Detaljer om håndskriftet

PDF
PDF

ÍB 299 4to

Eddukvæði ; Ísland, 1764

Fuld titel

Til - ágætis - vid. Snorra Eddu setjast þessir eftirfylgjandi kviðlingar úr Sæmundar Eddu framan við bókina. Skrifuð Anno 1764. (1r) Bókin Edda hvörja samansett hefur Snorri Sturluson lögmaður Ao. Xti M. CCXV. Prentuð í Kaupenh. í íslensku, dönsku og latínu. Anno Domini 1665. (58r)

Tekstens sprog
islandsk

Indhold

1 (1r-34r)
Sæmundar-Edda
1.1 (1r)
Efnisyfirlit
Rubrik

Til - ágætis - vid. Snorra Eddu setjast þessir eftirfylgjandi kviðlingar úr Sæmundar Eddu

Explicit

Skrifuð Anno 1764.

1.2 (2r-4v )
Völuspá
Rubrik

Völuspá

Incipit

Hljóðs bið ég allar / heimis kindir …

Explicit

… þá mun hún sökkvast.

Tekstklasse
1.3 (4v-9v)
Hávamál
Rubrik

Hávamál

Incipit

Gáttir allar / áður gangi fram …

Explicit

… heilir þeir sem hlýddu.

Tekstklasse
1.4 (9v-10v)
Alvíssmál
Rubrik

Alvíssmál

Incipit

Bekki breiða / nú skal brúðir …

Explicit

… nú skín sunna í dali.

Tekstklasse
1.5 (10v-11v)
Gunnarsslagur
Rubrik

Gunnarsslagur

Incipit

Ár var það Gunnar / gjörðist að deyja …

Explicit

… hljóðfagra sveigja hörpustrengi.

Bibliografi
Bemærkning

Skrifað með yngri hendi: NB. Autor hujus Odæ est Doctiss. Dns. G. Pauli. (11v)

Tekstklasse
1.6 (12r-15v)
Vafþrúðnismál
Rubrik

Vafþrúðnismál. Textus með stærri typis

Incipit

Ráð þú mér Frigg / alls mig fara tíðir …

Explicit

… þú ert æ vísastur vera.

Bemærkning

Skýringar fylgja hverri vísu

Tekstklasse
1.7 (15v-18r)
Orðskýringar
Rubrik

Metaphrasis

Kolofon

Tantum de his (18r)

Tekstklasse
1.8 (18r-20v)
Grímnismál
Rubrik

Grímnismál

Tekstklasse
1.8.1 (18r-18v)
Grímnismál - prósi
Incipit

Hrauðungur konungur átti tvo sonu …

Explicit

… var eldurinn svo kominn að feldurinn brann af Grímni, þá kvað hann.

Tekstklasse
1.8.2 (18v-20v)
Grímnismál - kvæði
Incipit

Heitur ertu Hripuður / og heldur til mikill …

Explicit

… allir af einum mér.

Tekstklasse
1.8.3 (20v)
Grímnismál - prósi (niðurlag)
Incipit

Geirröður konungur sat og hafði sverð um kné sér …

Tekstklasse
1.9 (20v-22r)
Grottasöngur
Tekstklasse
1.9.1 (20v-21v)
Grottasöngur - prósi
Rubrik

Grottasöngur

Incipit

Gull er kallað mjel Fróða. Þar til er saga sjá að Skjöldur hét sonur Óðins …

Tekstklasse
1.9.2 (21v-22r)
Grottasöngur - kvæðið
Rubrik

Grottasöngur

Incipit

Nú erum komnar / til kóngs húsa …

Explicit

… hafa fullstaðið fljóð að meldri.

Tekstklasse
1.10 (22r-24r)
Grípisspá
Rubrik

Sigurðarkviða Fáfnisbana eður Grípisspá

1.10.1 (22r-22v)
Grípisspá - prósi
Incipit

Grípir hét sonur Eylima …

Tekstklasse
1.10.2 (22v-24r)
Grípisspá - kvæðið
Incipit

Hver byggir hér / borgir þessar …

Explicit

… mína ævi ef mættir það Grípir.

Tekstklasse
1.11 (24v-26r)
Reginsmál
Rubrik

Sigurðarkviða Fáfnisbana önnur. Um uppruna Fáfnis

Tekstklasse
1.11.1 (24v)
Reginsmál - prósi
Incipit

Sigurður gekk til stóðs Hjálpreks …

Tekstklasse
1.11.2 (24v-26r)
Reginsmál - kvæðið
Incipit

Hvað er það fiska / er rennir flóði í …

Explicit

… og Hugin gladdi.

