Manuscript Detail

Þulan er vélrituð upp eftir Önnu Ólafsdóttur á Flateyri við Önundarfjörð (í blaðið vantar bút (ca 1/4 hluta blaðsins) og hefur það verið heft við annað blað (A4)). Sveinn Gunnlaugsson fyrrv. skólastjóri á Flateyri og maður Önnu Ólafsdóttur benti mér á að Hergilsey komist í byggð 1783, og taldi að þulan hlyti að vera ort fyrr, þar sem í henni séu taldar allar byggðar eyjar á firðinum. Jón Samsonarson.

Ari Gíslason kennari á Akranesi afhenti Jóni Samsonarsyni kvæðið September 08, 1992; það er með hendi Sveinbjarnar Beinteinssonar alsherjargoða frá Draghálsi. Meðfylgjandi er vélrit Ara eftir uppskrift Sveinbjörns (sbr. blað 2r (umslag með áprentuðum haus Stofnunar Árna Magnússonar)).

Sendandi: Árni Björnsson, þjóðháttafræðingur. Sendibréfið er vélritað á blað (A4) sem rifið hefur verið neðan af. Efni frá Árna er einnig á tveimur miðum; annar er vélritaður en hinn handskrifaður.

Eitt handskrifað blað (A4). Uppskrift Jóns Samsonarsonar eftir Ásu Ketilsdóttur frá Fjalli, November 05, 1985. Ása kunni hrafl úr þulunni en hafði að öðru leyti skrifað hana upp eftir móður sinni, sem þá var í Rvík.

Eitt vélritað blað (A4). Skrifað upp af Áslaugu Thorlacius eftir Friðriku Jónsdóttur í Fremsta-Felli í Kinn. Friðrika er föðursystir Áslaugar, fædd 1877, alin upp [á]Hriflu (sjá neðanmáls með hendi Jóns Samsonarsonar (með blýanti) á blaði 11r.

Eitt ljósrit (A4). Spurningar og svör: Bjarni Einarsson handritafræðingur svarar spurningum um ætt sína og uppruna og hvernig talið hafi verið úr leik í æsku hans.

Samanheft eru þrjú línustrikuð, handskrifuð blöð (A4) og umslag. Fremst er bréf skrifað að Hofsnesi March 18, 1970. Það er til Jóns Samsonarsonar frá Bjarna Sigurðssyni. Þar á eftir er uppskrift Bjarna á sögunni af Gýpu eins og Guðrún Sigurðardóttir á Fagurhólsmýri sagði hana (sbr. blað 13r) og að lokum gult umslag (blað 16) merkt mag. art. Jón Samsonarson; póststimpill er frá [Fagurh]ólsmýri.

Saman í pappírskápu eru tíu handskrifuð, línustrikuð blöð (tvær gerðir blaða - verso-síður auðar), ljósrit og umslag. Á blað 27r (umslag) hefur Jón Samsonarson skrifað March 18, 1972 Þessi blöð eru skrifuð af Birni Jónssyni bónda á Kóngsbakka í Helgafellssveit veturinn 1971-1972, en hann kveðst hafa skrifað eftir minni og eins og hann lærði af föður sínum og öðrum á heimilinu í uppvexti sínum.

Saman í klemmu eru tvö blöð (A4 og A5).

Þuluna skrifaði Eiríkur Þormóðsson upp eftir Björgu Stefánsdóttur, Rauðumýri 12 Akureyri og Fríðu Stefánsdóttur, Skólastíg 5 Akureyri sem báðar námu hana á unglingsárum sínum í Fnjóskadal(sbr. blað 30r).

Tvö línustrikuð handskrifuð blöð (A4). Skráin er gerð November 08, 1982 og fyrir hönd handritadeildar ritar Grímur M. Helgason.

Sjö vélrituð blöð (A4) og gult umslag. Jón Guðmundsson á Skáldsstöðum skráði að gamni sínu nokkrar sagnir eftir Guðmundi Jónssyni sem lengi átti heima á Ingunnarstöðum í Geiradal (sjá blað 33r, bréf skrifað að Skáldsstöðum þann November 17, 1970).

Umslagið, blað 40r er merkt Jóni Samsonarsyni; á því eru frímerki og póstsimpill (ólæsilegur) og með penna er skrifað í efra horn þess, vinstra megin: Í þjóðfræðasafnið.

Tvö vélrituð blöð (A4).

