SÁM 14
Samtíningur ; Ísland, 1780-1785
Athugasemd
Innihald
Efnisyfirlit
„Þessi bók er samsett af samtíningsörkum er ýmsir lærðir menn hafa skrifað …“
Bl. 3r er með hendi Sigurðar Magnússonar í Holtum og er hugsanlegt að efnisyfirlitið hafi allt verið með hans hendi en fyrstu 2 blöðin morknað og verið skrifuð upp aftur og verið hent eða glatast.
„Ættartala þess æruverðuga kennimanns sr. Vigfúsa Benediktssonar“
„Hann fæddist til þessarar veraldar …“
„… systir Guðmundar ríka Arasonar á Reykhólum.“
Á bl. 9v er klausa undirrituð af sr. Vigfúsi: Þessi ættartala er skrifuð og samantekin af velæruverðigum sr. Ásgeiri sál. Bjarnasyni að Ögri í Ísafjarðarsýslu. Testerar V. Benediktsson.
Ættartala Magnúsar Péturssonar
„Ætt sr. Magnúsa Péturssonar prófasts í Skaptafellssýslu og prests að Kirkjubæjarklaustri “
„Jón langur vísast sá sem Langsætt er af komin …“
„… var Gunnlaugur í Leyningi no 7.“
Innkaupalisti
Kvöldbænir
Kverið inniheldur tvær kvöldbænir og hluta úr öðrum bænum (eða annarri bæn) á bl. 18v og 23v.
Á bl. 22v er kvöldvers og á bl. 23r innkaupalisti.
Kvöldvers
„Blóðdropinn Jesú sérhvör sá …“
„… loks megu úr bítum bera. Amen.“
Innkaupalisti
„Fyrir sr. Berg Guðmundsson “
Huggunarkvæði
„Nokkur sálmvers“
„Og að ólukkuna ekki þyrfti að sjá …“
„… hann hafinn vatni úr.“
Þetta er hluti af huggunarkvæði sem sr. Jón orti til handa sr. Guðmundi Erlendssyni í Felli í Sléttuhlíð og konu hans, Guðrúnar Gunnarsdóttur, vegna drukknunar sonar þeirra sr. Jóns Guðmundssonar að Munkaþverá árið 1649. Þetta eru erindi 15-23 (sbr. Þórunn Sigurðardóttir 2005
Enginn höfundur er nefndur í handritinu.
Bæn
„Bæn um allsháttaða velgengni allra manna“
„Já, viðhaltu, drottinn, gjörvöllu voru föðurlandi …“
„… og gef þína blessan til allra hluta.“
Bæn
„2. Um afvendun allsháttaðrar landplágu“
„En aftur á mót varðveittu alla þína kristni …“
„… og gef oss bráðlega aftur þann ástúðlega frið.“
Bæn
„3. Fyrir foreldrum og börnum“
„Blessa og að síðustu hússtjórnarstéttina …“
„… til þess eilífa lífsins. Amen.“
Ath. röng blaðmerking hér.
Bæn
„Bæn fyrir kristinn mann, sem finnur sig staddan í stórri angist“
„Minn Guð, álít mitt kvein, og aumkast yfir eymdarskap míns hjarta …“
„… þá vil ég þar fyrir prísa þig um alla eilífð. Amen.“
Bænarvers
„Bænarvers syrgjandi manns. Tón: Konung Davíð sem“
„Jesús sem dauðann deyddi …“
„Konung Davíð sem kenndi“
„… læstir svo lykjum brár.“
Kvöldvers
„Kvöldvers. Tón: Hæsti Guð, herra mildi“
„Dagsljóminn dvínar sætur …“
„Hæsti Guð, herra mildi“
„… ljósan dag vöknum við.“
Kvöldvers
„Annað kvöldvers. Tón: Kær Jesú Kristi“
„Dýr dagsins ljómi“
„Kær Jesú Kristi“
Kvöldvers
„Þriðja kvöldvers. Tón: Eg veit eina brúði etc.“
„Heimsmynd hafið skyggir bjarta …“
„Eg veit eina brúði skína“
„… holdið blundi rótt.“
Sálmur
„Sálmur um endurbótina. Með sínum tón“
„Blíðsinnuðum börnum …“
„… Guð vor börnin blessi. Amen.“
11 erindi.