Tekstklasse
1.11.3 (26r)
Reginsmál - prósi (niðurlag)
Incipit

Sigurður fór heim til Hjálpreks …

Tekstklasse
1.12 (26r-28r)
Fáfnismál
Rubrik

Fáfnismál

Tekstklasse
1.12.1 (26r-28r)
Fáfnismál - kvæðið
Incipit

Sveinn og Sveinn / hverjum ertu sveini um borin …

Explicit

… for sköpum norna.

Tekstklasse
1.12.2 (28r)
Fáfnismál - prósi (niðurlag)
Incipit

Sigurður reið slóð Fáfnis …

Tekstklasse
1.13 (28r-32r)
Sigurdrífumál
Rubrik

Brynhildarkviða Buðladóttur

Tekstklasse
1.13.1 (28r)
Sigurdrífumál - prósi
Incipit

Sigurður reið upp á Hindarfjall …

Tekstklasse
1.13.2 (28r-32r)
Sigurdrífumál - kvæðið
Incipit

Hvað beit brynju? / Hví brá ég svefni …

Bemærkning

Kviðan endar ekki eins og almennast er í útgáfum.

Tekstklasse
1.14 (32r-34r)
Guðrúnarkviða I
Rubrik

Guðrúnarkviða Gjúkadóttur

Tekstklasse
1.14.1 (32r-33v)
Guðrúnarkviða I - kvæðið
Incipit

Ár var það Guðrún / gjörðist að deyja …

Explicit

… er hún sár um leit á Sigurði.

Tekstklasse
1.14.2 (32r-33v)
Guðrúnarkviða I - prósi (niðurlag)
Incipit

Guðrún gekk þaðan á braut …

Bemærkning

Niðurlag frásagnarinnar á blöðum 33r-33v er að mestu í lausu máli en þar segir í stuttu máli frá brottför Guðrúnar til Danmerkur og hvernig Brynhildur Buðladóttir tók líf sitt. Einnig er greint frá Gunnari og Högna og Fáfnisarfi, svikráðum Atla og hefnd Guðrúnar.

Tekstklasse
1.14.3 (33v)
Atlakviða
Explicit

… björt áður sylti.

Bemærkning

Í niðurlagi er síðasta erindi Atlakviðu.

Tekstklasse
1.15 (33v-34r)
Guðrúnarhvöt
Rubrik

Guðrúnarlok

Tekstklasse
1.15.1 (33v)
Guðrúnarhvöt - prósi
Incipit

Guðrún gekk þá til sævar …

Bemærkning

Frásögnin hefst eins og almennast er, þ.e. á lausamálskafla en bundna málið hefst hér í þrettánda erindi og lýkur í tuttugasta og öðru erindi (sbr. útgáfu; Finnur Jónsson 1905: 447-450 Finnur Jónsson1905: 447-450 ).

Tekstklasse
1.15.2 (33v-34r)
Guðrúnarhvöt - kvæðið
Incipit

Gekk eg til strandar / gröm var ég nornum …

Explicit

… að þetta tregrófum talað verði.

Kolofon

Þetta er síðast í Sæmundar Eddu (34r)

Tekstklasse
2 (34r-44v)
Völuspárútlegging Björns á Skarðsá
Rubrik

Útlegging Björns Jónssonar á Skarðsá á Skagafirði yfir Völuspá.

Incipit

Tvær bækur eru þær hér á Íslandi er menn nefna almennilega hvörja fyrir sig Eddu …

Explicit

… frá Priamus höfuðkóngi Trojuborgar og Eddu dæmisögur sagði Gylfa kóngi. Tantum.

3 (44v-55r)
Rúnaútlegging Björns á Skarðsá
Rubrik

Nokkuð um rúnir. Hvaðan þær séu. Hvörjir þær hafi mest tíðkað. Hvar af sitt nafn hafi. Um þeirra margfjölda. Um þeirra mátt og kraft. Ásamt ráðningu þeirra dimmmæltu ljóða Brynhildar Buðladóttur með því fleira sem hér að hnígur. Uppteiknað með með ráði vitra manna á Skarðsá í Skagafirði. ANNO 1642. Af Birni Jónssyni

Incipit

Um komu Asiæ manna hingað í Norðurlönd …

Explicit

… sem margt kann að finnast.

Tekstklasse
4 (55r-57r)
Ristingar
Rubrik

Að fornu í þeirri gömlu norrænu kölluðust rúnir bæði ristingar og skrifelsi

Incipit

Sigrúnar skaltu kunna …

Explicit

… soddan og þvílík fornyrði eru mér of þung og þarflaust um að hugsa né út að leggja. Finis. Endir.

