SÁM 73
Sögubók ; Iceland, 1877-1888
Note
Language of Text
Contents
Sögubók
Efnisyfirlit er á fremra saurblaði sem á er stimplað G. Sturlaugsson. : Á þessari bók eru eftirfylgjandi sögur: 1. Sagan af Agnari kóngi Hróarssyni, 2. Saga Hrafnkels goða, 3. Þáttur af Þorsteini Stangarhögg, 4. Þáttur af Þorsteini hvíta, 5. Sagan af Gunnlaugi Ormstungu, 6. Droplaugarsona saga hin meiri, 7. Sagan af Þorgilsi Örrabeinsfóstra, 8. Hænsa Þóris saga, 9. Þorfinns saga karlsefnis, 10. Sagan af Reimari og Fal hinum sterka, 11. Saga Flórus og Blansiflúr, 12. Sagan af Sigurði turnara, 13. Sagan af Bæring fagra, 14. Gull-Þóris saga, 15. Natans saga. Utan við upptalninguna er bætt við: Þáttur af Bárði birtu og Skarfi skímu. Sagan af Hænsa Þóri er tvítekin í handritinu en einungis er getið um fyrri uppskriftina í efnisyfirliti. Upprunalegt blaðsíðtal bókarinnar er í fimm hlutum: 1) blaðsíður 1-170, blöð 1r-85v (blað 32v er autt); 2) blaðsíður 3-324, blöð 86r-246v; 3) blaðsíður 81-188, blöð 247r-300v; 4) blaðsíður 95-170, blöð 301r-338v ; 5) blaðsíður 1-76, blöð 339r-376v (blöð 377v-378v eru auð)
Sögubók - fyrsti hluti
Sagan af Agnari konungi Hróarssyni
„Sagan af Agnari konungi Hróarssyni“
„Það er upphaf þessarar sögu að Helgi konungur Hálfdánarson … “
„… þar til Agnar konungur lét aftur kristna það.“
„Endar þannig sagan af Agnari konungi Hróarssyni, er hún nú eins og hún kemur fyrir sjónir gerð eftir rímunum þar hvergi er að fá sjálfa söguna, af Guðbrandi Sturlaugssyni. En blöðin á Ástríður Guðbrandsdóttir. Hvítadal February 16, 1883“
(Skrifaraklausan er á blaði 32v).
Á blöðum meðfylgjandi handritinu er þess getið að: Um rímurnar, sem eru eftir Árna Böðvarsson, sjá Brávallarímur s. clxxi. Hann nefndi þar þrjú handrit og er eitt með hendi Guðbrands, en annað með hendi Magnúsar í Tjaldanesi.
✞ Minning
„✞Jón Þórarinsson fyrrum hreppstjóri f. 1807, d. 1897 í desember að Grund í Skorradal …“
„Hann var ekki hversdagsmaður … “
Blað 32v er autt.
Hrafnkels saga Freysgoða
„Sagan af Hrafnkeli Freysgoða“
„Það var á dögum Haralds hárfagra Hálfdanarsonar … “
„… báðir áttu þeir goðorð saman og þóttu miklir menn fyrir sér.“
„ Hvítadal March 01, 1883 af Guðbrandi Sturlaugssyni.“
Endar þannig sagan af Hrafnkeli Freysgoða.
(Skrifaraklausan er á blaði 48v).
Þorsteins þáttur stangarhöggs
„Söguþáttur af Þorsteini stangarhögg“
„Þórarinn hét maður er bjó í Sunnudal … “
„… og er margt stórmenni frá þeim komið.“
Og lýkur hér söguþætti Þorsteins stangarhöggs.
Þorsteins saga hvíta
„Sagan af Þorsteini hvíta“
„Ölver hét maður og var kallaður hinn hvíti … “
„… og endar þannig sagan af Þorsteini hvíta og Þorsteini fagra.“
„ Hvítadal March 10, 1883 “
(Skrifaraklausan er á blaði 59r).
Gunnlaugs saga ormstungu
„Sagan af Gunnlaugi ormstungu og Skáld-Hrafni“
„Eftir því sem sagt hefur Ari prestur hinn fróði … “
„… hún muni hafa andast nálægt 1020 eftir aldri barna hennar sem öll munu hafa verið ung er hún lést.“
Endar þannig sagan af Gunnlaugi Ormstungu.
No Title
„Þessi saga því er ver …“
„Þessar vísur voru kveðnar undir nafni stúlku sem lastaði sögu þessa, hældi mjög kveðskap Sigurðar Breiðfjörðs.“
(Skrifaraklausan er á blaði 82r).
