SÁM 49
Trúarrit ; Island, 1825-19. januar 1831
Fuld titel
Drottins vors Jesú Kristi fæðingarhistoría: Með einfaldri textans útskýringu: Í þrjátíu kapitulum innréttuð eftir þeim þrjátíu fæðingarsálmum af sr. Stefáni Halldórssyni presti að Myrká. Skrifað á Hólum í Hjaltadal á sjálfa Pálsmessu, árið 1771. Gylfi Magnússon, biskup Hólastiftis. Enn á ný uppskrifað anno 1825. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, eður fjórtán heilagar hugleiðingar sem lesast kunna á fyrstu sjö dögum sumars og vetrar til guðrækilegrar brúkunar. Samanskrifaðar af séra Jóni Guðmundssyni seinast presti að Reykjadal. Prentaðar í Hrappsey af Magnúsi Móbert, 1794. Enn á ný uppskrifaðar af S.S.S. Syðri-Fljótum 15. februar 1828
Indhold
Drottins vors Jesú Kristí fæðingarhistoría með einfaldri textans útskýringu
Ritið er samið upp úr Fæðingarsálmum Gunnlaugs Snorrasonar.
1. kapituli. Um skattskriftina
„1. kapituli. Um skattskriftina. Inngangurinn.“
„Mín sál! Lyftum nú um stundir …“
„… þínu nafni til lofs og dýrðar. Amen.“
Textinn
„Textinn.“
„En það bar til í þann tíma …“
„ … að þín verði dýrðin og vor velferðin. Amen.“
2. kapituli. Um fæðingu Kristí og reyfana
„2. kapituli. Um fæðingu Kristi og reyfana.“
„Þá þau voru þar þá kom tími að hún skyldi fæða sinn frumgetinn son …“
„ … Bænheyr það fyrir þíns nafns sakir. Amen.“
3. kapituli. Um boðskap engilsins til fjárhirðanna
„3. kapituli. Um boðskap engilsins til fjárhirðanna.“
„Og fjárhirðar voru þar í sama byggðarlagi vakandi …“
„ … og gleðjast þar af þínum dýrðarljóma um allar aldir. Amen.“
„ 1825; 18:18:18.“
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 7r.
4. kapituli. Um lofsöng englanna
„4. kapituli. Um lofsöng englanna.“
„Og jafnskjótt var þar hjá englinum margfjöldi himneskra hersveita …“
„ …með föður og heilögum anda, að lofa og prísa um allar eilífðir. Amen.“
5. kapituli. Um reisu fjárhirðanna til Betlehem
„5. kapituli. Um reisu fjárhirðanna til Betlehem. Textinn.“
„Og þá er englarnir fóru frá þeim til himins …“
„ … Bænheyr það fyrir þíns nafns skuld. Amen.“
„ 1825; dagur 21. august 1825 S. S. S.“
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 12r.
6. kapituli. Um heimreisu hirðanna og þeirra þakklæti
„6. kapituli. Um heimreisu fjárhirðanna og þeirra þakklæti. Textinn.“
„Og fjárhirðarnir snéru aftur …“
„ … á landi lifandi manna. Heyr það ó! herra, fyrir þíns nafns skuld. Amen.“
„S. S. S.; 1. september 1825 1825. “
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 15r.
7. kapituli. Um umskurn Kristi
„7. kapituli. Um umskurn Kristi. Textinn og hljóðar þannig.“
„Og þá átta dagar voru liðnir að barnið skyldi umskerast …“
„ … í lífi og dauða, upprisu og eilífð. Amen.“
8. kapituli. Um nafn Jesús
„8. kapituli. Um nafn Jesús (segir textinn).“
„Minnstu hér út af mín sál …“
„ … gef þú oss sæti Jesú, fyrir þíns blessaða hjálpfærandi nafns sakir. Amen.“
9. kapituli. Um reisu vitringanna til Jerúsalem og spurningu Heródesar til kennimannanna
„9. kapituli. Um reisu vitringanna til Jerúsalem og spurningu Heródesar til kennimannanna etc.“
„Nær Jesús var fæddur í Betlehem …“
„ … þér sé lof og dýrð um aldir alda. Amen.“
„ 1825; S. S. S.; 25. september 1825“
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 21v.
10. kapituli. Um falsráð Heródesar til vitringanna
„10. kapituli. Um falsráð Heródesar til vitringanna.“
„Þá kallaði Heródes vitringana til sín heimuglega …“
„ … fá að sjá þig auglitis til auglitis um alla eilífð. Amen.“
„ 1825. “
Ártalið kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 24r.
11. kapituli. Um bæn og offur vitringanna
„11. kapituli. Um bæn og offur vitringanna. Etc.“
„Sem þeir höfðu nú konunginum …“
„ … þú offraðir Guði vor vegna til sætleikans ilms, verðum fullkomnir og helgaðir að eilífu. Amen.“
„ 1825. “
Ártalið kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 26r.
12. kapituli. Um hreinsun Maríu
„12. kapituli. Um hreinsun Maríu. Etc.“
„Og þá dagar hennar hreinsunar komu eftir Móses lögum …“
„ … Í himnaríkis dýrð og gleði. Eilíflega, bænheyr það, fyrir þíns nafns sakir. Amen.“
13. kapituli. Um þann guðhrædda Símon
„13. kapituli. Um þann guðhrædda Símon. Etc.“
„Og sjá að einn maður var í Jerúsalem …“
„ … að sjá þig og skoða fyrir utan alla skuggjá um aldir alda. Amen.“
14. kapituli. Um lofsöng Símons
„14. kapituli. Um lofsöng Símons. Etc.“
„Og þá er foreldrarnir höfðu barnið Jesúm …“
„ … blessaði ljósanna faðir, fyrir sonar þíns forþénustu. Amen.“
15. kapituli. Um spádóm Símons út af Kristó
„15. kapituli. Um spádóm Símons út af Kristó.“
„Og Jósep og hans móðir undruðust það …“
„ … og heilögum anda sé lof og dýrð að eilífu. Amen.“
16. kapituli. Um Önnu spákonu
„16. kapituli. Um Önnu spákonu.“
„Og þar var Anna spákona …“
„ … bænheyr það fyrir þíns blessaða nafns sakir. Amen.“
„ 15. november 1825 “
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 37v.
