Manuscript Detail

PDF
PDF

Lbs 1199 I-IV 4to

Samtíningur ; Ísland, 1650-1860

Full Title

Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin árið 1215 ásamt ýmsum öðrum fornfræðaritlingum. Samanfest í eitt á Flatey á Breiðafirði árið 1830 (fremra saurblað 4r)

Note
4 hlutar (I-IV)
Language of Text
Icelandic (primary); Latin; Hebrew

Contents

Physical Description

Support

Pappír.

No. of leaves
v + 220 + iii blöð (190 mm x 150 mm). Auð blöð: 9r, 40, 48v, 71,100v, 110v.
Script
Ýmsar hendur.

Titillinn er á fremra (innskotnu) saurblaði 4r með hendi síra Ólafs Sívertsen í Flatey.

Additions

Í handritinu eru bæði eldri og yngri saurblöð. Fremri saurblöð 1-2 hafa augsýnilega verið spjaldblöð þar sem á þeim sjást ummerki um lím, en eru nú laus frá spjaldi. Sama gegnir um aftari saurblöð 2-3.

Fremra spjaldblað er bréf dagsett 14. apríl 1841, ritað af Magnúsi Nikulássyni í Brekku.

Fremra saurblað 1 (laust spjaldblað) er bréf dagsett 30. apríl 1841, ritað af Guðmundi Jónssyni í Hvammsdal.

Fremri saurblöð 4-5 eru yngri. Á fremra saurblaði 4r er titill: Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin árið 1215 ásamt ýmsum öðrum fornfræðaritlingum. Samanfest í eitt á Flatey á Breiðafirði árið 1830.

Á fremra saurblaði 5 er efnisyfirlit handritsins og er það og titilsíðan með hendi síra Ólafs Sívertsen í Flatey.

Á aftara saurblaði 2v er athugasemd síra Ólafs Sívertsen um handritið.

Aftara saurblað 3 er bréf dags. 13. apríl 1841, ritað af Jóni Þorleifssyni á Kleifum.

Aftara spjaldblað er bréf.

Binding

Skinnband, þrykkt og með upphleyptum kili.

History

Origin
Ísland 1650-1860?.
Provenance

Úr safni séra Eiríks Kúld 8. maí 1994 (fremra saurblað 3r).

Acquisition

Úr safni Jóns Þorkelssonar þjóðskjalavarðar, keypt 1904.

Additional

Record History
Halldóra Kristinsdóttir fór yfir skráningu December 04, 2012 ; Eiríkur Þormóðsson lagfærði November 25, 2009 ; Handritaskrá, 1. b. ; Sagnanet September 23, 1999.
Custodial History

Athugað 1999.

Part I ~ Lbs 1199 I 4to

Language of Text
Icelandic (primary); Latin; Hebrew
1 (1r-1v)
Edda með sínum ævintýrum
Rubric

Bókin Edda með sínum ævintýrum. Formáli

Incipit

Margar eru meiningar um það hvaðan Eddu nafn hafi sín rökréttu upptök …

2 (2r)
Frásögn sjálfs Eddu autors
Rubric

Nú hið fyrsta hefur frásögn sjálfs Eddu autors sem eg meina að sé Snorri Sturluson

Incipit

Príamus kóngur átti marga sonu …

Text Class
3 (2)
Önnur innleiðsla
Rubric

Önnur innleiðsla

Incipit

Svo sem mannkynið fjölgaðist í heiminum …

Text Class
4 (3r-8v)
Formáli nýgjörður
Rubric

Annar formáli nýgjörður

Incipit

Ljóst er mönnum af Mosisbók Genesi …

5 (10r-39v)
Edda
Rubric

Hér byrjar bókina Eddu með sínum formála

Incipit

Edda er íþrótt ein af forndiktuðum fróðra manna dæmisögum …

Note

Á blaði 9v stendur með hendi síra Ólafs Sívertsen: Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin anno xti 1215

Laufás-Edda

Text Class
6 (41r-48r)
Bylting Cromwells
Incipit

Þegar kóngurinn í Englandi, Carolus, var af general eða foringja parlamentisins Fairfax hafður úr kastala[num] Carrisbrock …

Note

Um byltingu Cromwells á Englandi og Karl I.