Ættartala Guðbrands Sturlaugssonar frá Kveldúlfi hersi til Ástríðar Guðbrandsdóttur
„En þeim til gamans sem lesa vilja læt eg hér með fylgja ættartölu mína frá Kveldúlfi svo að þeir sem lifa eftir mína daga geti talið ætt sína til Helgu hinnar vænu.“
(Skrifaraklausan um ættartöluna er á blaði 82r).
Dagsetning uppskriftarinnar er á blaði 83r en eftir henni koma viðbætur við ættartöluna, þ.e. á blöðum 83r-83v og á blöðum 84r-85v er ættartala Fornjótsættar [sic] til þeirra manna sem nú lifa.
Sögubók - annar hluti
Droplaugarsona saga
„Njarðvíkinga- eður Droplaugarsona saga hin meiri“
„Þorgerður hét kona … “
„… og Þorvaldur sonur þeirra Gríms. Þorvaldur átti þann son er Ingjaldur hét, hans son var Þorvaldur er sagði fyrir sögu þessa.“
„Hafi þeir gaman af er hlíða á söguna. Hvítadal April 04, 1881 “
Og endar þannig sagan af þeim Helga og Grími Droplaugarsonum.
(Skrifaraklausan er á blaði 147r).
Flóamanna saga
„Hér skrifast Flóamanna saga eður sagan af Þorgilsi örrabeinsfóstra“
„Haraldur gullskeggur hefur kóngur heitið í Sogni … “
„… þeirra dóttir Sigríður átti Guðbrand bónda Sturlaugsson á Hvítadal.“
„ Skrifuð í Hvítadal árið 1881. “
Endar þannig sagan af Þorgilsi örrabeinsfóstra.
Guðbrandur hefur bætt við ættartölu sögunnar og endar hún á nafni skrifarans sjálfs.
(Skrifaraklausan er á blaði 175v).
Hænsna-Þóris saga
„Sagan af Hænsa-Þórir og nokkrum Borgfirðingum“
„Oddur hét maður og var Önundarson… “
„… Jófríður þótti hinn mesti kvenskörungur.“
Og endar þannig Hænsa-Þóris saga.
Eiríks saga rauða
„Sagan af Þorfinni Þórðarsyni karlsefni“
„Herjólfur hét maður íslenskur og sonur hans Björn… “
„… Lúkum vér svo sögu Þorfinns karlsefnis.“
„ Skrifuð í Hvítadal March 28, 1882 “
(Skrifaraklausan er á blaði 206r).
Sagan af Reimari keisara og Fal hinum sterka
„Sagan af Reimari kóngi og Fal enum sterka“
„Svo byrjar þessa sögu … “
„… og stýrðu ríkjum sínum langa ævi og niðjar þeirra eftir þá.“
Endar þannig sagan af Reimari keisara og Fal hinum sterka.
Sagan er eignuð Jóni Oddssyni Hjaltalín (sbr. Kristinn Kristjánsson 1979 (óútgefin lokaritgerð)).
Hænsna-Þóris saga
„Sagan af Hænsa-Þórir“
„Oddur hét maður og var Önundarson … “
„… Jófríður var hinn mesti kvenskörungur þar um sveitir.“
Og endar þannig Hænsa-Þóris saga.
Af Bárði birtu og Skarfi skímu
„Lítill söguþáttur af Bárði birtu og Skarfi skímu eður [....] úr landnámasögu þeirra eru byggðu Fljót, Sléttuhlíð og Höfðaströnd og þær sveitir.“
„Þá Höfða-Þórður bjó í Höfða á Höfðaströnd … “
„… og er margt manna frá honum komið.“
„ Hvítadal 3. janúar 1883, Guðbrandur Sturlaugsson. Þenna söguþátt skrifaði ég eftir afar gömlum blaðaskræðum og mun hann ei víða vera til. Heyrir hann til landnámasögu landsins. G.S. “
Endar þannig að segja frá Bárði birtu og Skarfi skímu.
(Skrifaraklausan er á blaði 246v).
Sögubók - þriðji hluti
Flóres saga og Blankiflúr
„Sagan af Flórus og Blantseflúr“
„Felix hefur kóngur heitið … “
„… en synir þeirra stýrðu ríkinu eftir þeirra dag og þóttu hinir mestu ágætismenn.“
Endar þannig sagan af Flórusi kóngi og Blantseflúr drottningu.
Hátt bar segl við húna …
„Hátt bar segl við húna … “
„Þannig kvað Þorvaldur gamli á Sandanesi þegar ræningjaskip sveimaði þar fyrir landi. Er það sögn manna að skipið færist með allri áhöfn. “
(Skrifaraklausan er á blaði 266r).