17. kapituli. Um heimreisu Jóseps og Maríu
„17. kapituli. Um heimreisu Jóseps og Maríu.“
„Og er þau höfðu allt fullkomnað eftir lögmáli drottins …“
„ … og þróast svo þau mættu verða þínu nafni til lofs og dýrðar um tíma og eilífð. Amen.“
„ 1825. “
Blaðsíðutal: 80; hér vantar í blaðsíðutal og bætt hefur verið við blaðsíðutal 80: og 1hugsanlega með annarri hönd og öðru bleki. Efnislega virðist ekki vanta í frásögnina.
Ártalið kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 39r.
18. kapituli. Um vitrun Jóseps
„18. kapituli. Um vitrun Jóseps, etc.“
„En þá þeir voru burt farnir …“
„ … að sjá þig og skoða fyrir utan alla skuggsjá um aldir alda. Amen.“
Hér er vitnað í Matt.: 2. v: 12 (sbr. bls. 82; blaði 41r) en í Hólaútgáfunni frá 1771 er tilvitnunin í Matt.: 2, v: 14 (sbr. bls. 89).
19. kapituli. Um reisu Jóseps og Maríu til Egyptalands
„19. kapituli. Um reisu Jóseps og Maríu til Egyptalands, etc. Texti“
„Og hann stóð upp tók barnið og móður þess til sín um nótt …“
„ … prísa þig og forlista oss um allar aldir. Amen.“
20. kapituli. Um barnamorð Heródesar
„20. kapituli. Um barnamorð Heródesar, etc.“
„Þá Heródes sá nú að hann var gabbaður af vitringunum varð hann æfareiður …“
„ … svo ég undir þínum hlífðarskildi megi vaka og sofa, lifa og deyja í Jesú nafni. Amen - Amen.“
21. kapituli. Um sorgarópið í Rama
„21. kapituli. Um sorgarópið í Rama, etc. Textinn.“
„Þá uppfylltist hvað sagt er fyrir …“
„ … Unn þú oss þessa fyrir þíns blessaða nafns sakir. Amen.“
Blaðsíðutal: 97; hér vantar í blaðsíðutal og bætt hefur verið við blaðsíðutal 97: og 8hugsanlega með annarri hönd og öðru bleki. Efnislega virðist ekki vanta í frásögnina.
22. kapituli. Um dauða Heródesar
„22. kapituli. Um dauða Heródesar, etc.“
„En þá Heródes var dauður …“
„ … Heyr það í Jesú nafni. Amen.“
23. kapituli. Um heimreisu Jóseps úr Egyptalandi
„23. kapituli. Um heimreisu Jóseps úr Egyptalandi, etc.“
„Hann (Joseph) stóð upp, tók barnið og móður þess til sín …“
„ … Á landi lifandi manna. Heyr það fyrir þína forþénust. Amen.“
„ 1825. “
Ártalið kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 51r.
24. kapituli. Um árlega reisu foreldra Jesú til Jerúsalem
„24. kapituli. Um árlega reisu foreldra Jesú til Jerúsalem, etc. Textinn.“
„Og hans foreldrar gengu árlega árs til Jerúsalem …“
„ … að halda eilífan sabbatsdag með þér í dýrðinni. Amen.“
25. kapituli. Um það þegar foreldrarnir söknuðu barnsins á leiðinni
„25. kapituli. Um það þegar foreldrarnir söknuðu barnsins á leiðinni, etc.“
„Og er þeir dagar voru liðnir …“
„ … Heyr það og bænheyr fyrir sjálfs þíns nafns sakir. Amen. Amen.“
26. kapituli. Um leitina eftir Jesú
„26. kapituli. Um leitina eftir Jesú, etc.“
„Og þá er þau fundu hann ei …“
„ … Heyr það ó Jesú fyrir þína dýru forþénustu. Amen.“
„ 1825, S.S.S.“
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 57v.
27. kapituli. Um samtal Kristí við hina skriflærðu í musterinu
„27. kapituli. Um samtal Kristí við hina skriflærðu í musterinu.“
„Og það skeði svo eftir þjrá daga …“
„ … bæði í gleði og sorg, lífi og dauða. Þér sé bæði á himni og jörðu lof og prís að eilífu. Amen.“
„ 1825. “
Ártalið kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 60r.
28. kapituli. Um samtal Kristí og Maríu
„28. kapituli. Um samtal Kristí og Maríu“
„Og er þau sáu hann brá þeim við …“
„ … Sem eru þér þægir, svo ég verði þinn bæði lífs og liðinn. Amen.“
29. kapituli. Um hlýðni og undirgefni Jesú við sína foreldra
„29. kapituli. Um hlýðni og undirgefni Jesú við sína foreldra, etc.“
„Og hann fór með þeim ofan og kom til Nasaret …“
„ … og þínir samarfar í dýrðinni. Amen.“
30. kapituli. Um daglegan þroska og framför barnsins Jesú
„Þrítugasti kapituli. Um daglegan þroska og framför barnsins Jesú, etc.“
„Og Jesú jókst aldur og viska og náð hjá Guði og mönnum …“
„ … Og þakkir og heiður og kraftur og styrkleiki. Amen frá eilífð til eilífðar. Amen.“
„Enduð eftir Kristí hingaðburð þessi bók 5. december 1825 af Sigurði Sigurðssyni. Finis. Endir. Tantum. 18 ára gamall 1826. “
Þetta er skrifað á blað 67v.