Sálmur
„Nær hugraun þunga hittum vér …“
„… heiðra þig æ sem megum mest.“
7 erindi.
Andlátsvers
„Andlátsvers. Tón: Guð faðir, sonur og andi hr.“
„Lífkröftug æða lindin þín …“
„Guð faðir, sonur og andi hreinn“
„… dapur þá dauðinn skær.“
Sálmvers
„Vers. Með tón: Kristi vér allir þökkum“
„Kom, Jesú góði, kom til mín …“
„Kristi vér allir þökkum“
„… og um aldir alda. Amen.“
Tvö erindi.
Bæn
„Prologus Dominicalis“
„Almáttugi eilífi Guð, miskunnsami kæri faðir …“
„… Hjálpa oss. Amen. Amen.“
Bæn
„Alius Prologus“
„Almáttugi eilífi Guð, miskunnsami kæri faðir …“
„… hér samansafnast fyrir þér. Amen. Faðir vor.“
Prédikun
„J.N.J. JNEUNTE Anno MDLLLXXXIV“
„Fljótt leið fyrsta vikan af Jesú lífsstundum hér í heimi …“
„… neyðist ég til að umskera yður, eins og Pr segir.“
Skírnarformálar
„Skírnarformúlar. Er Barnið heimaskírt?“
„Elskulegu Guðs börn! Eftir því syndin er komin …“
„… Friður sé með yður. Amen.“
Bæn
„Bæn fyrir trúaðan mann sem langar eftir Jesú“
„Líka sem hjörtinn langar eftir fersku vatni …“
„… fyrir þinna fyrirheita sakir. Amen.“
Bæn
„Bæn fyrir þann mann sem er í efa, að hann sé úr náðinni fallinn eður ekki“
„Rannsaka mig, Guð, og reyn mitt hjarta …“
„… gjör það fyrir Jesú Kristí sakir. Amen.“
Helgihald í skóla, sálmar og bænir
Bænir
„Veni Sancte Spiritus“
„… apponat nobis pacem. Amen.“
Bænir
„Morgun og kvöldbænir sem lesast eiga í skólanum í nafni Guðs föðurs, sonar og anda heilags.“
Morgunbæn
„Í nafni drottins Jesú Kristí, þess blessaða og krossfesta …“
„… sannur Guð, blessaður að eilífu. Amen.“
Kvöldbæn
„Kvöldbænin. Í nafni Guðs föðurs, sonar og anda heilags“
„Í nafni drottins Jesú Kristí, þess blessaða og krossfesta …“
„… og frelsara Jesúm Kristum. Amen.“
Morgunbæn
„Morgunbæn sem pronuncerast á í skólanum“
„Almáttugi eilífi Guð! Straffa oss ekki eftir vorum syndum …“
„… blessaður frá eilífð til eilífðar. Amen.“
Kvöldbæn
„Kvöldbænin“
„Ó, þú eilífi Guð Ísraels, trúfasti verndari …“
„… blessaður frá eilífð til eilífðar. Amen.“
Bæn
„Bæn sem lesast á eftir fræðin í skólanum“
„Þakkir gjöri ég þér, almáttugi og eilífi Guð …“
„… svo djöfullinn fái ekkert vald yfir mér. Amen.“
Bæn
Sálmur
„Fagur sálmur sem sunginn er venjulega hvörn föstudagsmorgun í skólanum“
„Jesús, þínar opnu undir …“
„… vek þú upp til lífs eilífa. Amen.“
Sex erindi.