Án titils í handriti

Blániðurlag sýnist vanta vegna afskurðar

Text Class
7 (49r-53v)
Hávamál
Rubric

Hávamál hin gömlu

Incipit

Gættir allar / áður en gangi fram …

Explicit

… heilir þeir er hlýddu.

Text Class
8 (53v-55r)
Heiðreks gátur
Rubric

Gátur Gestumblinda

Incipit

Heiðrekur hét konungur er réð fyrir Reiðgotalandi …

Explicit

… Þeir voru viij til samans.

Text Class
9 (55v)
Gáta
Rubric

Bóndi nokkur sendi húskarl sinn einn morgun að hugleiða um tún […]

Incipit

Eg sá fljúga fugla marga

Text Class
10 (56r-63v)
Háttatal
Rubric

Háttalykill eður tal Snorra Sturlusonar

Incipit

Dróttkvætt / lætur sár Hákon heitir …

Explicit

… enn stillis lof.

Text Class
11 (64r-67v)
Háttalykill hinn skemmri
Rubric

Háttalykill sem Loftur hinn ríki kvað

Incipit

Fyrst vil eg mætu musti …

Explicit

… líf, dauða.

Text Class
12 (67v-70v)
Bragarhættir á rímum
Rubric

Nú eftirfylgir um bragarhætti ýmislega á rímum

Incipit

Gluggar lýstu glæstum sal …

Text Class
13 (72r-75v)
Hugsvinnsmál
Rubric

Hugsvinnsmál harla nytsöm

Incipit

Heyri seggir þeir eð vilja að sið lifa …

Explicit

… Hér er nú ljóðum lokið.

Note

Íslensk gerð Disticha Catonis

Text Class
14 (75v-79v)
Skynsamlegar spurningar og andsvör
Rubric

Skynsamlegar spurningar og andsvör uppá þær gefnar, fróðlegar og mjög minnilegar

Incipit

Hvað er það sem aldrei tekur gisting né veru til samans …

Explicit

… Hvað verður ei í kistu læst? Lukkan.

Text Class
15 (80r-80v)
Sigurdrífumál
Rubric

Sigdurdrífumál [sic] (eða Brynhildarljóð) sem hún talaði til Sigurðar unnasta síns eftir það hann hjó hamánauðanna af henni

Incipit

Bjór færi ég þér / brynþings valdur

Explicit

… hjá Sigurði

Note

Hluti af kvæðinu, hefst á 5. erindi

Text Class
16 (81r-89v)
Rúnaútlegging Björns á Skarðsá
Rubric

Nokkuð lítið samtak um rúnir. Hvaðan þær séu, hvörjir þær hafi mest tíðkað eður iðkað, hvar af sitt nafn hafi: um margfjölda þeirra, megn og kraft. Ásamt ráðningu þeirra dimmu Rúnaljóða Brynhildar Buðladóttur með því fleira hér að hnígur. Bráðafangs uppteiknað til umbóta vitra manna á Skarðsá í Skagafirði anno 1642

Incipit

Um komu Asiæ manna hingað í Norðurlönd …

Explicit

… er margt kann að finnast.

17 (90r-91v)
Völuspá
Rubric

Völuspá eftir Sæmundar Eddu

Incipit

Hljóðs bið ég allar / helgar kindur …

Explicit

… nú mun hún sökkva.

Text Class
18 (92r-93r)
Vafþrúðnismál
Rubric

Vafþrúðnis jötuns mál

Incipit

Ráð þú mér nú Frigg / alls mig fara lystir …

Explicit

… en þaðan af ættir alast.

