Detaljer om håndskriftet

PDF
PDF

SÁM 28

Sálma- og bænabók ; Island, 1682

Indhold

1 (1r-31r)
Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um vikuna ortir af Kolbeini Grímssyni og sr. Jóni Magnússyni
Rubrik

Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um vikuna ortir af Kolbeini Grímssyni og sr. Jóni Magnússyni

Bemærkning

Skrifað eftir bók sem prentuð var á Hólum í Hjaltadal 1682.

Kolbeinn Grímsson. Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um alla vikuna. Ortir af Kolbeini Grímssyni, út af bænabók D. Johannis Havermann. Ljósprentað af Lithoprent í Reykjavík 1946.

Á bl. 36v í prentuðu bókinni byrja sálmar sr. Jóns Magnússonar í Laufási.

Tekstklasse
1.1 ( 1r-4v)
Sunnudags morgunsálmur. Með lag: Jesús Guðsson ein[getinn]
Rubrik

Sunnudags morgunsálmur. Með lag: Jesús Guðsson ein[getinn]

Incipit

Herra himneski faðir …

Melodi

Jesús Guðsson eingetinn

Explicit

… af innstu hugarins hýrð.

Tekstklasse
1.2 (4v-8r)
Kvöldsálmur á sunnudag. Tón: Væri nú Guð [oss ekki hjá]
Rubrik

Kvöldsálmur á sunnudag. Tón: Væri nú Guð [oss ekki hjá]

Incipit

Voldugur Jesús verndin mín …

Melodi

Væri nú Guð oss ekki hjá

Explicit

… Amen það sérhvör syngi.

Tekstklasse
1.3 (8r-10v)
Mánudags morgunsálmur. Með tón: Herra Guð í himinríki
Rubrik

Mánudags morgunsálmur. Með tón: Herra Guð í himinríki

Incipit

Ég þakka þér af hjarta og hug …

Melodi

Herra Guð í himinríki

Explicit

… af öllum skepnum amen.

Tekstklasse
1.4 (10v-12r)
Mánudags kvöldsálmur. Tón: Lifandi Guð, þ[ú lít þar á]
Rubrik

Mánudags kvöldsálmur. Tón: Lifandi Guð, þ[ú lít þar á]

Incipit

Lifandi drottinn lít til mín …

Melodi

Lifandi Guð, þú lít þar á

Explicit

… lof sé þér utan enda.

Tekstklasse
1.5 (12r-13v)
Þriðjudags morgunsálmur. Tón: Einn herra ég b[est] æ[tti]
Rubrik

Þriðjudags morgunsálmur. Tón: Einn herra ég b[est] æ[tti]

Incipit

Hjarta minn, hugur og sinni …

Melodi

Einn herra ég best ætti

Explicit

… það verði og ætíð sé.

Tekstklasse
1.6 (14r-15v)
Þriðjudags kvöldsálmur. Tón: Væri nú Guð oss e[kki hjá]
Rubrik

Þriðjudags kvöldsálmur. Tón: Væri nú Guð oss e[kki hjá]

Incipit

Hjálparinn aumra heyr þú mig …

Melodi

Væri nú Guð oss ekki hjá

Explicit

… söngvísu svo læt falla.

Tekstklasse
1.7 (15v-17r)
Miðvikudags morgunsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð
Rubrik

Miðvikudags morgunsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð

Incipit

Guð mér í hjarta gef þá náð …

Melodi

Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð

Explicit

… bænheyr mig sálar brúðguminn.

Tekstklasse
1.8 (17r-19v)
Miðvikudags kvöldsálmur. Tón: Eins og sitt barn f[aðir ástargjarn]
Rubrik

Miðvikudags kvöldsálmur. Tón: Eins og sitt barn f[aðir ástargjarn]

Incipit

Fel ég mig nú með fastri trú …

Melodi

Eins og sitt barn / faðir ástargjarn

Explicit

… amen látum svo standa.