Prédikun
„Dom. 23 Post Trinit. I.N.I. Exordium“
„Enginn er svo lyginn hann geti ekki satt sagt …“
Prédikun
„Domin IIIia Adventa“
„Ertu sá er koma skal eða eigum vér annars að vænta …“
„… frá upphafi veral …“
Vantar aftan af.
Ævisaga Johanns Arndts
„Stutt ágrip lífssögu þess nafnfræga Guðs manns dr. Johannis Arndt forðum General Superintendent yfir furstadæminu í Lineborg, hans uppruna, kristilegan lifnað og sælu endalykt áhrærandi“
„… féll ofan í ána Rín …“
„… svo að allir vér mættum þangað komast sem hann er, fyrir Kristí skuld. Amen.“
Titilsíða bl. 71r Vantar framan af.
Kirkjusaga
„EX HISTORIIS ECCLES“
„Þá Guð almáttugur vildi ekki lengur líða páfanna yfirgang …“
„… Te deum laudamus (Ó! Guð vér lofum þig).“
Hugvekja
„Ein kristileg játning fyrir Guði þegar að nokkur vill biðja og lesa drottinlega bæn: Faðir vor“
„Eilífi Guð, ég veit og viðurkenni að ég er einn aumur og bersnauður maður …“
„… já og amen hún veri með Telos.“
Undir stendur: Eitt lítið Anzeige uppá handarlag J. Thorsteinssonar.
Hugvekja
„Þeir sem sjúkir eru, kunna ekki öðruvísi að fá aftur heilsuna …“
„… heldur en umgengni góðra manna.“
„Útlagt úr Latínu af konrektor sgr. Páli Jakobssyni í Skálholti frá Mikjálsmessu 1781 til miðsvetrar 1782“
Páll Jakobsson konrektor þýddi úr latínu :
Undir stendur: Tester. Hálsi d. 11. ágúst 1787. Benedikt Jakobsson og Berufirði d. 15. september 1787. Salómon Björnsson. Fyrirsögn vantar.
Verslun Íslendinga
„Baron Holberg um höndlun Íslendinga“
„Þeir drifu eina víttlöftuga höndlun útlendis með eigin skipum …“
„… hvað og gaf innbyggjurunum tilefni að bera sig upp etc.“
Vikubænir út af orðum Krists á krossinum
„Sjö hjartnæmar andvarpanir út af sjö orðum Kristí, með minning sköpunarverksins“
Bænirnar eða hugvekjurnar eru fyrir hvern dag vikunnar, frá sunnudegi til laugardags.
Bænabók
„Það andlega tvípartaða bænareykelsi þess góða Guðs kennimanns sál. sr. Þórðar Bárðarsonar, forðum að Biskupstungum. Í andlegt einnin tvípartað sálmasalve sett og snúið af sál. Benedikt Magnússyni Bech, fyrrum valdsmanni í Hegranessýslu. Prentað á Hólum 1731.“
„… Eins og reykelsið ilman ber / eins verður …“
Bænabókin var fyrst prentuð á Hólum 1723 ásamt sálmum Benedikts Magnússonar Bechs. Aðeins upphaf sálmanna.
Hugvekjur
Þakkargjörð fyrir útsending h(eilags) anda
„Þakkargjörð fyrir útsending h(eilags) anda“
„Ó! minn ástúðlegi náðarfulli drottinn Jesú Kristi …“
„… sjá Guð augliti til auglitis um alla eilífð. Amen.“
Þakkargjörð fyrir Jesú dýrðlega uppstigningu
„Þakkargjörð fyrir Jesú dýrðlega uppstigningu“
„Herra Jesú Kristi, þú sigri hrósandi almáttugi sigurhöfðingi …“
„… kom snarlega og tak oss til þín. Amen.“
Á nýársdag
„Á nýársdag“
„Ó! vor almáttugi og alvísi Guð …“
„… í lífinu, í dauðanum, í upprisunni og eilífðinni. Amen.“
Hugvekjur
„… Davíð segir drottin …“
„… til hirðirs og biskups yðvarra sálna.“
Vantar framan og aftan af.
