Detaljer om håndskriftet

PDF
PDF

Lbs 1199 I-IV 4to

Samtíningur ; Ísland, 1650-1860

Fuld titel

Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin árið 1215 ásamt ýmsum öðrum fornfræðaritlingum. Samanfest í eitt á Flatey á Breiðafirði árið 1830 (fremra saurblað 4r)

Bemærkning
4 hlutar (I-IV)
Tekstens sprog
islandsk (primært); latin; hebraisk

Indhold

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Antal blade
v + 220 + iii blöð (190 mm x 150 mm). Auð blöð: 9r, 40, 48v, 71,100v, 110v.
Skrifttype
Ýmsar hendur.

Titillinn er á fremra (innskotnu) saurblaði 4r með hendi síra Ólafs Sívertsen í Flatey.

Tilføjelser

Í handritinu eru bæði eldri og yngri saurblöð. Fremri saurblöð 1-2 hafa augsýnilega verið spjaldblöð þar sem á þeim sjást ummerki um lím, en eru nú laus frá spjaldi. Sama gegnir um aftari saurblöð 2-3.

Fremra spjaldblað er bréf dagsett 14. apríl 1841, ritað af Magnúsi Nikulássyni í Brekku.

Fremra saurblað 1 (laust spjaldblað) er bréf dagsett 30. apríl 1841, ritað af Guðmundi Jónssyni í Hvammsdal.

Fremri saurblöð 4-5 eru yngri. Á fremra saurblaði 4r er titill: Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin árið 1215 ásamt ýmsum öðrum fornfræðaritlingum. Samanfest í eitt á Flatey á Breiðafirði árið 1830.

Á fremra saurblaði 5 er efnisyfirlit handritsins og er það og titilsíðan með hendi síra Ólafs Sívertsen í Flatey.

Á aftara saurblaði 2v er athugasemd síra Ólafs Sívertsen um handritið.

Aftara saurblað 3 er bréf dags. 13. apríl 1841, ritað af Jóni Þorleifssyni á Kleifum.

Aftara spjaldblað er bréf.

Indbinding

Skinnband, þrykkt og með upphleyptum kili.

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1650-1860?.
Proveniens

Úr safni séra Eiríks Kúld 8. maí 1994 (fremra saurblað 3r).

Erhvervelse

Úr safni Jóns Þorkelssonar þjóðskjalavarðar, keypt 1904.

Yderligere information

Katalogisering og registrering
Halldóra Kristinsdóttir fór yfir skráningu 4. december 2012 ; Eiríkur Þormóðsson lagfærði 25. november 2009 ; Handritaskrá, 1. b. ; Sagnanet 23. september 1999.
Bevaringshistorie

Athugað 1999.

Del I ~ Lbs 1199 I 4to

Tekstens sprog
islandsk (primært); latin; hebraisk
1 (1r-1v)
Edda með sínum ævintýrum
Rubrik

Bókin Edda með sínum ævintýrum. Formáli

Incipit

Margar eru meiningar um það hvaðan Eddu nafn hafi sín rökréttu upptök …

Tekstklasse
2 (2r)
Frásögn sjálfs Eddu autors
Rubrik

Nú hið fyrsta hefur frásögn sjálfs Eddu autors sem eg meina að sé Snorri Sturluson

Incipit

Príamus kóngur átti marga sonu …

Tekstklasse
3 (2)
Önnur innleiðsla
Rubrik

Önnur innleiðsla

Incipit

Svo sem mannkynið fjölgaðist í heiminum …

Tekstklasse
4 (3r-8v)
Formáli nýgjörður
Rubrik

Annar formáli nýgjörður

Incipit

Ljóst er mönnum af Mosisbók Genesi …

Tekstklasse
5 (10r-39v)
Edda
Rubrik

Hér byrjar bókina Eddu með sínum formála

Incipit

Edda er íþrótt ein af forndiktuðum fróðra manna dæmisögum …

Bemærkning

Á blaði 9v stendur með hendi síra Ólafs Sívertsen: Edda Snorra Sturlusonar lögsögumanns. Samantekin anno xti 1215

Laufás-Edda

Tekstklasse
6 (41r-48r)
Bylting Cromwells
Incipit

Þegar kóngurinn í Englandi, Carolus, var af general eða foringja parlamentisins Fairfax hafður úr kastala[num] Carrisbrock …

Bemærkning

Um byltingu Cromwells á Englandi og Karl I.