Tekstklasse
1.9 (19v-22r)
Fimmtudags morgunsálmur. Tón: Guð miskunni nú öllum oss
Rubrik

Fimmtudags morgunsálmur. Tón: Guð miskunni nú öllum oss

Incipit

Lifandi Guð að heiðri hár …

Melodi

Guð miskunni nú öllum oss

Explicit

… blessaður um aldir alda.

Tekstklasse
1.10 (22r-24r)
Fimmtudags kvöldsálmur. Tón: Gæskur[íkasti] g[ræðari] m[inn]
Rubrik

Fimmtudags kvöldsálmur. Tón: Gæskur[íkasti] g[ræðari] m[inn]

Incipit

Ó, Jesú hæsti herra minn …

Melodi

Gæskuríkasti græðari minn

Explicit

… haf þú mig heim í himnaríki.

Tekstklasse
1.11 (24v-25r)
Föstudags morgunsálmur. Tón: Eilífur Guð og faðir kær
Rubrik

Föstudags morgunsálmur. Tón: Eilífur Guð og faðir kær

Incipit

Heilagur andi huggarinn sæll …

Melodi

Eilífur Guð og faðir kær

Explicit

… fyrir mig eilíft gott útvegandi.

Tekstklasse
1.12 (25v-26v)
Föstudags kvöldsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mína
Rubrik

Föstudags kvöldsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mína

Incipit

Sætasti Jesú sonur Guðs …

Melodi

Ó, hvað forlengir öndu mína

Explicit

… Eilíflega og einnin hér.

Tekstklasse
1.13 (26v-28r)
Laugardags morgunsálmur. Tón: Herra Guð í himnaríki
Rubrik

Laugardags morgunsálmur. Tón: Herra Guð í himnaríki

Incipit

Þér sé lof sagt með æru og akt …

Melodi

Herra Guð í himnaríki

Explicit

… lát hjá þér sálu mína.

Tekstklasse
1.14 (28v-30v)
Laugardags kvöldsálmur. Tón: Gæskuríkasti græðari minn
Rubrik

Laugardags kvöldsálmur. Tón: Gæskuríkasti græðari minn

Incipit

Tak þér fyrir sinni sála mín …

Melodi

Gæskuríkasti græðari minn

Explicit

… að margfalda Jesús þitt lof um aldir alda.

Tekstklasse
1.15 (30v-31r)
Morgunsálmur á mánudag. Tón: Náttúran öll og eðli manns
Rubrik

Morgunsálmur á mánudag. Tón: Náttúran öll og eðli manns

Incipit

Himneski Guð og herra minn …

Melodi

Náttúran öll og eðli manns

Explicit

… yfir oss eigna láta.

Bemærkning

Einungis 2 fyrstu erindin. Þetta er þriðji sálmurinn í prentaða kverinu.

Á eftir fara 2 vísur (bl. 31r) sem virðast tilheyra sálminum við fyrstu sýn en óvíst er hvaðan þær eru.

Tekstklasse
2 (31r-v)
Vers á sumardaginn f[yrsta]
Rubrik

Vers á sumardaginn f[yrsta]

Incipit

Eilíft þakklæti á þér sé …

Explicit

… öllum í sumargjöf.

Tekstklasse
3 (31v)
Vers á páskadaginn
Rubrik

Vers á páskadaginn

Incipit

Sigurvegarinn sæll vert þú …

Explicit

… syngjum um eilíf ár.

Tekstklasse
4 (32r-33r)
Morgunsálmur
Rubrik

Morgunsálmur

Incipit

Blessaða þrenning blessuð sé …

Explicit

… heyr mig faðir kæri.

Tekstklasse
5 (33r-34v)
Kvöldsálmur
Rubrik

Kvöldsálmur

Incipit

Ó, Guð, sem geymir Ísrael …

Explicit

… blessuð verður oss hvíldin þá.