Kvöldbæn
„Ein kvöldbæn“
„Ó, Guð, vertu mér aumum syndara líknsamur …“
„… og uppfyll þeirra barm með þinni mildi. Amen. Endir.“
Bæn
Sálmur
„Philipp 1. v. 23. Ég hef lyst að skilja hér við og vera með Kristó. Tón: Jesú, þín minning mjög sæt er et.“
„Allt hvað þú Guðs barn iðja fer …“
„… fundinn tel ég mig hvörja stund.“
24 erindi. Undir skrifar VOrmsson mpra, sem mun vera skrifari.
Sálmur
„Matth. 24, v. 42. Vakið því þér vitið ekki á hvörjum tíma yðar herra kemur. Tón: Endurlausnarinn ljúfi etc.“
„Ó, Jesú, ég skal vaka …“
„Endurlausnarinn ljúfi“
„… lát mig vaka í þér.“
2 erindi. Undir skrifar Vigfús Ormsson.
Sálmvers
„Til ályktunar þettað vers með tón: Sólin upprunnin er etc.“
„Jesú minn, ég vil þér með Jakob halda …“
„Sólin upprunnin er“
„… einn dag upprenna. Amen.“
„Vigfús Ormsson undir Ási er þessa sér af hjarta óskandi.“
Fimm sálmvers
Kvöldvers
„Kvöldvers“
„Minn Guð, þín gæskan blíða …“
„… ljúft þegar ljósið skín.“
Morgunvers
„Morgunvers“
„Mæt morguntíð …“
„… gefandi andlegt skart.“
Enn eitt morgunvers
„Enn eitt morgunvers“
„Sólin fögur á austursíðu …“
„… leikur öll veröld björt og fríð.“
„Guðs gæska og náð, gleður allra ráð, hann er vor vegur, voldugur hjálpsamlegur. SMHolm pepegit 1786.“
Eitt vers
„Eitt vers“
„Íslands tilstand auma …“
„… hér skal ei minnast á.“
Enn eitt vers
„Enn eitt vers“
„Veröld versnandi fer …“
„… mig geymi nótt og dag.“
Predikun
„Textus Róm: 5, v. 5.“
„Á meðal allra dyggða og mannkosta …“
„… heldur og einnin sannfer …“
Orð eða orðhluti máð aftan af. Undir skrifar Jón Þorsteinsson.
Hugvekja
„Tvennt er það einkum sem best lýsir skaparans tilveru …“
„… heyra röddina hins sáluhjálplega orðsins.“
„Skrifað að Hnappavöllum í Öræfum d. 12. september 179312ta septembris 1793, af Sv. Paulsen.“
Fyrirsögn vantar. Í ferðabók Sveins Pálssonar er getið komunnar að Hnappavöllum.
Hugvekja
„Sitt hafa hverjir að kæra“
„ganga út og drepa flugur.“
„ Skaftafelli d. 24. september 1793. Sv. Paulsen.“
Fyrirsögn vantar.
Um nytjajurtir og lækningamátt þeirra
„Skarfakál vex mikið …“
„… læknar innvortis sárindi og brjóstverki soðinn í víni.“
Morgunbæn
„Morgunbæn þann dag maður gengur til altaris“
„Ó, hvörsu þægilegur dagur er …“
„… og viðhalt mér til eilífs lífs. Amen.“
Kvöldbæn
„Kvöldbæn þann dag maður hefur gengið til altaris“
„Heilagi þríeini Guð, fyrir þína náð hefi ég …“
„… eilífa kærleika sakir. Amen.“
„ 1794. M. Jónsson. Nú rúmlega tvítugur.“
Sálmur
„Bænarandvarp sorgandi og trúaðrar sálar. (Sra O.E.S.). Tón: Guð miskunni nú öllum oss“
„Jesú, fyrir embætti þitt …“
„Guð miskunni nú öllum oss“
„… nú og um aldir alda.“
17 erindi.