Án titils í handriti

Blániðurlag sýnist vanta vegna afskurðar

Tekstklasse
7 (49r-53v)
Hávamál
Rubrik

Hávamál hin gömlu

Incipit

Gættir allar / áður en gangi fram …

Explicit

… heilir þeir er hlýddu.

Tekstklasse
8 (53v-55r)
Heiðreks gátur
Rubrik

Gátur Gestumblinda

Incipit

Heiðrekur hét konungur er réð fyrir Reiðgotalandi …

Explicit

… Þeir voru viij til samans.

Tekstklasse
9 (55v)
Gáta
Rubrik

Bóndi nokkur sendi húskarl sinn einn morgun að hugleiða um tún […]

Incipit

Eg sá fljúga fugla marga

Tekstklasse
10 (56r-63v)
Háttatal
Rubrik

Háttalykill eður tal Snorra Sturlusonar

Incipit

Dróttkvætt / lætur sár Hákon heitir …

Explicit

… enn stillis lof.

Tekstklasse
11 (64r-67v)
Háttalykill hinn skemmri
Rubrik

Háttalykill sem Loftur hinn ríki kvað

Incipit

Fyrst vil eg mætu musti …

Explicit

… líf, dauða.

Tekstklasse
12 (67v-70v)
Bragarhættir á rímum
Rubrik

Nú eftirfylgir um bragarhætti ýmislega á rímum

Incipit

Gluggar lýstu glæstum sal …

Tekstklasse
13 (72r-75v)
Hugsvinnsmál
Rubrik

Hugsvinnsmál harla nytsöm

Incipit

Heyri seggir þeir eð vilja að sið lifa …

Explicit

… Hér er nú ljóðum lokið.

Bemærkning

Íslensk gerð Disticha Catonis

Tekstklasse
14 (75v-79v)
Skynsamlegar spurningar og andsvör
Rubrik

Skynsamlegar spurningar og andsvör uppá þær gefnar, fróðlegar og mjög minnilegar

Incipit

Hvað er það sem aldrei tekur gisting né veru til samans …

Explicit

… Hvað verður ei í kistu læst? Lukkan.

Tekstklasse
15 (80r-80v)
Sigurdrífumál
Rubrik

Sigdurdrífumál [sic] (eða Brynhildarljóð) sem hún talaði til Sigurðar unnasta síns eftir það hann hjó hamánauðanna af henni

Incipit

Bjór færi ég þér / brynþings valdur

Explicit

… hjá Sigurði

Bemærkning

Hluti af kvæðinu, hefst á 5. erindi

Tekstklasse
16 (81r-89v)
Rúnaútlegging Björns á Skarðsá
Rubrik

Nokkuð lítið samtak um rúnir. Hvaðan þær séu, hvörjir þær hafi mest tíðkað eður iðkað, hvar af sitt nafn hafi: um margfjölda þeirra, megn og kraft. Ásamt ráðningu þeirra dimmu Rúnaljóða Brynhildar Buðladóttur með því fleira hér að hnígur. Bráðafangs uppteiknað til umbóta vitra manna á Skarðsá í Skagafirði anno 1642

Incipit

Um komu Asiæ manna hingað í Norðurlönd …

Explicit

… er margt kann að finnast.

17 (90r-91v)
Völuspá
Rubrik

Völuspá eftir Sæmundar Eddu

Incipit

Hljóðs bið ég allar / helgar kindur …

Explicit

… nú mun hún sökkva.

Tekstklasse
18 (92r-93r)
Vafþrúðnismál
Rubrik

Vafþrúðnis jötuns mál

Incipit

Ráð þú mér nú Frigg / alls mig fara lystir …

Explicit

… en þaðan af ættir alast.

Tekstklasse
19 (93r-95v)
Sólarljóð
Rubrik

Hér skrifast Sólarljóð

Incipit

Fé og fjörvi / rændi fyrða kind …

Explicit

… en hinum líkn er lifa.