Þessi endurtekning á nafni skrifarans að viðbættu heimilisfangi er neðst á blaði 67v.
Hér endar uppskrifað efni Hólaprentsins frá 1771 en í því er nýárssálmur að auki.
Guðrækilegar vikubænir
„Vikubænir samanteknar af Jóhann Lazino“
Trúlega er uppskriftin eftir prentaðri útgáfu (sbr.ópr. skrá um SÁM-handrit): Guðrækilegar vikurbænir 1-3.prent. Hólum 1728, 1733, 1740 (sbr. Gegnir ).
Kvöldbæn á sunnudegi
„Sunnudagskvöldbæn.“
„Drottinn! Guð! Faðir á himnum …“
„ …kvíða, ástin þín mildileg.“
Lag:Einn herra ég best…
Kvöldbæn á mánudegi
„Mánudagskvöldbæn.“
„Nú er þessi dagur um liðinn …“
„ …háblessaður í nótt. Amen.“
Lag:Sama og við hitt og svo við öll [ooo].
Kvöldbæn á þriðjudegi
„Þriðjudagskvöldbæn.“
„Hvernig kann ég þitt nafn nógsamlega að upplifa …“
„ … Ó! Jesú góði, glaðvær að hvíla í nótt, þveginn í þínu blóði, þá mun mér verða rótt. Amen.“
Kvöldbæn á miðvikudegi
„Miðvikudagskvöldbæn.“
„Allra elskuríkasti Guð, náðugi faðir …“
„ … ólukku efni í nótt mér forði hann.“
„ Í upphafsstaf texta (blað 69v) er ártalið 1828 “
Kvöldbæn á fimmtudegi
„Kvöldbæn á fimmtudögum.“
„Drottinn Guð faðir, fullur náðar og góðgirni …“
„ … í nótt með englaliði ekki mér bregðist nú.“
Kvöldbæn á föstudegi
„Kvöldbæn á föstudögum.“
„Lofaður veri Guð. Dagurinn er umliðinn …“
„ … og grandi og forði allri pín. Amen.“
Kvöldbæn á laugardegi
„Laugardagskvöldbæn.“
„Þín náð og miskunnsemi, þú náðugasti Guð …“
„ … frels mig frá myrkra meinum, mæðu og heljar pín. Amen.“
Vikubænir eignaðar sr. Hallrími Péturssyni
„Aðrar vikubænir eignaðar sr. Hallgrími Péturssyni. Kvöldflokkurinn.“
Kvöldsálmur
„Einn kvöldsálmur. Tón.: Til þín heilagur herra Guð.“
„Blessaða Jesú blessuð und, blessi mig Jesú sæti …“
„ … syngjum hátt amen, já utan enda. Amen.“
„Í skrautbekk við lok þessa hluta er ártalið 1828 (sbr. bl. 74v, bls. 150)“
Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, eður fjórtán heilagar hugleiðingar sem lesast kunna á fyrstu sjö dögum sumars og vetrar til guðrækilegrar brúkunar.
„Tvisvar siöfalt misseraskiptaoffur, eður fjórtán heilagar hugleiðingar sem lesast kunna á fyrstu sjö dögum sumars og vetrar til guðrækilegrar brúkunar. Samanskrifaðar af séra Jóni Guðmundssyni seinast presti að Reykjadal. Prentaðar í Hrappsey af Magnúsi Móbert, 1794. Enn á ný uppskrifaðar af SSS Syðri-Fljótum 1828, þann 16. febrúar.“
„Sjö hugleiðingar sem lesast kunna í inngöngu sumars. Inngangurinn …“
„ … hann vetur og sumar vér áköllum, hann vetur og sumar líkni oss öllum“
„ 16. september 1828 “
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 75v.
Eftirfarandi eru hugleiðingar af sumrinu, sólinni, ljósinu, deginum, hitanum, sæðinu eða blómstrunum, regninu; af vetrinum, tunglinu, nóttinni, kuldanum, visnuninni, snjónum auk sálmaversa við misseraskipti.
1. hugleiðing af sumrinu. Lúk.
„Fyrsta hugleiðing af sumrinu. Skoðið fíkjutréð og öll önnur tré. Nær þeirra aldin tekur rót að springa, þá vitið að sumarið er nálægt.“
„Það ný upprunna sumar skyldi vekja í oss …“
„ … drottins Jesú Kristi blessað frá eilífð til eilífðar. Amen.“
„ 17. september 1828 “
Þetta kemur fram í upphafsstaf texta á blaði 76v.
