

Líkama vorra líf er sál / lífið sálar herrann ….

Note

11 erindi.

116 (2v)
Himinn, loft, hafið og jörð
Rubric

Einn sálmur til Jesúm Kristum út af hans blessaðri hingaðkomu í holdið

Incipit

Himinn, loft, hafið og jörð / hefja nú þakkargjörð …

Note

Þrjú og hálft erindi varðveitt. Vantar aftan af.

Text Class

Physical Description

Support

Pappír með vatnsmerkjum.

Vatnsmerki 1. Aðalmerki: Ógreinanlegt merki // Ekkert mótmerki (12 og 16).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki: Dárahöfuð // Ekkert mótmerki (á víð og dreif í handritinu).

Vatnsmerki 3. Aðalmerki: Tvíhöfða örn // Ekkert mótmerki (á víð og dreif í handritinu).

Vatnsmerki 4. Aðalmerki: Lítið ógreinanlegt merki // Ekkert mótmerki (94, 97).

Vatnsmerki 5. Aðalmerki: Borði með upphafsstöfum AB? // Ekkert mótmerki (140).

No. of leaves
i + 155 + i, þar með talin tvö aukablöð aftast, merkt 1 og 2. (152 mm x 98 mm). Blöð 2v og 153 eru auð.
Foliation

Gömul blaðmerking 1-280, yfirleitt efst í hægra horni, en nr. 132-139 á neðri spássíu fyrir miðu. Blaðtöl víða horfin vegna slits.

Yngri blaðmerking með blýanti, 1-153, og aukablöð 1-2.

Condition

Víða vantar í handritið ef marka má gömlu blaðmerkinguna. Fjögur blöð vantar milli 13 og 14, eitt á milli 46 og 47, þrjú blöð milli 86 og 87, 24 blöð milli 101 og 102, átta blöð milli 109 og 110, eitt milli 133 og 134, eitt milli 137 og 138 og 87 blöð milli 149 og 150.

Handritið er sumstaðar slitið á jöðrum blaða, sérstaklega á fyrstu 10 blöðunum, sumstaðar svo að texti skerðist lítillega.

Hér og hvar má sjá að skorið hefur verið af spássíunum svo að spássíukrot skerðist, t.d. á 8v, 10r, 16r.

Script
Ýmsar hendur. Mögulega skiptast þær á á eftirfarandi hátt.

I. 1v, 100v-101r: Árni Geirsson, fljótaskrift.

II. 3r-5r, 98r-100r: Óþekktur skrifari, fljótaskrift og kansellískrift

III. 6r-70r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

IV. innskot á 5v, 70r, 97v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

V. 71r-74r, 75r-86v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VI. 74v, 92rv: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VII. 87r-92r, 115r-121v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VIII. 93r-97v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

IX. 102r-109v: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

X. 110r-114v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XI. 122r-124v, 126v-127r, 138r: Óþekktur skrifari, kansellískrift

XII. 125rv: Óþekktur skrifari, kansellískrift.

XIII. 126r, 127-131r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

XIV. 131v-135v, 136v-137v, 138v-145r: Óþekktur skrifari, fljótaskrift. Sumt líkt og hjá V.

XV. 136r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

XVI. 101v, 145v, 149v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XVI. 146r-146v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XVII. 150r-152v: Óþekktur skrifari, kansellískrift.

XVIII. 154r-155v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

Decoration

Skjaldarmerki teiknað utan um eigendamerkingu á bl. 1r. Litað með rauðu bleki.

Skrautrammi og flúraðir stafir á titilsíðu, bl. 2r. Skreytt með rauðu bleki.

Stuttir skrautbekkir neðst á 62v og 67r.

Á bl. 17r-45v eru fyrirsagnir og fyrsta orð í erindi víða skrifuð með ljósara bleki en megintextinn.

Additions

Spássíukrot:

Binding

Upprunalegt band. Þrykkt skinnband með tréspjöldum. Blöðin liggja laus í bandinu. För eftir spennur sem nú eru týndar (164 mm x 100 mm x 42 mm).

Accompanying Material
Lítið vélritað hefti með upplýsingum um innihald.

History

Origin
Handritið var skrifað á Hólum í Hjaltadal árið 1676.
Provenance

Anna Jónsdóttir átti handritið. Vera kann að Anna skrifi sjálf nafnið sitt á fremra saurblað rektó.

Acquisition

Alþingi keypti handrita- og bókasafn Jóns Sigurðssonar árið 1878. Safnið var afhent Landsbókasafni að honum látnum, en hann lést 7. desember 1879. Það komst í hendur safnsins árið 1881 er það var flutt í Alþingishúsið.

Additional

Record History

Karl Ó. Ólafsson skráði sumarið 2011, Þórunn Sigurðardóttir lagfærði í febrúar til apríl 2012. GI lagfærði October 14, 2016. Jón Kristinn Einarsson jók við skráningu 2018.