Sálmur
„Bænarsálmur um hlýðni og þolinmæði í mótganginum. Kveðin af síra G.Erl.syni. Tón: Guðs föður á himnum helg“
„Minn kæri Jesú, sem svo tér …“
„… von, hlýðni, kærleik, trú.“
„ 1795. M. Jónsson. “
5 erindi.
Latínugreinar ásamt þýðingum
„ Hoffelli d. 13. júní 1795. M. Jónsson.“
Sendibréf o.fl.
Blöðin eru ótölusett. Þau eru trosnuð mjög og illlæsileg. Á blöðunum virðist vera slitur úr sendibréfum og e.t.v. eitthvað fleira. Eitt bréfið er stílað á Mr. Ísleif Ásgrímsson á Svínfjalli í Öræfum.
Lýsing á handriti
Pappír.
Síðari tíma blaðmerking með blýanti, 1-140. Aftast eru sjö ótölusett blöð, eitt þeirra í tveimur hlutum.
25 kver og 7 stök blöð:
- Kver I: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver II: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver III: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver IV: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver V: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver VI: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver VII: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver VIII: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver IX: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver X: 7 blöð, 3 tvinn og eitt stakt blað
- Kver XI: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver XII: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XIII: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XIV: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XV: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver XVI: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver XVII: 8 blöð, 4 tvinn
- Kver XVIII: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver XIX: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver XX: 6 blöð, 3 tvinn
- Kver XXI: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XXII: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XXIII: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XXIV: 4 blöð, 2 tvinn
- Kver XXV: 4 blöð, 2 tvinn
- 7 stök blöð
- Leturflötur meginhluta handrits (bl. 1-140) er 135-143 null x 73-95 null.
- Leturflötur er 63-192 null x 66-152 null.
- Línufjöldi er 17-31.
- Röð blaðanna var ekki upprunaleg þegar handritið barst SÁM en reynt hefur verið að bæta úr því.
- Saurblöð og spjaldblöð hafa ekki varðveist.
- Gert hefur verið við flest blöðin og þau límd á nýjan pappír. Sums staðar hafa orð trosnað af blöðum. Sjö öftustu blöðin eru mjög fúin og máð.
- Ýmsar hendur, gætu verið u.þ.b. 30 eða fleiri.
- Bl. 3 er með hendi Sigurðar Magnússonar í Holtum.
- Bl. 4r-9r eru líklega m.h. sr. Ásgeirs Bjarnasonar í Ögri.
- Bl. 9v er m.h. Vigfúsar Benediktssonar eða a.m.k. undirskrift hans.
- Bl. 10r-17r eru líklega m.h. Hannesar Finnssonar biskups.
- Bl. 26r-29v eru m.h. sr. Bjarnhéðins Guðmundssonar.
- Bl. 30r-31r, 42r-44r og 71r-74v eru líklega m.h. sr. Árna Gíslasonar.
- Bl. 31v-33v eru m.h. sr. Salómons Björnssonar eða Benedikts Jakobssonar.
- Bl. 112r-115v eru líklega m.h. Þorláks Sigurðssonar.
- Bl. 116r er líklega m.h. Gísla Magnússonar.
- Bl. 118r-121v eru líklega m.h. Vigfúsar Ormssonar.
- Bl. 122r-122v eru líklega m.h. Sæmundar Hólm.
- Bl. 123r-126v eru líklega m.h. Jóns Þorsteinssonar.
- Bl. 127r-129v eru líklega m.h. Sveins Pálssonar.
- Bl. 139r-140r eru m.h. sr. Jóns Ásgeirssonar.
- Laus blöð aftast eru sum hugsanlega m.h. Ísleifs Ásgrímssonar.