Tekstklasse
6 (34v-37r)
Sjáðu ég kem og kveina
Rubrik

Einn fagur sálmur. Tón: Konung Davíð sem kenndi

Incipit

Sjáðu ég kem og kveina …

Melodi

Konung Davíð sem kenndi

Explicit

… heyr mig af himnastól.

Bemærkning

Enginn höfundur er nefndur hér en sálmurinn er í kvæðabókum sr. Guðmundar Erlendssonar (JS 232 4to og Lbs 1055 4to).

Tekstklasse
7 (37r-v)
Þakkargjörð
Rubrik

Ein almennilega þakkargjörð á morgna

Incipit

Þakkir gjöri ég þér …

Explicit

… djöfullinn fái ekkert vald á mér. Amen.

Tekstklasse
8 (37v-38r)
Þakkargjörð
Rubrik

Önnur þakkargjörð á kvöld

Incipit

Þakkir gjöri ég þér …

Explicit

… djöfullinn fái ekkert vald yfir mér. Amen.

Tekstklasse
9 (38r-39r)
Ferðabæn
Rubrik

Ein bæn nær maður vill ferðast til lands eður vatns

Incipit

Ó, herra Jesú Christi, þú sem ert einn sannur maður …

Explicit

… aftur komi til míns húss og heimilis. Amen.

Tekstklasse
10 (Bl. 39r-v)
Ferðabæn
Rubrik

Önnur reisubæn

Incipit

Almáttugi og góði Guð, fyrir hvörs augliti …

Explicit

… óskaddað og vel bevarað. Amen.

Tekstklasse
11 (40r-42r)
Ein góð bæn sem lesast má daglega
Rubrik

Ein góð bæn sem lesast má daglega

Incipit

Ó, þú almáttugi herra Guð, með því að þú ert Guð …

Explicit

… sem mína sál svo vel huggað hefur, amen.

Tekstklasse
12 (42v-44r)
Bæn
Incipit

Ó, þú minn góði og sæti himneski faðir …

Explicit

… þú leyst hefur mína sál. Amen.

Bemærkning

Fyrirsögn vantar.

Tekstklasse
13 (44v-45r)
Bæn
Incipit

Hjálpa mér drottinn Jesú að ég á minni bæn haldi …

Explicit

… og útgangi nú héðan af og að eilífu.

Bemærkning

Fyrirsögn vantar.

Tekstklasse
14 (45v-46v)
Bæn
Rubrik

Ein góð bæn um syndanna fyrirgefning

Incipit

Aví, vér erum allir syndugir …

Explicit

… í Jesú náðar nafni. Amen.

Tekstklasse
15 (46v-49v)
Langar mig í lífshöll
Forfatter

[Bjarni Jónsson skáldi]

Rubrik

Ein gömul góð söngvísa, um eymd þessa stundlega lífs, og sælu eilífs lífs, með einum almennilegum tón

Incipit

Langar mig í lífshöll …

Explicit

… drottni sé dýrð há.

Bemærkning

Sálmurinn er engum eignaður í handritinu en hann er víða eignaður Bjarna skálda.

Tekstklasse
16 (50r-52r)
Bæn
Rubrik

Ein bæn til herrans Kristum í hvörri hjarta mannsins meðkennir sína synd og biður um syndanna fyrirgefning

Incipit

Herra Jesú Kristi, minn trúfasti lausnari …

Explicit

… fyrir kraft og hjástoð þíns heilaga anda. Amen.

Tekstklasse
17 (52r-54r)
Bæn
Rubrik

Ein huggunarsamleg bæn í hvörri maður hugleiðir og klagar hvörsu hann með sínum syndum sé sök og efni til pínu og píslar Jesú Kristi og huggar sig þó við hans náð og miskunn

Incipit

Ó, herra Jesú, hvað hefur þú unnið til …

Explicit

… lofa og dýrka þig hér stundlega en annars heims eilíflega.