Text Class
19 (93r-95v)
Sólarljóð
Rubric

Hér skrifast Sólarljóð

Incipit

Fé og fjörvi / rændi fyrða kind …

Explicit

… en hinum líkn er lifa.

20 (96r-100r)
Edda
Incipit

Gangleri hóf svo mál sitt …

Explicit

… og njóttu nú sem þú namst.

Note

Gylfaginning

Titill í handriti ólæsilegur vegna afskurðar

Hluti af verkinu

Text Class
21 (101r-110r)
Réttmæli úr norrænu
Rubric

Forntöluð réttmæli úr norrænu

Note

Víða eyður á blöðum, e.t.v. ætlaðar til seinni uppfyllingar

22 (111r-132v)
Mannanöfn og merking þeirra
Rubric

Onomatologia propriorum mominum gentis islandiæ, eorumq(ve) etymon. Nafnatal og þýðingar hvað þessi þjóð um hönd hefur, með sínum rökum og upptöku. Með slíkri glosseran sem einn lesinn maður hefur fyrir sitt leyti getað uppleitað

Physical Description

Support

Pappír.

No. of leaves
132 blöð. Auð blöð: 9r, 40, 48v, 71, 100v, 110v.
Script
Þrjár hendur ; Skrifarar:

I. Óþekktur skrifari (1r-8v, 10r-33v, 34r-39v, 41r-48r, 49r-55v, 64r-70v, 72r-100r, 101r-110r, 111r-132v)

II. Óþekktur skrifari (56r-63v)

III. Síra Ólafur Sívertsen (9v, 34r-39v)

Decoration

Allvíða skreyttir upphafsstafir.

Skrautstafir: 49r, 53v, 82v, 89v

Additions

Blöð 34-39 eru innskotsblöð með hendi síra Ólafs Sívertsen.

Páll Eggert Ólason bendir á í handritaskrá að líkindi séu með hönd skrifara I og rithönd Hákonar Ormssonar sýslumanns.

Í Edduhluta handritsins eru allvíða athugasemdir á spássíum. Í efnisyfirliti á fremra saurblaði 5r eru þær sagðar eftir Gunnar Pálsson.

History

Origin
Ísland 1650-1860?.

Part II ~ Lbs 1199 II 4to

Language of Text
Icelandic (primary); Latin
1 (133r-137r)
Orðskviðir og heilræði
Incipit

Áhuginn uppvekur …

Explicit

… kátleg þykir saga.

Note

Án titils í handriti

Orðskviðir og heilræði í ljóðum og í stafrófsröð. Nær aftur í bókstafinn q. Sums staðar eru skýringar á latínu. Eignað Magnúsi Jónssyni prúða í handritaskrá

Text Class
2 (137v-140v)
Hávamál
Rubric

Hér byrja Hávamál hin gömlu

Incipit

Gáttir allar / áður gangi fram …

Explicit

… heilir þeir sem hlýddu.

Text Class

Physical Description

Support

Pappír.

Vatnsmerki.

No. of leaves
8 blöð.
Script
Ein hönd.

Additions

Í handritaskrá er rithönd þessa hluta talin frá því um 1700.

Málshættir. Bætt við síðar með annarri hendi sem fyrirsögn á blaði 133r .

History

Origin
Ísland 1680-1720?.

Part III ~ Lbs 1199 III 4to

Language of Text
Icelandic (primary); Danish
1 (141r-162v)
Um farva og blek
Rubric

Ein lítil en þó konstrík bók um aðskiljanlegan farva og blek, hvörnin maður skuli lita tré, bein, járn, glas, bursta, klæði, silki, skinn og leður sem og um aðskiljanlegan farva að tilbúa til að skrifa og mála með öllum skrifurum, málurum, bylæta úthöggvurum, snikkurum og skómökurum og öðrum hér til listhafandi til þénustu. Samanskrifað fyrst í þýsku máli af þeim víðfræga og velvísa manni Alexio Pedemontano og síðan almennilega á danskt mál sett sérhvörjum sem girnist til nota og þénustu