2. hugleiðing af sólunni
„2. hugleiðing af sólunni. Sálm: 113. Frá uppgöngu sólarinnar og allt til hennar niðurgöngu sé lofað nafn drottins.“
„Þar er enginn hlutur svo dýrmætur til á himni og jörðu …“
„ … hið saklausa lambið drottins sem burt tókst heimsins syndir. Þér sé lof og dýrð að eilífu. Amen.“
3. hugleiðing af ljósinu
„3. hugleiðing af ljósinu. Sálm: 43, v: 3. Drottinn send þitt ljós og þinn sannleika að þau leiðtogi oss, etc.“
„Þau hin þykku skýin …“
„ … heldur mun eilíflega lifa. Amen.“
4. hugleiðing af deginum
„4. hugleiðing af deginum. Jóh.: 11, v: 9. Eru þar ekki tólf stundir í degi? Ef nokkur gengur um daginn sá steytir sig eigi því hann sér ljós þessa heims.“
„Slepptu mér nú því það dagar sagði Guðs sonur …“
„ … lof og dýrð frá eilífð til eilífðar. Amen.“
5. hugleiðing af hitanum
„5. hugleiðing af hitanum. Jerem: 17, v: 7, 8. Blessaður sé sá maður sem reiðir sig upp á drottin og drottinn mun vera hans athvarf. Hann er eins sem það tré hjá vatni er plantað og sem útbreiðir sínar rætur hjá einum læk. Hann mun ekki óttast þó hitinn komi.“
„Af því hitinn er helst um sumar …“
„ … og huggunar fyrir Jesúm Kristum. Amen.“
6. hugleiðing af sæðinu eða blómstrunum
„6. hugleiðing af sæðinu eða blómstrunum. Hyggið að akurliljugrösum hvernig þau vaxa, þau vinna ekki né spretta en ég segi yður að Salómon í allri sinni dýrð var ekki svo skrýddur sem eitt af þeim. Matth.: 6, v: 28 og 29.“
„Það fyrsta efni til allra jurtagrasa og blómstra …“
„ … Bænheyr það fyrir þína forþénustu. Amen.“
7. hugleiðing af regninu
„7. hugleiðing af regninu. Es.: 30, v: 24. Drottinn mun gefa þínu sæði regn, hvar með þú munt sá jörðina“
„Að síðustu skulum vér nú draga oss andlegar hugleiðingar af regninu …“
„ … Blessuð sértu heilög þrenning og þú ódauðlega eining í frá þessu og um alla eilífð amen. Fyrir Jesúm Kristum. Amen.“
Sjö hugleiðingar af vetrinum
Sjö hugleiðingar sem lesast mega í inngöngu vetrar. 1. hugleiðing af vetrinum
„Sjö hugleiðingar sem lesast mega í inngöngu vetrar. 1. hugleiðing af vetrinum. Sálm: 104, v: 24. Drottinn! Hvörsu eru þín verk svo mörg og stór, öllum hefur þú þeim með vísdómi niðurskipað. Jörðin er full af Guðs miskunnsemi.“
„Forsjón og fyrirhyggja hins lifand[i] Guðs …“
„ … eftir sínum dýrðar ríkidómi í drottni vorum Kristi Jesú. Amen.“
„ 29. november 1829 “
Þetta er skrifað í upphafsstaf texta á blaði 99r.
2. hugleiðing af tunglinu
„2. hugleiðing af tunglinu. Sálm.: 136, v: 1 og 9. Þakkið Drottni því hann er góður og hans miskunnsemi varir eilíflega; honum sem gjörði tunglið og stjörnurnar að stjórna nóttinni því hans miskunnsemi varir eilíflega.“
„Að vetri og birtu er tunglið það himinljós …“
„ … hverjum að sé dýrð og vald að eilífu. Amen.“
3. hugleiðing af myrkrinu
„3. hugleiðing af myrkrinu. Jóhann: 12, v: 13.“
„Gangið þá stund, þér hafið ljósið svo myrkrið höndli yður ekki …“
„ … honum sé lof og dýrð frá eilífð til eilífðar. Amen.“
4. hugleiðing af nóttunni
„4. hugleiðing af nóttunni. Sálminn: 77, v: 3. Ég leitaði drottins á minnar neyðar degi. Mín hönd var um nóttina útrétt og lét ei af. Mín sál vildi ei láta sér hugsvala, etc.“
„Vel og vísdómslega hefur hin guðdómlega speki því niður skikkað …“
„ … mættum öðlast eilífan dýrðar dag í himneskum friði og fögnuði. Amen.“
5. hugleiðing af kuldanum
„5. hugleiðing af kuldanum. Matt.: 24, v: 11. Með því ranglætið er orðið margfallt mun kólna kærleikur margra.“
„Af Guðs anda kemur frostið …“
„ … inn í það eilífa dýrðar sumar, fyrir þíns nafns og elsku sakir. Amen.“
6. hugleiðing af visnaninni
„6. hugleiðing af visnaninni. Matt.: 7, v: 17. Eitt gott tré getur ekki fært vondan ávöxt og eitt fúið tré getur ekki borið góðan ávöxt; hvert það tré sem ei ber góðan ávöxt skal upp höggvast og í eld kastast.“
„Það er eðli vetrarins að hleypa visnan í trén …“
„ … Bænheyr það fyrir þíns blessaða nafns sakir. Amen.“
7. hugleiðing af snjónum
„Sjöunda hugleiðing af snjónum. Es.: 55, v: 10, 11. Eins og regnið og snjórinn niður falla frá himninum og koma ekki þangað aftur, heldur vökva hana yfirfljótanlega og gjöra hana ávaxtasama, svo skal mitt orð vera sem skal út ganga af mínum munni. Það skal ekki koma tómt til mín aftur.“
„Það er eftirtektarvert að drottinn líkir í þessari málsgrein …“
„ … og heilögum anda, sé lof og dýrð að eilífu amen í Jesú nafni. Amen.“
„ Í upphafsstaf texta (blað 115r) er skrifað16. december 1828 “
Sole deó, gloria.
Bænar- og þakklætisvers í sumarinngöngu; kveðin af prófastinum Sigfúsi J.S.