Tekstklasse
18 (54r-56r)
Bæn
Rubrik

Ein hugarlátleg bæn til herrans Kristi um fyrirgefningu syndanna og um nýtt kristilegt framferði

Incipit

Jesú Kristi, þú eilífa orð föðursins …

Explicit

… þín boðorð mér jafnan fyrir augum hafi. Amen.

Tekstklasse
19 (56r-58r)
Bæn til Guðs h. anda
Rubrik

Bæn til Guðs h. anda

Incipit

Drottinn Guð, heilagur andi, þú almáttugi huggari …

Explicit

… og hér lifir og ríkir að eilífu amen.

Tekstklasse
20 (58r-60r)
Bæn
Rubrik

Ein önnur bæn til Guðs heilags anda að hann vildi hreinsa vor hjörtu, uppfylla þau með huggun Jesú Kristi, og halda þeim við rétta trú, og eitt nýtt og gott og guðlegt framferði

Incipit

Drottinn Guð heilagur andi kom þú og hreinsa mitt saurugt hjarta …

Explicit

… hafi minn Guð mér fyrir augum. Amen.

Tekstklasse
21 (60r-62v)
Bæn
Rubrik

Ein góð bæn í hvörri mannsins hjarta slær frá sér jarðlegum hlutum, huggar sig með vissri von og biður að Guð vilji auka trúna, og miskunnsamlega varðveita sig til æfiloka

Incipit

Eilífur Guð, elskulegur faðir, gef þú að sál mín hugsi um þig …

Explicit

… og prísa þitt dýrðarlega veldi að eilífu amen.

Tekstklasse
22 (62v-65v)
Bæn
Rubrik

Ein ágæt bæn í hvörri að sorgfull sál mannsins hugsar um sína heimferð, og snýr hugferði sínu frá jarðneskum hlutum

Incipit

Drottinn Jesú, þú góði Jesú, þú mildi Jesú …

Explicit

… og þínu grænu listilegu haglendi eilíflega amen.

Tekstklasse
23 (66r-67v)
Bæn
Rubrik

Enn ein dagleg bæn í hvörri að sorgfull sál manns andvarpar og lætur sig forlengja að fara úr þessari vondri og aumri veröldu

Incipit

Ó, þú góði, sæti, mildi og miskunnarfulli …

Explicit

… vort heimili er á himnum.

Tekstklasse
24 (67v-71r)
Bæn
Rubrik

Ein önnur dagleg bæn og forlenging og andvarpan kristins manns sálar eftir eilífu lífi

Incipit

Vei mér að ég er framandi í bland Mesak …

Explicit

… sá sem lifir og ríkir einn sannur Guð frá eilífð til eilífðar. Amen.

Tekstklasse
25 (71v-73v)
Bæn
Rubrik

Ein dagleg bæn, með hvörri maður bífalar sig undir Guðs náðuga vernd og varðveislu

Incipit

Almáttugur Guð, elskulegi faðir, kenn þú mér að gjöra það þér er þægilegt …

Explicit

… og fyrir öllum mínum óvinum sýnilegum og ósýnilegum. Amen.

Tekstklasse
26 (73v-76v)
Bæn
Rubrik

Ein bæn í hvörri rétttrúaður maður þakkar Guði fyrir mildilega varðveislu fyrir djöflinum, og biður enn framar meir um hjálp og hjástoð Guðs

Incipit

Herra almáttugur eilífur Guð, hvörsu oft hefur þú mig miskunnsamlega varðveitt …

Explicit

… sem heiminn og himna gjörði.

Tekstklasse
27 (76v-80r)
Bæn
Rubrik

Ein fagurleg þakkargjörð fyrir það að Guð gefur oss sína heilögu engla til verndar og varðveislu

Incipit

Almáttugur Guð, hvörsu háleitlega hefur þú elskað mig …

Explicit

… þínu nafni sé lof og heiður að eilífu. Amen.