Bibliografi

Kom út á prenti. Sjá Einar G. Pétursson: Eddurit Jóns Guðmundssonar lærða

Tekstklasse
5 (58r-127v)
Snorra-Edda
5.1 (58v)
Kvæði
Incipit

Edda hviled under benke / udi mørke lagt i skyl …

Explicit

… Aldrig hafde hun reist sig op

Tekstklasse
5.2 (59v-60r)
Myndir úr goðakvæðunum
Bemærkning

Á myndunum má sjá myndir sem tengjast goðsagnarefni.

Tekstklasse
5.3 (61r-62r)
Útlegging fornyrða
Rubrik

Útlegging nokkurra fornyrða til undirvísunar eftir stafrófi

5.4 (62r-62v)
Fáein norðurheimsbúa stafró
Rubrik

Svo ei sé auð eftirfylgjandi blaðsíða setjast hér fáein norðurheimsbúa stafró

Tekstklasse
5.5 (63r-63v)
Ættartala Óðins
Rubrik

Ættartala Óðins

Tekstklasse
5.6 (63v)
Stafróf
Rubrik

Til uppfyllingar þassari blaðsíðu setjast þessi stafróf

Tekstklasse
5.7 (64r-75r)
Formálar og athugsemdir
Tekstklasse
5.7.1 (64r-64v)
Fyrsti formáli
Rubrik

Formáli til Eddu

Incipit

Fyrst stuttleg undirvísun um hennar nafn …

Explicit

… hvör má halda hér um það honum sjálfum best fellur og líkar.

Tekstklasse
5.7.2 (64v-67r)
Annar formáli
Rubrik

Annar formáli nýgjörður

Incipit

Ljóst er mönnum af …

Explicit

… og latínskum diktum ef menn vilja.

Tekstklasse
5.7.2.1 (67v-68r)
Natatio de Venere
Rubrik

Natatio de Venere

Incipit

Venus ástargyðjan er áður nefnd …

Explicit

… manninum gefur.

Tekstklasse
5.7.2.2 (68v-69v)
Notatio de Idolomania
Rubrik

Notatio de Idolomania

Incipit

Vocabulum …

Explicit

… frá Júpiter eður Saturnó.

Kolofon

Endir þess annars formála bókarinnar Snorra-Eddu.

Tekstklasse
5.7.3 (70r-70v)
Þriðji formáli
Rubrik

Formáli séra Arngríms Jónssonar að Mel í Miðfirði.

Incipit

Það að vorir forfeður hafi iðkað bóklegar listir …

Explicit

… Guð gefi öllum skilning í því hinu góða. Amen. Arngrímur Jónsson.

Tekstklasse
5.7.4 (71r-75r)
Fjórði formáli
Rubrik

Inngangurinn. Hvað Edda sé.

Incipit

Edda er íþrótt af forndiktuðum fróðra manna dæmisögum …

Explicit

… var töluð um öll þessi áður nefnd lönd.

Tekstklasse
5.8 (75r-105v)
Fyrsti partur Snorra-Eddu
Rubrik

I. Dæmisaga. Gylfaginning, Hárs lygi

Incipit

Gylfi réð þar löndum er nú heitir Svíþjóð …

Explicit

… svo sem að læra má í hinum seinna parti þessarar bókar.

5.9 (106r-127v)
Annar partur Snorra-Eddu
Rubrik

Annar partur Snorra-Eddu sem eru nöfn og kenningar eftir stafrófi.

Incipit

A. Ásaheiti …

Explicit

… (minnkunn) æska, (ungdómur) örvesi.

Kolofon

Endir þess annars parts Snorra-Eddu.Tɛλos.

6 (128r-134r)
Extractum
Forfatter
Rubrik

Extractum eður útdregið af notis Olavi Vereli svenska sem prentaðar voru Ao. 1664 að Uppsölumí Svíaríki

Incipit

1. Hrósar author þessu tungumáli mikillega …

Explicit

… sem á sinn hvern hátt dóu, svo sem sverð, eður valdauðir væri.

Kolofon

Þetta úr notis Vereli (134r)

Tekstklasse
7 (135r-146v)
Um rúnir
Tekstklasse
7.1 (135r-137v)
Fyrsta játning
Rubrik

Fyrsta játning: Málfæri þeirra gömlu norðurheimsbúa hafa íslenskir en nú hreint og óskert og tíðka það enn í dag

Incipit

Þó það mikla Norðursjóarins haf …

Explicit

… þá hafa Íslendingar hana en nú hreina og óbrjálaða.