„Bænar- og þakklætisvers í sumarinngöngu; kveðin af prófastinum Sigfúsi J.S. Með tón.: Eilíft lífið er æskilegt, etc. “
„Rennur oss upp að nýju nú …“
„ … í sumars eilífar samvistir sjálfur tak vora sál. Amen.“
Í útgáfunni 1794 eru einnig vers í sumar útgöngu og vers í vetrar inngöngu (sbr. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, útg. 1794:144-146). Vers á bls. 144-146 í útgáfu koma fyrir á blöðum 119r-119v í handriti.
Vers í útgöngu vetrar
„2. í útgöngu vetrar. Tón.: Ó, Guð vor faðir sem í himnaríki ert.“
„Himneska föðurs hjartagæsku hlýindin …“
„ … en enginn hlutur oss frá þér, ó Jesú, Jesú, skilji.“
Í útgáfunni 1794 er sálmur um inngöngu sumars og annar um inngöngu vetrar á eftir þessu versi í handriti (sbr. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, útg. 1794:147-150). Þessum sálmum er sleppt í handriti.
Sálmur í inngöngu sumars, kveðinn af Sr. Magnúsi E. S.
„3. Í inngöngu sumars, kveðinn af sr. Magnúsi Einarssyni. Tón.: Herra þér skal heiður…“
„Allir dagar eiga kvöld um síðir …“
„ … sorg og sárin oss gef árin, eilífra sumar gæða. Amen.“
Í útgáfunni 1794 eru einnig sálmur í inngöngu vetrar (sbr. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, útg. 1794:154-157). Sálmur er á bls. 154-157 á blöðum 119v-120v í handriti.
Vers í sumar útgöngu
„1. vers í inngöngu vetrar [ooo] í sumars útgöngu. Tón.: Lofið Guð, lofið hann hver sem kann, etc.“
„Lofum Guð, liðið er sumarið …“
„ … eilíft sumar yndisþýtt upp aftur runnið“
Röðin er önnur handriti en útgáfunni 1794; hér er vers af bls. 144-145 (sbr. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, útg. 1794:144-145).
Vers í vetrar inngöngu
„2. Í inngöngu vetrar. Tón.: Sælir eru þeir allir nú, etc.“
„Stríðsmerki Jesú undir enn …“
„ …líka deyja nær héðan fer og syngja eilíft, Eyja.“
Röðin er önnur í handriti en útgáfunni 1794; hér er vers af bls. 145-146 (sbr. Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, útg. 1794:145-146).
Bænir
Bæn eftir prédikun
„Ein hjartnæm bæn eftir prédikun og lestur, gjörð og iðulega brúkuð af prófastinum sál. séra Sigurði Jónssyni í Holti. Í litlu umbreytt.“
„Ó, þú eilífi Guð og miskunnsemdanna blessaði faðir …“
„ … í nafni þíns elskulegasta sonar Jesú Krists. Amen.“
„1828 þann 20. des.“
Þetta var sett inn í upphafsstaf bænarinnar (blað 121r; bls. 245).
Þrjár hátíðarbænir eftir Egill Eldjárnsson að Útskálum í Garði
„Þrjár hátíðarbænir í ljóðum gjörðar af séra Agli Eldjárnssyni að Útskálum í Garði.“
Hér eru strikað fyrir tveimur dálkum.
Jólabæn
„Bæn á jólunum“
„Jesú Kristur, Jesú minn …“
„ … frelsi vort og sálnahirðir. Amen.“
Páskabæn
„Bæn á páskum“
„Sól réttlætis, son Guðs …“
„ … Amen kom og leið þitt fólk náðum. Amen.“
Hvítasunnubæn
„Bæn á hvítasunnu“
„Ó, þú hvítasunnuherrann hýri …“
„ … eilíflega framin. Amen fyrir Jesúm Kristum. Amen.“
Nýárssálmur
„Nýárssálmur ortur af Þ. M. S. Tón.: Líknarfullur Guð og góður, etc.“
„Ó þú lifandi lífsins brunnur …“
„ … þakkir heiður og lofgjörð tía. Amen.“
„1828.“
32 erindi
Ártalið er í upphafsstaf texta á blaði 128r.
Nýársvers
„Nýársvers“
„Guð gefi oss öllum gleðilegt ár …“
„ … oss færi blíð hér vist og heimför glaða. Amen.“
Nýársvers
„2. nýársvers. Með lagi: Guð vor faðir sem í heimi, etc.“
„Óskasteinn ertu oss biðjandi, ó Jesú …“
„ … Sé þetta nýársgáfan góð, græðandi mein og kvíða.“
„Endað þann 29. december 1828 af Sigurði Sigurðssyni á 21 ári síns aldurs“
Þessar upplýsingar eru á blaði 129v; bls. 262. Hér eru skil í uppskriftinni.
Bænir úr Paradís
Þakkargjörð
„1. bæn. Þakkargjörð fyrir manndóms[ooo] og fæðingu Jesú Kristí.“
„[ ]! ástúðlegi son Guðs, herra Jesú Kristi … “
„ … og þar inni rósemd, frið og farsæld og huggun hljóta og hafa mega.“
„Bæn á jólum, Maríuboðunardag og vitjunardag.“
Þetta stendur út á spássíu (bl. 130r, bls. 263) með sömu rithönd og textinn.
Ártali og dagsetningu er komið fyrir í upphafsstaf texta á blaði 130r.