Faðir vor á himna hæðum …
„Faðir vor í ljóðum eftir Þorvald gamla“
„Faðir vor í himna hæðum … “
„Það ætla menn að Þorvaldur dæi blindur og fjörgamall árið 1566, Guðbrandur Sturlaugsson. “
(Skrifaraklausan er á blaði 266v).
Sigurðar saga turnara
„Sagan af Sigurði Vilhjálmssyni turnara“
„Svo byrjar sögu þessa að fyrir Frakklandi hefur kóngur ráðið … “
„… Endar þannig söguna af Sigurði konungi Vilhjálmssyni er kallaður var turnari.“
„ Skrifuð á Hvítadal, February 1877. “
(Skrifaraklausan er á blaði 282v).
Bærings saga
„Sagan af Bæring fagra riddara“
„Á dögum Alexanders páfa réði fyrir Saxlandi … “
„… og höfum vér ei meira heyrt af hans frægðarverkum.“
Og endar þannig sagan af Bæring fagra riddara.
Rask
„R. Kr. Rask. 1787-1832-1837“
„Þú komst þegar Fróni reið allra mest á … “
„Þorsteinn Erlingsson kvað þannig um Dani að makligleikum.“
Kvæðið er í ljóðabók Þorsteins Erlingssonar, Þyrnum. Ljóðið hefur undirtitilinn Á hundrað ára afmæli hans 1887.
(Skrifaraklausan er á blaði 300v).
Bjarni bjó til húfu …
Sögubók - fjórði hluti
Gull-Þóris saga
„Hér hefst Gull-Þóris eður Þorskfirðinga saga“
„Hallsteinn son Þórólfs Mostrarskeggja … “
„… Gunnar bjó á Gunnarsstöðum en Grímur í Múla langa tíð en Þorsteinn Kinnarsson á Kinnarstöðum.“
„Skrifuð á Hvítadal 1880. Þennan eftirfylgjandi kapitula vantaði í handrit það er ég skrifaði eftir og læt ég hann því hér með fylgja eins og hann fyrir kemur í prentuðu sögunni, er hann þar hinn ellefti.“
Endar þannig sagan af Gull-Þórir og Þorskfirðingum.
(Skrifaraklausan er á blaði 336v).
Gull-Þóris saga
„… Það verður þessu næst til tíðinda … “
„… beið hann við eyjarnar til þess er veðrið lægði. Hélt hann þá heim og sagði sínar farir ei slétttar. “
„Þannig er þessi kapituli og er mér grunur á að hann sé seinni manna smíðan. Eigi síður enn seinasti hluti sögurnnar. Guðbrandur Sturlaugss.“
(Skrifaraklausan er á blaði 337r).
Ættartala Ástríðar Guðbrandsdóttur rakin frá Guðmundi ríka og konu hans, Þórlaugar Atladóttur
„Ættartala Guðmundar ríka“
„Guðmundur ríki bjó á Möðruvöllum í Eyjafirði … “
„… Guðmundur bóndi á Hvítadal. Hans dóttir … Ástríður Guðbrandsdóttir sem þessa bók á.“
Sögubók - fimmti hluti
Sagan af Natani Ketilssyni
„Sagan af Natani Ketilssyni“
„Ketill hét maður, son Eyjólfs Eyjólfssonar … “
„… og kom svo að hann gekkst við faðerni sveinsins, gaf með honum og fór síðan utan með hann.“
Physical Description
Níutíu og fjögur kver.
- Kver I: blöð 1-4, 2 tvinn.
- Kver II: blöð 5-8, 2 tvinn.
- Kver III: blöð 9-12, 2 tvinn.
- Kver IV: blöð 13-16, 2 tvinn.
- Kver V: blöð 17-20, 2 tvinn.
- Kver VI: blöð 21-24, 2 tvinn.
- Kver VII: blöð 25-28, 2 tvinn.
- Kver VIII: blöð 29-32, 2 tvinn.
- Kver IX: blöð 33-36, 2 tvinn.
- Kver X: blöð 37-40, 2 tvinn.
- Kver XI: blöð 41-44, 2 tvinn.
- Kver XII: blöð 45-48, 2 tvinn.
- Kver XIII: blöð 49-52, 2 tvinn.
- Kver XIV: blöð 53-56, 2 tvinn.
- Kver XV: blöð 57-60, 2 tvinn.
- Kver XVI: blöð 61-64, 2 tvinn.
- Kver XVII: blöð 65-68, 2 tvinn.
- Kver XVIII: blöð 69-72, 2 tvinn.