Tekstklasse
28 (80r-81v)
Bæn
Rubrik

Ein guðrækileg bæn um sáluga dauðastund

Incipit

Ó, sæti herra Jesú Kristi, þú eilífur geisli föðursins …

Explicit

… minn Guð og drottinn sannleiksins. Amen.

Tekstklasse
29 (81v-82v)
Bæn
Rubrik

Ein önnur bæn á sóttarsænginni og í dauðans neyð

Incipit

Minn Guð, minn Guð, mín miskunn, mitt hæli og athvarf …

Explicit

… lifir og ríkir sannur Guð að eilífu. Amen.

Tekstklasse
30 (82v-83r)
Bæn
Rubrik

Enn ein ágætleg bæn fyrir hryggðarfulla og sjúka manneskju hvörja eð langar eftir að sjá son Guðs

Incipit

Minn Guð, þú sem mig hefur skapað …

Explicit

… og skoða þitt dýrðarsamlega andlit. Amen.

Tekstklasse
31 (83v-86r)
Bæn
Rubrik

Ein hjartanleg forlenging sorgfullrar sálar eftir Jerúsalem sem þar er uppi

Incipit

Jerúsalem, vor móðir, þú heilaga borg …

Explicit

… og hvar ég er, þar skal og vera minn þénari.

Tekstklasse
32 (86r-91r)
Bæn
Rubrik

Ein guðrækileg bæn í hvörri hryggðarfullt hjarta huggar sig af fögnuði eilífs lífs og hefur hjartanlega forlenging eftir því

Incipit

Svo sem hjörturinn girnist ferskt vatnið …

Explicit

… frá eymdum og háskasemdum þessa lífs og komnir eru í þinn fögnuð. Amen.

Tekstklasse
33 (91r-93v)
Bæn
Rubrik

Ein ágætleg undirvísan í hvörri hjartað mannsins upphvetur og brýnir sig til að bera Jesú Christí kross með fagnaði og huggar sig við eilífan himnaríkis fögnuð

Incipit

Vertu þolinmóð, sála mín, þegar drottinn leggur nokkuð þungt uppá þig …

Explicit

… hana fyrr en seinna að fá og öðlast. Amen.

Tekstklasse
34 (93v-97r)
Bæn
Rubrik

Ein önnur ágæt bæn í hvörri rétttrúað hjarta yfirvegur alla þessa heims gleði, og finnur að hún er hégómi, og alls ekkert að reikna í hjá fögnuði og gleði eilífs lífs

Incipit

Þú maður, hvað ástundar þú? …

Explicit

… í hjá þessum þínum himneskum gæðum og auðæfum.

Tekstklasse
35 (97r-99v)
Bæn
Rubrik

Ein hjartnæm áminning, hins heilaga Bernharðs, að hvör og einn kristinn maður lifi svo þessa heims að hann megi annars heims lifa í eilífri dýrð

Incipit

Aví, minn herra og Guð, hvörsu aumlega hefi eg minn aldur alið …

Explicit

… kenn þú oss að hugsa að vér hljótum að deyja svo að vér verðum forsjálir. Amen.

Tekstklasse
36 (100r-102v)
Bæn
Rubrik

Enn ein hjartnæm bæn og forlenging eftir eilífu lífi

Incipit

Ó, hvað sæl er sú sál sem leyst er úr þessu veraldar lífi …

Explicit

… og prísa hans dýrðarsamasta nafn. Amen.

Tekstklasse
37 (Bl. 102v-105r)
Bæn
Rubrik

Enn ein bæn, þar inni maður hugleiðir himnaríkis dýrð og lætur sig langa þar eftir

Incipit

Ó það eilífa líf. Ó dýrðarsamlegt líf …

Explicit

… ég ekki framar meir minnast á eymd og vesöld þessa auma eymdar lífs.

Tekstklasse
38 (105v-107v)
Bæn
Rubrik

Ein ágæt og hugarlátleg undirvísun hvörnin að sérhvörs kristins manns hjarta skal hugleiða dýrð og fögnuð eilífs lífs og stunda þar eftir

Incipit

Mín sál, tak þig upp, forsóma þig ekki …

Explicit

… og aldrei eyra heyrt og aldrei hefur …

Bemærkning

Vantar aftan af.