Lofgjörðarsálmur fyrir elsku og velgjörðir Krists
„2. bæn sem er einn lofgjörðarsálmur til Jesúm Kristum fyrir hans elsku og velgjörðir.“
„Ó Jesú Kristi mín elska, minn fögnuður, mitt ljós …“
„ … hans miskunnsemi varir eilíflega. Amen.“
Þakkargjörð fyrir upprisu Jesú
„3. bæn. Þakkargjörð fyrir Jesú upprisu.“
„Herra Jesú, þú sterki Leon af kyni Júða …“
„ … opinberir verða í dýrðinni. Amen.“
Þakkargjörð fyrir uppstigningu Jesú
„4. bæn. Þakkargjörð fyrir Jesú uppstigning.“
„Herra Jesú Kristi, þú öflugi sigurhöfðingi …“
„ … kom herra Jesú og tak mig til þín. Amen.“
Þakkargjörð fyrir heilaga andasending
„5. bæn. Þakkargjörð fyrir heilaga andasending.“
„Ó, þú allra kærasti herra Jesú Kristi, hvernig kann ég nógsamlega að þakka …“
„ … og síðar meir frá augliti til auglitis. Amen. Í Jesú nafni Amen.“
„Bæn á hvítasunnu.“
Þetta stendur út á spássíu (blaði 134r; bls. 271) með sömu rithönd og textinn.
Vikubænir eftir Jón Vigfússon
„Vikubænir gjörðar af sál. sr. Jóni Vigfússyni sóknarpresti að Skarði í Meðallandi.“
Sunnudagskvöldbæn
„Sunnudagskvöldbæn.“
„Heilagi faðir á himnum …“
„ … Bænheyrðu mig himneski faðir í Jesú, þíns sonar, blessaða nafni. Amen.“
„1830.“
Ártalið er í upphafsstaf texta á blaði 136v .
Mánudagskvöldbæn
„Kvöldbæn á mánudaginn.“
„Náðarríki Guð og himneski faðir …“
„ … aldrei munu við mig skilja [oooo] himeskra vellystinga. Amen.“
Bls. 276 er ranglega tölusett sem bls. 376.
Þriðjudagskvöldbæn
„Þriðjudagskvöldbæn.“
„Ó, þú eilífi Guð og drottinn …“
„ … eilífa umgengni hafa. Amen.“
Miðvikudagskvöldbæn
„Miðvikudagskvöldbæn.“
„Blessaður að eilífu sértu himneski Guð og faðir …“
„ … á þeim óendanlega gleðinnar degi. Amen.“
Fimmtudagskvöldbæn.
„Fimmtudagskvöldbæn“
„Gæskuríki himneski Guð og faðir …“
„ … drottinn minn fyrir þíns blessaða nafns sakir. Amen.“
Föstudagskvöldbæn
„Föstudagskvöldbæn.“
„Sé þér eilíft lof og heiður, drottinn Guð almáttugur …“
„ … herra fyrir þíns nafns sakir. Amen.“
Laugardagskvöldbæn
„Laugardagskvöldbæn.“
„Þakkir og lof sé þér að eilífu þú drottinn Guð almáttugur …“
„ … heyr mig nú miskunnsamlegi drottinn minn, lofaður og blessaður að eilífu. Amen.“
Vikubænir eftir Jón Hjaltalín
„Aðrar vikubænir gjörðar af sál. Jóni Hjaltalín.“
Sunnudagskvöldbæn
„Sunnudagskvöldbæn.“
„Ó! þú mildi ljósanna faðir …“
„ …upp gefa andann í þínar miskunnar hendur. Amen.“
„ Í upphafsstaf texta (blað 142r) er skrifað14. marts 1830 “
Mánudagskvöldbæn
„Mánudagskvöldbæn.“
„Ó! þú almáttugi faðir …“
„ … dýrð og sælu hjá þér upp vakna. Amen.“
Þriðjudagskvöldbæn
„Þriðjudagskvöldbæn.“
„Miskunnsami Guð og mildiríki drottinn …“
„ … í himnaríki fyrir þitt blóð og undir. Amen.“
Miðvikudagskvöldbæn.
„Miðvikudagskvöldbæn“
„Lof og [000] þakkir sé þér þú blessaði lífsins og ljóssins herra …“
„ … Bænheyr mig, ó! Jesú. Amen.“
Fimmtudagskvöldbæn
„Fimmtudagskvöldbæn.“
„Almáttugi Guð og æðsti stjórnari allra hluta …“
„ … í þínum brúðkaupssal um alla eilífð. Amen.“
Föstudagskvöldbæn
„Föstudagskvöldbæn.“
„Ó! þú líknsami Guð og lífskröftuga svala lind …“
„ … Jesú fyrir þitt eigið blóð og alla forþénustu. Amen.“
Laugardagskvöldbæn
„Laugardagskvöldbæn.“
„Heilagi Guð, þú yndislega ljós allra sorgmæddra sálna …“
„ …Heiður og þakkargjörð með öllum útvöldum, amen, ó Jesú. Amen.“
Bæn eftir prédikun
„Bæn eftir prédikun.“
„Ó þú þríeini Guð faðir og heilagi andi …“
„ … dýrðin þín drottinn, þú sem ljómar og skín. Amen.“
Bæn um Krists pínu
„Bæn um Kristí pínu.“
„Ó herra Jesú Kristí …“
„ … fagnaðar eilíflega njóta, lofaður og blessaður að eilífu. Amen.“
Faðir vor
„Faðir vor þú sem ert á himnum …“
„ … lifandi Guð um aldir. Amen.“
„Enduð þessi bók eftir Kristi hingað fæðing 19. januar 1831 af Sigurði Sigurðssyni á 23. ári síns aldurs.“
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
Pappír.
Handritið er í heild sinni óblaðmerkt ; það hefur verið blaðsíðumerkt 3-302; inn í þessa merkingu vantar bls. 81 og 98 og bera bls. 80 og 97 bæði aukanúmer þar sem bætt hefur verið við númer bls. 80 og 1 og númer bls. 97 og 8. Efnislega virðist ekki vanta í frásögnina.