Sjö vísur. Sú fyrsta vísan var kveðin á efri árum Guðrúnar: Syndum máluð sagan er … , önnur og þriðja í tilefni af dauða elstu dóttur Guðrúnar: Ég skal ekki mögla um skaparans stjórn … , Síst mér sneiðir sorgin hjá … . Heiti sitt batt Guðrún í þeirri næstu: Hálft er dregið heiti mitt … og síðan er Ein ég róla um eyðihól … . Um fæðingu Guðlaugar Friðjónsdóttur (Sæmundssonar) í Hólum orti Guðrún: Allt bar til í einu þar … . Og að lokum er bragarbót er Guðrún gerði við vísu er Jens Sæmundsson hafði gert um Guðjón á Kýrunnarstöðum: Guðjón skýr sér gæfu býr … .

Vélritaður miði. HÖE eftir minni af Snorrabrautinni frá því um 1940. Leikbróður hans Stefáni Jónssyni, nú pípulagningarmanni í Keflavík, var oft strítt með vísunni

Neðan við er dagsetningin August 17, 1983 handskrifuð með rauðu.

Efni frá Hannesi Péturssyni skáldi sem hann hefur eftir móður sinni. Sendibréfið er handskrifað línustrikað blað (A4) og því fylgja tvö samskonar blöð, einnig handskrifuð. Skrifað er á blöðin beggja vegna. Hannes segir: Þetta, sem ég hef skrifað niður hér að framan, lærði mamma (f. 1894) allt sem krakki á Breiðabólstað í Vesturhópi (sjá blað 46v). Með þessum blöðum í hefti er umslag (blað 47) merkt Jóni M. Samsonarsyni, Kaupmannahöfn. Póststimpill: Reykjavík January 06, 1964. Aftan á umslaginu er mark og heimilisfang sendanda: H.P. Bólstaðahlíð 66 Reykjavík.

Lítil skrifblokk (merkt Sumarið 1963, JMS með hendi Jóns Samsonarsonar) er með fyrrnefndu efni Hannesar í pappírskápu. Í henni eru nokkrar bænir og vísur sem raktar eru til Hannesar Péturssonar og dr. Sveins Bergsveinssonar; þetta er efni sem þeir lærðu af formæðrum sínum og -feðrum.

Blöð 56v-107v eru auð.

Úrklippa úr Tímanum frá December 23, 1975 en þar er grein eftir Helgu Halldórsdóttur frá Dagverðará um þulu sem hún lærði á barnsaldri af konu er hét Elín Jónsdóttir, fædd árið 1830. Elín lærði þuluna, þegar hún var barn, af gamalli konu. Jón Samsonarson telur mögulega um 200 ára kveðskap að ræða (frumortan af gömlu konunni?).

(Skrifaraklausan (vélrituð) er á blaði 109r).

Ríman er vélrituð á eitt blað (A4).

Meðfylgjandi er umslag merkt Stofnun Árna Magnússonar en á það hefur Jón Samsonarson skrifað upplýsingar um aðföng (skrifað með penna): Þetta blað gaf mér Jóhannes Benjamínsson frá Hallkelsstöðum, Borg. J.S.

Fyrir neðan undirskrift Jóns er getið um afhendingardaginn, þ.e. September 11, 1992

(Skrifaraklausan er á blaði 113v).

Sagan er skrifuð á þrjú línustrikuð blöð (A4). Meðfylgjandi í hefti er umslag merkt Jóni Samsonarsyni á Handritastofun Íslands. Á póststimpli þess má lesa: Húsavík, 20.... 65 .

Efni frá Jóhönnu Erlendsdóttur, Reykholti, Fáskrúðsfirði, dagsett February 18, 1969 og February 17, 1970. Meðal efnis eru frásagnir af sveitungum Jóhönnu og nokkur kvæði sem hefjast svo: Mamma sagði, mundu nú … (stök lausavísa), Mikli drottinn, mannanna faðir … (ort í tilefni dauða móður minnar Guðlaugar Jónsdóttur, frá Jarðlaugsstöðum), Nú er fleyi fram á ægi snúið …erfiljóð eftir Kristínu á Hólmum í Reyðarfirði.

Efnið er skrifað á nokkur línustrikuð blöð; þrjú blöð eru í stærð A4, tvö eru minni.

Meðfylgjandi er umslag merkt Jóni Samsonarsyni, Melhaga 11. Án póststimpils.

Efnið er handskrifað eða vélritað á mismunandi blöð og miða - oftast einungis á verso-hlið blaða.