Tekstklasse
7.2 (137v-144v)
Önnur játning
Rubrik

Önnur játning: Stafagjörð þeirra gömlu norðurheimsbúa sú elsta voru rúnir

Incipit

Að rúnirnar hafi tíðkanlegar verið hjá þeim gömlu …

Explicit

… því af öllu þessu sem ég hefi talað kunna réttsýnd annað að ineta. [sic]

Tekstklasse
7.3 (144v-146r)
Þriðja játning
Rubrik

Þriðja játning: Sæmundur fróði að viðurnefni kom fyrstur rúnir punktum aðgreindar og rómverskum stafrófi í raðan og atkvæði viðlíkar í Ísland

Incipit

Anno Xti MLXXII fór þessi Sæmundur er mjög fýstist á bóknám …

Explicit

… í hvörjum þýðingum að aðrir hafa mikið og gott látið eftir sig liggja.

Tekstklasse
7.4 (146r-146v)
Viðurauki
Rubrik

Viðurauki

Incipit

1. Að Gautar hafi tekið rúnir sínar upp hjá Svíum …

Explicit

… Að sinni þokknan. Audieu. Finis.

Kolofon

Þetta játningaskrif um málfæri og rúnir gömlu norurheimsbúa er endalykt Eddu Jóns Guðmundssonar lærða hvar hana er að finna. (146v)

Tekstklasse
7.5 (146v-148v)
Málrúnir
Rubrik

Málrúnir. Þeirra myndir, nöfn og kenningar eftir stafrófi

Explicit

… Kennist sem O.

Tekstklasse
7.6 (148v-150v)
Klapprúnir eður dimmrúnir
Rubrik

Hér setjast þær gömlu klapprúnir eður dimmrúnir með sínni sexföldu myndan

Tekstklasse
8 (150v-151r)
Vísur
Rubrik

Appendix eður finale

Tekstklasse
8.1 (150v)
Krists vísur
Incipit

Kristur skóp ríkur und reisti / Róms hall veröld alla …

Explicit

… döglingur á járnnöglum.

Tekstklasse
8.2 (150v)
Himins vísur
Incipit

Ungur skjöldungur stígur aldrei / jafnmildur á við skjöld …

Explicit

… bræður landreki æðri.

Tekstklasse
8.3 (150v-151r)
Sólar vísur
Incipit

Máni skín af mænu / moldar hofs um foldir …

Explicit

… lífs né dauða.

Tekstklasse
9 (151v)
Efnisyfirlit
Rubrik

Registur yfir … Snorra Eddu

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír mjög blandaður, þrjú vatnsmerki greind, arkir efalaust vitlast tengdar saman sums staðar.

Algengasta vatnsmerkið er: Pro patria / JHONIG&ZOONEN

Einnig: skjaldarmerki Amsterdam

og samanfléttað F5 undir kórónu / ID (Strandmøllen-Johan Drewsen).

Antal blade
i + 152 + i blöð (193 mm x 146 mm). Auð blöð: 57v.
Foliering
Handritið hefur verið blaðmerkt með blýanti.
Layout

Eindálka.

Línufjöldi er um 29-33.

Frásögn endar í totu á síðum 57r og 105v.

Skrifttype
Ein hönd ; Skrifari:

Jakob Sigurðsson.

Udsmykning

Fremst í handriti, á blaði 1r, er titilsíða með efnisyfirliti yfir kvæði úr Sæmundar-Eddu með ramma í tveimur litum.

Á blaði 1v er mynd af Cybele Valva.

Á blaði 57r er bókahnútur.

Á blaði 58r er titilsíða Snorra-Eddu.

Á blaði 59r er blekteikning af þremur spjótum og texti á latínu. Undir honum stendur: Gott er til geirs að taka

Á blaði 59v er mynd sem eru Fyrsti Hár eður þriðji, Jafnhár og í Hár í hásæti og stendur Gangleri frammi fyrir þeim.

Á blaði 60r er mynd af Mars eða Tý.

Á blaði 60v er blekteikning af steini og á honum teikning af Gestum blinda.

Á blaði 134v er teikning af rúnasteini.

Á blaði 151r er bókahnútur.

Indbinding

Pappaspjöld klædd með marmaramynstri.

Límmiði á fremra spjaldi.

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1764.
Erhvervelse

Yderligere information

Katalogisering og registrering
Sigríður H. Jörundsdóttir bætti við upplýsinum um vatnsmerki, 31. januar 2013 ; Halldóra Kristinsdóttir bætti við skráningu, 26. oktober 2012 ; Örn Hrafnkelsson frumskráði fyrir myndvinnslu, 29. juli 2010 ; Handritaskrá, 3. b.

Bibliografi

Forfatter: Einar Gunnar Pétursson
Titel: Eddurit Jóns Guðmundssonar lærða,
Omfang: XLVI
[Metadata]
×

[Metadata]