Blaðsíða 276 er ranglega tölusett sem blaðsíða 376.
Tvenns konar umbrot - 1)
- Einn dálkur að undanskildum blöðum 123r-127v (bls. 250-258) þar sem dálkar eru tveir.
- Fjöldi lína er á bilinu 23-31.
- Strikað hefur verið fyrir leturfleti blaða með skriftarblekinu; um einstaka undantekningu er þó að ræða (sbr. blöð 97r (bls.195), 99v (bls.200) og 100v (bls. 202) þar sem afmörkun leturflatarins er (nú) gulleit). Frá blaði 142v -150r og áfram (bls. 286 og áfram) virðist einungis hafa verið strikað fyrir efri spássíu.
- Griporð eru víðast hvar í vinstra horni neðst; það er þó ekki algilt, sbr. t.d. blöð 72v, 73r (bls. 146 og 147) og 118r (bls. 238 og 239) þar sem griporð vantar.
- Ytra band í góðu ástandi en blöð eru víða tekin að losna úr bandinu.
- Laus blöð eru: bls. 82-85, 147-162. Víða eru kverin laus frá bandinu að hluta og handritið er orðið lúið og þarfnast viðgerðar.
- Á stöku stað hefur verið skorið af blöðum þannig að texti hefur skrerts, sbr. hluti hlaupandi titla á efri spássíum, s.s.blöð 17 og 18, blöð 26 og 27.
Ein rithönd.
Með hendi Sigurðar Sigurðsson frá Syðri-Fljótum eins og fram kemur á nokkrum stöðum í handritinu (sjá einnig ópr. lista SÁM).
Í lok handrits kemur fram að hann er tuttugu og þriggja ára, 1831(sbr. bl. 150v (bls. 302). Hann er því 17 ára þegar hann hefur verkið 5. december 1825(sbr. blað 67v (bls. 136)).
Kannsellískrift og síðfljótaskrift.
Titilsíður og skrautbekkir:
- Markað er fyrir titilsíðum Fæðingarhistoríunnar (blað 1r; ótölusett) og Misseraskiptaoffranna (blað 75r; bls. 151) með skrautbekkjum allan hringinn. Sú fyrri er auk skreytinga með skriftarblekinu skreytt með rauðum lit og sú seinni gulum.
- Á tilsíðu aftanverðri (blað 1v) er skrautbekkur í kringum kristilegan texta.
- Skrautbekkir eru einnig við upphaf 27. kapitula (blað 59v, bls. 120); við upphaf blaðs 65v (bls. 132); við lok uppskriftar Fæðingarhistoríunnar (blað 67v, bls. 136); við lok kafla með sálmum og bænum (blað 74v; bls. 150); við upphaf kaflans um vetrarhugleiðingar (blað 99r, bls. 199); í lok bænar bls. 249 (blað 123r).
- Víða eru kaflaskil auðkennd með tvístrikun þar sem efri lína er breiðari en sú neðri (sbr. t.d. blað 41r; bls. 82); á einum stað er fyllt í milli línanna með öðrum lit (sjá blað 102r; bls. 205).
Skreyttir upphafsstafir:
- Í fyrri hluta handrits eru fyrirsagnir og upphafsstafir víða fylltir upp með rauðu bleki, jafnframt skriftarbleki. Í síðari hlutanum er ýmist um skriftarblek eða gulan lit að ræða.
- Mikið er um upphafsstafi með „ófígúratífu“ skrauti; Algengast er að þeir séu dregnir mjúkum línum og skreyttir laufblaða- eða blómamynstri (sbr. t.d. blöð 2r og 2v, 4v, 9v, 17r, 24r, 26r, 28v, 31r).
- Einnig eru nokkrir kassalaga upphafsstafir og eru þeir einnig m.a. skreyttir blómum (sbr. blað 7r (bls. 13), 12r (bls. 23), 15r (bls. 29), 33v (bls. 66). Inn í stafina er oft komið fyrir upplýsingum um skriftarár, dag og skrifarann (sbr. t.d. blað 7r (bls. 13), 9v (bls. 18), 12r (bls. 23), 15r (bls. 29)).
Bókahnútar:
- Bókahnútur er á blaði 1, sums staðar á spássíum, s.s. á neðri spássíu á blaði 28v (bls. 56).
Mögulega samtímaband (185 mm x 150 mm x 32 mm).Tréspjöld og kjölur eru klædd skinni. Kjölur er þrykktur. Spjaldblöð og saurblöð eru úr sömu örkinni þar sem annars vegar er marmarapappírsvend sem vísar upp í spjaldblaðsopnu. Saurblaðshliðarnar eru ljósar að lit og þannig áþekkar lit handritspappírsins.
Miði með upplýsingum um gefendur handritsins dagsettur 12. december 1985 ásamt umslagi með haus Stofnunar Árna Magnússonar en á því stendur SÁM 50 og Handrit frá Sveini Einarssyni.
Historie og herkomst
Handritið er skrifað á Íslandi 1825-1831.
Á 86. afmælisdegi Einars Ólafs Sveinssonar færði Sveinn Einarsson Árnastofnun, þetta handrit föður síns að gjöf. Handritið mun vera komið aðaustan(sbr. miða í hdr. með haus Stofnunarinnar, undirskrifuðum af Jónasi Kristjánssyni).
Stofnunin fékk handritið að gjöf þann 12. december 1985
Yderligere information
VH tölvuskráði handritið 15.-24.október 2008 og leiðrétti í august 2010, Jón Samsonarson skráði c. 1970. (Sjá vélritaða handritaskrá yfir SÁM-handrit sem varðveitt er á handritasviði Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum).