Tekstklasse

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Antal blade
107 blöð (133 mm x 80 mm).
Foliering

Síðari tíma blaðmerking 1-107.

Lægfordeling

11 kver:

  • Kver I: bl. 1-14, 7 tvinn.
  • Kver II: bl. 15-28, 7 tvinn.
  • Kver III: bl. 29-31, stakt blað og 1 tvinn
  • Kver IV: bl. 32-39, 4 tvinn.
  • Kver V: bl. 40-43, 2 tvinn.
  • Kver VI: bl. 44-49, 3 tvinn.
  • Kver VII: bl. 50-61, 6 tvinn.
  • Kver VIII: bl. 62-73, 6 tvinn.
  • Kver IX: bl. 74-85, 6 tvinn.
  • Kver X: bl. 86-97, 6 tvinn.
  • Kver XI: bl. 98-107, 5 tvinn.

Layout
  • Eindálka.

  • Leturflötur er

  • Griporð.

  • Síðasta málsgrein endar í totu á bl. 99v, 105r.
Tilstand

  • Vantar aftan af handritinu.
  • Bl. 7r: Stór blettur en skrifað í kringum hann.
  • Bl. 40v og 41r hafa orðið fyrir vatnsskemmdum efst á blöðunum en textinn er þó læsilegur.
  • Nokkur kver hafa losnað úr bandi.

Skrifttype

  • 8 hendur. Óþekktir skrifarar.
  • Rithönd 1: bl. 1r-31r.
  • Rithönd 2-5: bl. 31r-v
  • Rithönd 6: bl. 32r-39v.
  • Rithönd 7: bl. 40r-49v.
  • Rithönd 8: 50r-107v.

Udsmykning

Pennaskreyttir upphafsstafir víða.

Pennaflúr efst á bl. 1r, neðst á bl. 40v-43v, 44v, 45v-49v (e.t.v. skorið neðan af bl. 44r og 45r).

Fyrirsögn endar í totu: Bl. 58r, 86r, 91r, 93v, 97r, 100r, 102v, 105v.

Örlítið flúr niður úr griporði: bl. 88v-91v, 94r-107v.

Tilføjelser

Spássíukrot á bl. 1r, 2r, 32r, 34r, 39v, 50r, 107v.

Indbinding

Skinnbandi slegið um tréspjöld, þrykkt og með upphleyptum kili. Rákir þversum og langsum framan á kápu og blómamynstur þrykkt á miðju og öll horn (131 mm x 80 mm x 25 mm). Óvíst er um aldur bands en gæti verið samtíma handriti. Slitur úr sendibréfi límt innan á fremri kápu og stílað á sr. Jón Konráðsson. Á sendibréfið hefur verið krotað Virðuglegum heiðursmanni Jóni Jónsson.

Vedlagt materiale

Sendibréf frá gefendum til Handritastofnunar Íslands, dagsett 2, Orchard Brae, Edinburgh, 4., 19. des. 1967.

Historie og herkomst

Herkomst

Handritið var skrifað á Íslandi post 1682 (sbr. prentun vikusálma Kolbeins Grímssonar og sr. Jóns Magnússonar), líklega ekki síðar en um miðja 18. öld.

Proveniens

Nafnið Guðrún kemur fyrir á bl. 2r og Jón Gíslason á bl. 34r og 107v og ártalið 1813 á fyrra blaðinu.

Erhvervelse

Handritastofnun Íslands fékk að gjöf frá Ingibjörgu og Sigursteini Magnússon í Edinborg 19. december 1967.

Yderligere information

Katalogisering og registrering

ÞS tölvuskráði handritið 27.-29. maí 2008 og lagfærði juni 2010.

Bevaringshistorie

[Metadata]
×

[Metadata]