- Kver XIX: blöð 73-76, 2 tvinn.
- Kver XX: blöð 77-80, 2 tvinn.
- Kver XXI: blöð 81-84, 2 tvinn.
- Kver XXII: blöð 85-88, 2 tvinn.
- Kver XXIII: blöð 89-92, 2 tvinn.
- Kver XXIV: blöð 93-96, 2 tvinn.
- Kver XXV: blöð 97-100, 2 tvinn.
- Kver XXVI: blöð 101-104, 2 tvinn.
- Kver XXVII: blöð 105-108, 2 tvinn.
- Kver XXVIII: blöð 109-112, 2 tvinn.
- Kver XXIX: blöð 113-116, 2 tvinn.
- Kver XXX: blöð 117-120, 2 tvinn.
- Kver XXXI: blöð 121-124, 2 tvinn.
- Kver XXXII: blöð 125-128, 2 tvinn.
- Kver XXXIII: blöð 129-132, 2 tvinn.
- Kver XXXIV: blöð 133-136, 2 tvinn.
- Kver XXXV: blöð 137-140, 2 tvinn.
- Kver XXXVI: blöð 141-144, 2 tvinn.
- Kver XXXVII: blöð 145-148, 2 tvinn.
- Kver XXXVIII: blöð 149-152, 2 tvinn.
- Kver XXXIX: blöð 153-156, 2 tvinn.
- Kver XL: blöð 157-160, 2 tvinn.
- Kver XLI: blöð 161-164, 2 tvinn.
- Kver XLII: blöð 165-168, 2 tvinn.
- Kver XLIII: blöð 169-172, 2 tvinn.
- Kver XLIV: blöð 173-176, 2 tvinn.
- Kver XLV: blöð 177-180, 2 tvinn.
- Kver XLVI: blöð 181-184, 2 tvinn.
- Kver XLVII: blöð 185-188, 2 tvinn.
- Kver XLVIII: blöð 189-192, 2 tvinn.
- Kver XLIX: blöð 193-196, 2 tvinn.
- Kver L: blöð 197-200, 2 tvinn.
- Kver LI: blöð 201-204, 2 tvinn.
- Kver LII: blöð 205-208,2 tvinn.
- Kver LIII: blöð 209-212,2 tvinn.
- Kver LIV: blöð 213-216, 2 tvinn.
- Kver LV: blöð 217-220, 2 tvinn.
- Kver LVI: blöð 221-224, 2 tvinn.
- Kver LVII: blöð 225-228, 2 tvinn.
- Kver LVIII: blöð 229-232, 2 tvinn.
- Kver LIX: blöð 233-236, 2 tvinn.
- Kver LX: blöð 237-242, 3 tvinn.
- Kver LXI: blöð 243-246, 2 tvinn.
- Kver LXII: blöð 247-250, 2 tvinn.
- Kver LXIII: blöð 251-254, 2 tvinn.
- Kver LXIV: blöð 255-258, 2 tvinn.
- Kver LXV: blöð 259-262, 2 tvinn.
- Kver LXVI: blöð 263-266, 2 tvinn.
- Kver LXVII: blöð 267-270, 2 tvinn.
- Kver LXVIII: blöð 271-274, 2 tvinn.
- Kver LXIX: blöð 275-278, 2 tvinn.
- Kver LXX: blöð 279-282, 2 tvinn.
- Kver LXXI: blöð 283-286, 2 tvinn.
- Kver LXXII: blöð 287-290, 2 tvinn.
- Kver LXXIII: blöð 291-294, 2 tvinn.
- Kver LXXIV: blöð 295-298, 2 tvinn.
- Kver LXXV: blöð 299-300, 1 tvinn.
- Kver LXXVI: blöð 301-304, 2 tvinn.
- Kver LXXVII: blöð 305-308, 2 tvinn.
- Kver LXXVIII: blöð 309-312, 2 tvinn.
- Kver LXXIX: blöð 313-316, 2 tvinn.
- Kver LXXX: blöð 317-320, 2 tvinn.
- Kver LXXXI: blöð 321-324, 2 tvinn.
- Kver LXXXII: blöð 325-330, 3 tvinn.
- Kver LXXXIII: blöð 331-334, 2 tvinn.
- Kver LXXXIV: blöð 335-338, 2 tvinn.
- Kver LXXXV: blöð 339-342, 2 tvinn.
- Kver LXXXVI: blöð 343-346, 2 tvinn.
- Kver LXXXVII: blöð 347-350, 2 tvinn.
- Kver LXXXVIII: blöð 351-354, 2 tvinn.
- Kver LXXXIX: blöð 355-358, 2 tvinn.