ÞS jók við og lagfærði 4. september 2020.
[Metadata]
×- Land
- Island
- Sted
- Reykjavík
- Institution
- Árni Magnússon-instituttet for islandske studier
- Opbevaringssted
- Handritasvið
- Håndskriftsamling
- Safn Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
- Katalognummer
- SÁM 49
- Nøgleord
- Aftensalmer
Ugebønner
Nytårssalmer
Aftenbønner
Dogmatik
Bønner
Salmer om Jesu fødsel
Salmer - XML
- Vis som XML
- Bemærkninger
- Send feedback om håndskriftet
Indhold
×- Drottins vors Jesú Kristí fæðingarhistoría með einfaldri textans útskýringu
- 1. kapituli. Um skattskriftina
- 2. kapituli. Um fæðingu Kristí og reyfana
- 3. kapituli. Um boðskap engilsins til fjárhirðanna
- 4. kapituli. Um lofsöng englanna
- 5. kapituli. Um reisu fjárhirðanna til Betlehem
- 6. kapituli. Um heimreisu hirðanna og þeirra þakklæti
- 7. kapituli. Um umskurn Kristi
- 8. kapituli. Um nafn Jesús
- 9. kapituli. Um reisu vitringanna til Jerúsalem og spurningu Heródesar til kennimannanna
- 10. kapituli. Um falsráð Heródesar til vitringanna
- 11. kapituli. Um bæn og offur vitringanna
- 12. kapituli. Um hreinsun Maríu
- 13. kapituli. Um þann guðhrædda Símon
- 14. kapituli. Um lofsöng Símons
- 15. kapituli. Um spádóm Símons út af Kristó
- 16. kapituli. Um Önnu spákonu
- 17. kapituli. Um heimreisu Jóseps og Maríu
- 18. kapituli. Um vitrun Jóseps
- 19. kapituli. Um reisu Jóseps og Maríu til Egyptalands
- 20. kapituli. Um barnamorð Heródesar
- 21. kapituli. Um sorgarópið í Rama
- 22. kapituli. Um dauða Heródesar
- 23. kapituli. Um heimreisu Jóseps úr Egyptalandi
- 24. kapituli. Um árlega reisu foreldra Jesú til Jerúsalem
- 25. kapituli. Um það þegar foreldrarnir söknuðu barnsins á leiðinni
- 26. kapituli. Um leitina eftir Jesú
- 27. kapituli. Um samtal Kristí við hina skriflærðu í musterinu
- 28. kapituli. Um samtal Kristí og Maríu
- 29. kapituli. Um hlýðni og undirgefni Jesú við sína foreldra
- 30. kapituli. Um daglegan þroska og framför barnsins Jesú
- Guðrækilegar vikubænir
- Kvöldbæn á sunnudegi
- Kvöldbæn á mánudegi
- Kvöldbæn á þriðjudegi
- Kvöldbæn á miðvikudegi
- Kvöldbæn á fimmtudegi
- Kvöldbæn á föstudegi
- Kvöldbæn á laugardegi
- Vikubænir eignaðar sr. Hallrími Péturssyni
- Kvöldsálmur
- Tvisvar sjöfalt misseraskiptaoffur, eður fjórtán heilagar hugleiðingar sem lesast kunna á fyrstu sjö dögum sumars og vetrar til guðrækilegrar brúkunar.
- 1. hugleiðing af sumrinu. Lúk.
- 2. hugleiðing af sólunni
- 3. hugleiðing af ljósinu
- 4. hugleiðing af deginum
- 5. hugleiðing af hitanum
- 6. hugleiðing af sæðinu eða blómstrunum
- 7. hugleiðing af regninu
- Sjö hugleiðingar af vetrinum
- Sjö hugleiðingar sem lesast mega í inngöngu vetrar. 1. hugleiðing af vetrinum
- 2. hugleiðing af tunglinu
- 3. hugleiðing af myrkrinu
- 4. hugleiðing af nóttunni
- 5. hugleiðing af kuldanum
- 6. hugleiðing af visnaninni
- 7. hugleiðing af snjónum
- Bænar- og þakklætisvers í sumarinngöngu; kveðin af prófastinum Sigfúsi J.S.
- Vers í útgöngu vetrar
- Sálmur í inngöngu sumars, kveðinn af Sr. Magnúsi E. S.
- Sumarheilsan
- Vers í sumar útgöngu
- Vers í vetrar inngöngu
- Sálmur í inngöngu vetrar
- Sumarheilsan
- Bænir
- Bænir úr Paradís
- Þakkargjörð
- Lofgjörðarsálmur fyrir elsku og velgjörðir Krists
- Þakkargjörð fyrir upprisu Jesú
- Þakkargjörð fyrir uppstigningu Jesú
- Þakkargjörð fyrir heilaga andasending
- Vikubænir eftir Jón Vigfússon
- Sunnudagskvöldbæn
- Mánudagskvöldbæn
- Þriðjudagskvöldbæn
- Miðvikudagskvöldbæn
- Fimmtudagskvöldbæn.
- Föstudagskvöldbæn
- Laugardagskvöldbæn
- Vikubænir eftir Jón Hjaltalín
- Sunnudagskvöldbæn
- Mánudagskvöldbæn
- Þriðjudagskvöldbæn
- Miðvikudagskvöldbæn.
- Fimmtudagskvöldbæn
- Föstudagskvöldbæn
- Laugardagskvöldbæn
- Bæn eftir prédikun
- Bæn um Krists pínu
- Faðir vor