Heimildamenn:

• Blað 120r. Stefanía Eggertsdóttir (May 07, 1964): Brot úr þulu þar sem fingurnir voru taldir upp Við skulum stika stórum, sagði stöngin langa …
• Blað 121r. Einn er að heiman, tveir hafa þeir verið …, Skrifað eftir Einari Þorvaldssyni frá Hrísey, yfirkennara. Með þetta fór faðir hans, þegar þeir sáu fyrsta fiskinn á lóðinni. Fengið fyrir milligöngu Sigurðar Runólfssonar kennara. Handskrifaður miði með marki Jóns Samsonarsonar J.S.
• Blað 122r. Katrín, tengdamóðir Odds Benediktssonar próf. lærði sem barn vísuna: Stebbi stál, stakk sig á nál, … Handskrifaður miði með marki Jóns Samsonarsonar J.S. August 17, 1983.
• Blað 123r. Gr.H. er skrifað undir vísuna: Eníga meníga, súkkata, mæ … og neðar á blaðinu er viðbót með blýanti Grímur Helgason. Handskrifað blað (upphaflega í stærð A4 en rifið í tvennt). Aftan á blaðinu er vélrituð vísa: Ágæt fljóðin öll það skyldu kunna ….
• Blöð 124r-130r. Oddfríður Sæmundsdóttir, 1) gáta (vélrituð): vestan af Snæfellsnesi, Ingimundur og hans hundur …; lausavísur og barnagælur (handskrifað): 2) Pabbi minn er róinn …, 3) Við skulum róa sjóinn á …, 4) Vel stígur barnið / við bríkina mína …, 5) Við skulum róa á selabát … (á blöðum 127r-129r eru vísurnar í 2), 3) og 4) vélritaðar); 6) þula: Tíkin hennar Leifu ….

Þrettán vélrituð blöð (A4) með efni sem Jónas Kristjánsson skráði eftir móður sinni, Rósu Guðlaugsdóttur. Rósa fæddist March 25, 1885 á Stöng í Mývatnssveit. Fluttist ung með foreldrum sínum að Haganesi í Mývatnssveit, og síðan að Fremstafelli í Köldukinn árið 1892. Giftist Kristjáni Jónssyni frá Hriflu. Rósa dó July 30, 1962 (sjá blað 131).

Þrír blaðstubbar eða miðar; tveir í tengslum við máltækið Austanáttin að austan gerir mann hraustan …, heimildarmaður er: Jónas Þór Steinarsson c/o Fél. ísl. stórkaupmanna, ættaður úr Eyjum, til heimilis að Dvergabakka 22, Reykjavík (blöð 146r-147r).

Á þeim þriðja (blaði 145r) er þess getið að Skafti Ólafsson kunni sögu af sér og huldukonu, sem reið öfug í söðlinum. Ræða skuli það við ÓH.

Efni tekið saman af Kristínu Geirsdóttur, Hringveri, Tjörnesi. Þetta eru þrjátíu og átta línustrikuð skrifblokkarblöð, handskrifuð. Meðfylgjandi er gult umslag merkt: Mag. art. Jón Samsonarson, Handritastofnun Íslands … og staður og dagsetning póststimpils er: HúsavíkDecember 10, 1969 (sjá blað 185r).

Ljósrit (A4) af efni Kristínar Geirsdóttur í lið 22 hér fyrir framan (sum blöð í tví- eða þríriti)

Eitt handskrifað blað, ólínustrikað. Kristinn Kristmundsson greinir frá leik sem hann lærði (Að fela hlut) af systkinum sínum á Kaldbak í Hrunamannahreppi. Í leiknum var vísan: Að hverju leitar lóan … sungin mishátt eftir því hversu nálægt hlutnum leitandinn var.

Neðanmáls með hendi Jóns Samsonarsonar stendur: Fengið July 27, 1963JMS.

Umslag og tvö handskrifuð línustrikuð blöð (A4). Sendibréf til Jóns Samsonarsonar September 21, 1977 (sjá póststimpil (sbr. blað 230r) og dagsetningu bréfs (sbr. blað 231r) frá Magnúsi Sveinssyni fyrrverandi gagnfræðiskólakennara. Vísan Kirkjan stendur á sandinum … er þungamiðja bréfsins (231r-232).

Samanbrotið línustrikað, handskrifað blað (A4) merkt Jóni Samsonarsyni og undirskrifað af Maríu M. Guðmundsdóttur (blað 233r), fjögur handskrifuð blöð með áprentuðum haus Vinnuskilagrein frá… til… (blöð 234r-237r) og umslag merkt Jóni Samsonarsyni (blað 238r; póststimpill ólæsilegur að hluta Reykjavík 11…

Meðal efnis er: Draum dreymdi mig, dag fyrir liðinn … , Hver hefur þennan létta væng mér léðan … , Utanlands í einum bý, ekkja fátæk byggði … , Aldan brast og brakaði fast … , Aldan freyddi, öldin kveið …

Tvö blöð (A4) samanheft (blöð 239-240), annað að mestu autt, hitt vélritað; tvö vélrituð blöð (A4) samanheft (blöð 241r-242r); efri hluti línustrikaðs blaðs (handskrifað) (blað 243r); blað félags óháðra borgara Borgarinn January 05, 1973 og miði með hendi Jóns Samsonarsonar (blöð 244r-252v), fimm samanheft blöð (A4) (blöð 253r-257r); þrjú ljósrit og tvö vélrit (A4).