Guðný Hrafnkelsdóttir frumskráði, July 02, 2010 ; Handritaskrá, 2. b. ; Átaksverkefni 2010.

Bibliography

Author: Páll Eggert Ólason
Title: Menn og menntir siðskiptaaldarinnar á Íslandi
Metadata
×
Contents
×
  1. Hljóti vitur hóflát
  2. Raunatal
  3. Guð faðir af sinni ljúfri lund
  4. [Á]rið gott gefið nýtt
  5. Eilíf spekin allra hæsta
  6. Gef þú oss, Jesú, góða nótt
  7. Ó, Guð sem geymir Ísrael
  8. Lof sé þér, Guð, fyrir liðinn dag
  9. Hef eg mig nú í hvílu mín
  10. Dagur er kominn að kveldi
  11. Líknsamasti lífgjafarinn trúr
  12. Ó, herra Guð, minn hjálparmúr
  13. Guð, faðir, sonur og andi hreinn
  14. Herrann í himnaveldi
  15. Sætt lof syng Guði fegin
  16. Himneska hjálparvon
  17. Guðdómsþrenning gæskublíða
  18. Brot úr sálmi
  19. Voldugur Jesús verndin mín
  20. Voldugi herra, verndin mín
  21. Lifandi drottinn líknarskær
  22. Herra Guð og heilagur faðir
  23. Ó, þú heilaga þrenning þýð
  24. Lofum vér Guð og föður fyrst
  25. Hátt lof sé drottni dýrum
  26. Hátt lof sé þér sem hæstur er
  27. Herra himneski faðir
  28. Himneski Guð og herra minn
  29. Lof sé Guði sem lönd og sjó
  30. Almættismildin eilíf blíð
  31. Ó, herra Jesú Kriste
  32. Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð
  33. Ó, þú sanni eilífi Guð
  34. Blessaða þrenning, blessuð sé
  35. Dagur rennur og sýnir sig
  36. Þér, drottinn, ég þakkir gjöri
  37. Dagur burt tekur dimma nátt
  38. Himneski Guð vor herra
  39. Guð gefi oss góðan dag
  40. Í Jesú nafni, ó, Guð minn
  41. Guð föðurs náð og miskunn mest
  42. Ljósan daginn nú líta má
  43. Ljóssins skapari líknsami
  44. Himnaskaparinn herra dýr
  45. Herra Guð skapað hefur jörð
  46. Helgasti Guð sem allt um kring
  47. Voldugur Guð af vötnum mynd
  48. Mannsins skapari drottinn dýr
  49. Himneski faðir og herra
  50. Guð minn gef oss nú góðan dag
  51. Hvörsu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar
  52. Þolinmæðinnar dæmi dýr
  53. Ó, herra Jesú Kristí
  54. Hugsvinnsmál
  55. Málskviðir sjö spekinga
  56. Börnum öllum bjóðum vér
  57. Láttu mig njóta líknar þín
  58. Jesús er sætt líf sálnanna
  59. Hætta er stór í heimi
  60. Hjartað kátt höfum þá gengur stirt
  61. Drottinn dýrðlegur
  62. Veturinn vill ei linna
  63. Hér skal lovars lítinn knörr
  64. Hörmung mitt hjartað stangar
  65. Rís upp drottni dýrð
  66. Bæn
  67. Herra Guð af hæstum sann
  68. Bæn
  69. Bæn
  70. Bæn
  71. Bæn
  72. Bæn
  73. Bæn
  74. Rafael engill réðst til fylgdar minnar
  75. Ekki er gott í eyru blítt
  76. Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi
  77. Brúðkaupsbæn
  78. Brúðkaupsbæn
  79. Brúðkaupsbæn
  80. Vegferðarbæn
  81. Siglingabæn
  82. Reisubæn
  83. Bæn
  84. Erfikvæði Magnúsar Gissurarsonar
  85. Erfikvæði Teits Torfasonar
  86. Jesú bróður ástarkær kær minn
  87. Hjónaspegill
    1. Brot úr sálmi
    2. Því skal seggur og sæta
    3. Heyrið hjónin bæði
  88. Skriftarminning
  89. Signingin
  90. Barnabæn
  91. Boðorðin með skýringum
  92. Trúarjátningin með skýringum
  93. Faðir vor með skýringum
  94. Spurningar og svör um sakramenti
  95. Spurningar og svör um sakramenti altarisins
  96. Spurningar og svör um syndir og góðverk
  97. Spurningar um trúna
  98. Spurningar um drottinlega bæn
  99. Spurningar um skírnarsakramentið
  100. Spurningar
  101. Morgunbæn
  102. Kvöldbæn
  103. Skriftargangurinn
  104. Bæn
  105. Bæn
  106. Bæn
  107. Bæn
  108. Bæn
  109. Bæn
  110. Byrjast lítið boðunarspil
  111. Bæn
  112. Registur
  113. Bænaregistur
  114. Brot úr sálmi
  115. Líkama vorra líf er sál
  116. Himinn, loft, hafið og jörð

Metadata