Flúraðir upphafsstafir eru á bl. 122r, 131r og 135r.
Bókahnútar eru á bl. 47v, 81v, 108r og 140r.
Handritið er ekki í bandi en með því liggur eldra band sem virðist vera upprunalegt; tréspjöld klædd skinni (170 mm x 103 mm x 30 mm). Aðeins brot úr kili varðveitt. Flís hefur brotnað úr fremra spjaldi og er hún varðveitt. Í tréspjöldunum eru varðveittar leifar af ullargarni sem saumað hefur verið með. Handritið liggur í umbúðum úr pappa og pappír, hnýttum aftur með taureimum. Bandið er líklega upprunalegt, frá ca 1770-1800.
Afhendingarseðill með hendi gefanda er bundinn með vélritaðri handritaskrá yfir SÁM-handrit.
Uppruni og ferill
Handritið var skrifað á Íslandi á síðustu áratugum 18. aldar, líklega mest á árunum 1780-1785.
Ísleifur Ásgrímsson á Svínfjalli í Öræfum hefur líklega átt handritið einhvern tíma (sbr. utanáskrift á einu af ótölusettu blöðunum aftast).
Bjarni Sigurðsson í Hofsnesi í Öræfum gaf Handritastofnun Íslands 13. janúar 1970.
Aðrar upplýsingar
ÞS skráði handritið 10. - 14. júlí 2008 (sjá einnig óprentaða skrá á Árnastofnun.
Blöð handritsins voru límd á sýrulausan pappír eftir 1970 og þeim raðað eftir efnisyfirlitinu eftir því sem unnt var.
Notaskrá
Titill: Heiður og huggun : erfiljóð, harmljóð og huggunarkvæði á 17. öld,
Umfang: 91
Lýsigögn
×- Land
- Ísland
- Staður
- Reykjavík
- Stofnun
- Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
- Vörsludeild
- Handritasvið
- Safn
- Safn Stofnunar Árna Magnússonar í íslenskum fræðum
- Safnmark
- SÁM 14
- Efnisorð
- Sálmar
Andlátssálmar
Mótmælendatrú / Lútherstrú
Ævisögur
Ættartölur
Lækningar
Prédikanir
Morgunsálmar
Kvöldsálmar
Verslun
Kristni
Helgisiðir
Guðræknirit / Hugvekjur / Trúarlíf / Trúfræði
Bréf / Sendibréf
Efnisyfirlit / Registur
Bænir - XML
- Opna XML færslu
- Athugasemdir
- Gera athugasemdir við handrit
Efni skjals
×- Efnisyfirlit
- Ættartala sr. Vigfúsar Benediktssonar
- Ættartala Magnúsar Péturssonar
- Innkaupalisti
- Kvöldbænir
- Innkaupalisti
- Huggunarkvæði
- Bæn
- Bæn
- Bæn
- Bæn
- Bænarvers
- Kvöldvers
- Kvöldvers
- Kvöldvers
- Sálmur
- Sálmur
- Andlátsvers
- Sálmvers
- Bæn
- Bæn
- Prédikun
- Skírnarformálar
- Bæn
- Bæn
- Sálmvers
- Helgihald í skóla, sálmar og bænir
- Prédikun
- Prédikun
- Ævisaga Johanns Arndts
- Kirkjusaga
- Hugvekja
- Hugvekja
- Verslun Íslendinga
- Vikubænir út af orðum Krists á krossinum
- Bænabók
- Hugvekjur
- Hugvekjur
- Kvöldbæn
- Bæn
- Sálmur
- Sálmur
- Sálmvers
- Fimm sálmvers
- Predikun
- Hugvekja
- Hugvekja
- Um nytjajurtir og lækningamátt þeirra
- Morgunbæn
- Kvöldbæn
- Sálmur
- Sálmur
- Latínugreinar ásamt þýðingum
- Sendibréf o.fl.