Verso-síður blaða (A4 og miða) eru auðar.

Tvær heimidir: Ólafur Halldórsson handritafræðingur og Eyjólfur Guðmundsson á Hvoli.

Átta línustrikuð handskrifuð blöð (A4).Versó-síður blaða eru auðar. Bréf til Jóns Samsonarsonar frá Páli Pálssyni frá Aðalbóli. Bréfið er dagsett á Egilsstöðum April 29, 1989 og er hugleiðing sendanda um þjóðsöguna af Valtý á grænni treyju og þá aðallega um Valtýsvetur sem svo var kallaður hér austanlands og er líklega sá sami og í annálum kallst Lurkur. Þetta er nokkuð þýðingarmikið hvað varðar þjóðsöguna, því þar með er hægt að tímasetja aftökuna sem Valtýssagan segir frá (sjá blað 258r).

Tveir miðar; heimildarmaður er Rannveig J.E. Löve.

Heimildarmaður er: Rannveig Þormóðsdóttir, Rauðumýri 12, Akureyri.

Heimildarmaður er: Sigríður Guðmundsóttir, Núpstúni, Hrunamannahreppi.

Blað 272 er umslag merkt Jóni Samsonarsyni. Það er í klemmu með fimm rúðustrikuðum blöðum (A5). Blöðin eru með hendi Sigríðar sem skrifaði kvæðin upp síðla árs 1971 og sendi Jóni þau samkvæmt póststimpli, January 05, 1972

Blöð 279r eru ljósrit af fyrsta blaði Ferðamannsóðs.

Heimildarmaður er: Sigríður Jónsdóttir, Hrauntungu 43, sbr. miða (blað 280 ) sem fylgir í klemmu með tveimur línustrikuðum handskrifuðum blöðum (A4). Versó-hliðar eru auðar.

Tvö línustrikuð og handskrifuð blöð (A4). Heimildarmaður er: Sigurður Runólfsson.

Stefán Aðalsteinsson skráði. Hafði lært gátuna í bernsku á Vaðbrekku á Jökuldal.

Gátan er skrifuð á rúðustrikað skrifblokkarblað (A4) sem dagsett er November 21, 1990

Tvö blöð (A4) vélrituð (verso-hliðar eru auðar) og sjö miðar (miðarnir eru bútar úr blöðum og á verso-hliðum þeirra flestra eru myndir úr handritum). Stefán Karlsson skráði 1963.

Á blöðum 286r-287r eru svör Stefáns við 1. spurningablaði. Að telja úr í leik. Á blöðum 288r-294r gerir hann grein fyrir þulum sem notaðar voru á Akureyri á árunum 1935-1940 við að enimena, þ.e. fara með þulu til að velja úr fólk í upphafi leiks (sjá blað 293r).

Blað 295r er miði með upplýsingum um sendanda efnisins, Stein Stefánsson, skólastjóra á Seyðisfirði. Á blaði 296r er lag á nótum við Passíusálm nr. 50. Sálmurinn er eftir Hallgrím Pétursson og byrjar svo: Dýrð, vald virðing … (sjá nánar Bragi óðfræðivefur (http://ordab30.lexis.hi.is/bragi/log.php?ID=25)). Steinn Stefánsson raddsetti sálminn. Blöð 297r-302v eru ljósrit ((A4), verso-hliðar eru auðar) og blað 303 er óstimplað umslag merkt: Flóka saga, Passíusálmalag. Frá Steini Stefánssyni skólastjóra, Seyðisfirði.

Sjö ljósrituð línustrikuð blöð (A4), saman í klemmu; tvö handskrifuð og fimm vélrituð (verso-hliðar eru auðar), komin frá Þórði Tómassyni.

Fjögur línustrikuð skrifblokkarblöð (verso-síður auðar) frá Þorleifi Árnasyni á Neskaupstað til Jóns Samsonarsonar. Frímerkt umslag (315r) merkt Jóni Samsonarsyni er meðfylgjandi.

Þrjú blöð (A4) saman í hefti (blað 316r er autt og versó-síður eru auðar) komin frá Þórði Tómassyni í Skógum. JS. (sjá blað 317r).

Heimildarmaður: Þórunn Bjarnadóttir frá Hraunkoti í Lóni.

Fjögur vélrituð blöð ((A4); vélritað er beggja vegna á blöðin).

Blöðin eru gefin mér af Þuríði í Árbót [í Þingeyjarsýslu]. Þulurnar eru skrifaðar upp eftir því sem hún kunni. J.S. (sjá blað 322v).