Incipit

Góðan bláan farva að tilbúa …

Note

Nafn höfundar (Alexius Pedemontanus) er dulnefni eða höfundarnafn Girolamo Ruscelli

2 (163r-163r)
Brennivínsdyggðir
Rubric

Brennivínsdyggðir sé það hóflega brúkað

Incipit

Kveisa og verkur, hvar helst hann er í hryggnum eður beinunum …

Explicit

… styrkir skinnið og hörundið.

3 (163r-163v)
Um edik
Rubric

Um edik

Incipit

Þegar öl eður pæremust verður mjög gamalt …

Explicit

… og hasta því.

4 (163v-163v)
Að sjóða lög eða laka
Rubric

Að sjóða lög eður laka sem kann brúkast til kjöts og fisks árið um kring

Incipit

Tak allan saltlög, hvort heldur verið hefur á fiski eður keti og hvað gamall hann vera kann …

Explicit

… að leggja í fyrrnefndan saltlaka.

5 (164r-164r)
Ediksgerð
Rubric

Edik gott að gjöra

Incipit

Tak stál eður járn, gjör það glóandi …

Explicit

… svo verður það aftur sterkt innan 2 daga.

6 (164r-164r)
Edikstilreiðsla
Rubric

Annarslags edik að tilreiða

Incipit

Tak vínstein, steyt hann til méls …

Explicit

… svo verður það gott edik.

7 (164r-164v)
Um matreiðslu eggja
Note

Nokkrar aðferðir, hver með sinni yfirskrift en án sameiginlegs titils í handriti

8 (165r-195r)
Konstrík Illuminerbók
Rubric

Ein ný og konstrík Illuminerbók. Það er hvörnin vituglega gjöra og tilreiða skal hvörslags farva, hvað að er mjög listugt og gagnlegt að vita fyrir skrifara og málara og aðra sem soddan verknað elska. Hér með fylgja nokkur ný konststykki sem aldrei hafa áður á prent útgengið. Authore Valentino Bolten af Rufach í þýsku, en síðar á dönsku útlagt

Incipit

Nær þú vilt gjöra hið fyrsta og besta temprunarvatn, þá gjör það svoleiðis …

Explicit

… þess hertara þú gjörir það, þess harðara verður það.

Note

Aftan við textann er Registur yfir þessa illuminersbók

9 (195v-196v)
Nokkuð um fiskirí
Rubric

Nokkuð um fiskirí

Note

Ráðleggingar um fiskveiðar og ýmis heilræði og læknisdómar

10 (196v)
Vísa
Incipit

Illa párað er nú blað / að trú ég margur finni …

Explicit

… með kreptri hendi sinni.

Note

Án titils í handriti

Text Class

Physical Description

Support

Pappír.

No. of leaves
56 blöð.
Foliation
Gömul blaðsíðumerking 13-40 (147r-160v), 1-57 (165r-193r).
Layout
Griporð.
Script
Tvær hendur ; Skrifarar:

I. Síra Páll Björnsson í Selárdal (149v-164v, 173r-188v, 191r-194v)

II. Óþekktur skrifari (141r-148v, 165r-172v, 189r-190v, 195r-196v)

Decoration

Skrautstafir á blöðum 141r og 165r sem eru titilsíður.

History

Origin
Ísland 1650-1750?.

Part IV ~ Lbs 1199 IV 4to

Language of Text
Icelandic (primary); Latin
1 (197r-220v)
Alfræði
Rubric

Collectæ ex mundi meteoro mystico aliqvot sententiæ

Note

Margháttaður fróðleikur

Physical Description

Support

Pappír.

No. of leaves
24 blöð.
Script
Ein hönd.

History

Origin
Ísland 1700-1799?.

Metadata