- Kver XC: blöð 359-362, 2 tvinn.
- Kver XC: blöð 363-366, 2 tvinn.
- Kver XCII: blöð 367-370, 2 tvinn.
- Kver XCIII: blöð 371-374, 2 tvinn.
- Kver CXIV: blöð 375-378, 2 tvinn.
- Eindálka.
- Leturflötur er ca 180-190 mm x 140-150 mm.
- Línufjöldi er 24-34.
- Strikað er fyrir leturfleti með blýanti nema við neðri spássíu.
- Klæðning kápuspjaldanna er upplituð og máð og skinnklæðning á kili er tekin að gefa sig.
Með hendi Guðbrands Sturlaugsson í Hvítadal. Snarhönd. Stimpill skrifarans er á seinna fremra saurblaði.
Band (227 mm x 195 mm x 54 mm) er hugsanlega frá 1880-1888, og þá samtímaband ef mið er tekið af því hvenær skrifarinn gaf dóttur sinni bókina (sjá feril). Bókin er bundin í þykk pappaspjöld, klædd brúnu skinni á kili og hornum og blágrænn snjáður líndúkur er á spjöldum. Kjölur er þrykktur.
History
Handritið var skrifað á Íslandi, n.t.t. að Hvítadal í Dalasýslu. Skrifarinn setur bókina saman fyrir dóttur sína Ástríði Guðbrandsdóttur. Elsta uppskrift bókarinnar er frá 1877 en 1888 er hún eignuð Ástríði. SÁM 73 er önnur tveggja bóka sem Guðbrandur skrifaði og merkti dóttur sinni. Hin bókin er SÁM 74.
Guðbrandur (1820-April 14, 1897) var fyrst bóndi í Kaldrananesi í Strandasýslu, 1847-1861, en síðan bóndi á Hvítadal til æviloka. Ástríður var fædd December 02, 1880 og hún lést July 24, 1949 Hún var ekki hjónabandsbarn en móðir hennar var Ólína Andrésdóttir skáldkona.
Ástríður var saumakona í Reykjavík, ógift og barnlaus (sbr. meðfylgjandi blöð (vélrituð (A4)).Handritið fékk Stofnun Árna Magnússonar að gjöf frá sonum prófersors Valters Janssons 2003. Það hafði hann fengið frá nemanda sínum Gunn Nilsson September 14, 1951. Gunn Nilson, síðar Widmark, prófessor í Uppsölum, keypti handritið á Íslandi árið 1951 fyrir milligöngu Sigurðar Nordals, ásamt tveimur öðrum handritum (sbr. fylgigögn).
Additional
VH skráði handritið í July 2010
Bibliography
Title: Mirrors of virtue : manuscript and print in late pre-modern Iceland, Opuscula XV, Pleasure and pastime : the manuscripts of Guðbrandur Sturlaugsson á Hvítadal
Scope: p. 225-276
Metadata
×- Country
- Iceland
- Place
- Reykjavík
- Institution
- The Árni Magnússon Institute for Icelandic Studies
- Repository
- Handritasvið
- Collection
- Safn Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
- Shelfmark
- SÁM 73
- Keywords
- Crime
Sagas of Icelanders
Prose romances
Genealogies
Poetry
Mythical-heroic sagas
Biography sections
Tales of Icelanders - XML
- View as XML
- Notes
- Send Feedback on Manuscript
Contents
×- Sögubók
- Sögubók - fyrsti hluti
- Sagan af Agnari konungi Hróarssyni
- ✞ Minning
- Hrafnkels saga Freysgoða
- Þorsteins þáttur stangarhöggs
- Þorsteins saga hvíta
- Gunnlaugs saga ormstungu
- Ættartala Guðbrands Sturlaugssonar frá Kveldúlfi hersi til Ástríðar Guðbrandsdóttur
- Sögubók - annar hluti
- Droplaugarsona saga
- Flóamanna saga
- Hænsna-Þóris saga
- Eiríks saga rauða
- Sagan af Reimari keisara og Fal hinum sterka
- Hænsna-Þóris saga
- Af Bárði birtu og Skarfi skímu
- Sögubók - þriðji hluti
- Flóres saga og Blankiflúr
- Hátt bar segl við húna …
- Faðir vor á himna hæðum …
- Sigurðar saga turnara
- Bærings saga
- Rask
- Bjarni bjó til húfu …
- Sögubók - fjórði hluti
- Gull-Þóris saga
- Ættartala Ástríðar Guðbrandsdóttur rakin frá Guðmundi ríka og konu hans, Þórlaugar Atladóttur
- Sögubók - fimmti hluti