20 (96r-100r)
Edda
Incipit

Gangleri hóf svo mál sitt …

Explicit

… og njóttu nú sem þú namst.

Bemærkning

Gylfaginning

Titill í handriti ólæsilegur vegna afskurðar

Hluti af verkinu

Tekstklasse
21 (101r-110r)
Réttmæli úr norrænu
Rubrik

Forntöluð réttmæli úr norrænu

Bemærkning

Víða eyður á blöðum, e.t.v. ætlaðar til seinni uppfyllingar

Tekstklasse
22 (111r-132v)
Mannanöfn og merking þeirra
Rubrik

Onomatologia propriorum mominum gentis islandiæ, eorumq(ve) etymon. Nafnatal og þýðingar hvað þessi þjóð um hönd hefur, með sínum rökum og upptöku. Með slíkri glosseran sem einn lesinn maður hefur fyrir sitt leyti getað uppleitað

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Antal blade
132 blöð. Auð blöð: 9r, 40, 48v, 71, 100v, 110v.
Skrifttype
Þrjár hendur ; Skrifarar:

I. Óþekktur skrifari (1r-8v, 10r-33v, 34r-39v, 41r-48r, 49r-55v, 64r-70v, 72r-100r, 101r-110r, 111r-132v)

II. Óþekktur skrifari (56r-63v)

III. Síra Ólafur Sívertsen (9v, 34r-39v)

Udsmykning

Allvíða skreyttir upphafsstafir.

Skrautstafir: 49r, 53v, 82v, 89v

Tilføjelser

Blöð 34-39 eru innskotsblöð með hendi síra Ólafs Sívertsen.

Páll Eggert Ólason bendir á í handritaskrá að líkindi séu með hönd skrifara I og rithönd Hákonar Ormssonar sýslumanns.

Í Edduhluta handritsins eru allvíða athugasemdir á spássíum. Í efnisyfirliti á fremra saurblaði 5r eru þær sagðar eftir Gunnar Pálsson.

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1650-1860?.

Del II ~ Lbs 1199 II 4to

Tekstens sprog
islandsk (primært); latin
1 (133r-137r)
Orðskviðir og heilræði
Incipit

Áhuginn uppvekur …

Explicit

… kátleg þykir saga.

Bemærkning

Án titils í handriti

Orðskviðir og heilræði í ljóðum og í stafrófsröð. Nær aftur í bókstafinn q. Sums staðar eru skýringar á latínu. Eignað Magnúsi Jónssyni prúða í handritaskrá

Tekstklasse
2 (137v-140v)
Hávamál
Rubrik

Hér byrja Hávamál hin gömlu

Incipit

Gáttir allar / áður gangi fram …

Explicit

… heilir þeir sem hlýddu.

Tekstklasse

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Vatnsmerki.

Antal blade
8 blöð.
Skrifttype
Ein hönd.

Tilføjelser

Í handritaskrá er rithönd þessa hluta talin frá því um 1700.

Málshættir. Bætt við síðar með annarri hendi sem fyrirsögn á blaði 133r .

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1680-1720?.

Del III ~ Lbs 1199 III 4to

Tekstens sprog
islandsk (primært); dansk
1 (141r-162v)
Um farva og blek
Rubrik

Ein lítil en þó konstrík bók um aðskiljanlegan farva og blek, hvörnin maður skuli lita tré, bein, járn, glas, bursta, klæði, silki, skinn og leður sem og um aðskiljanlegan farva að tilbúa til að skrifa og mála með öllum skrifurum, málurum, bylæta úthöggvurum, snikkurum og skómökurum og öðrum hér til listhafandi til þénustu. Samanskrifað fyrst í þýsku máli af þeim víðfræga og velvísa manni Alexio Pedemontano og síðan almennilega á danskt mál sett sérhvörjum sem girnist til nota og þénustu

Incipit

Góðan bláan farva að tilbúa …

Bemærkning

Nafn höfundar (Alexius Pedemontanus) er dulnefni eða höfundarnafn Girolamo Ruscelli

2 (163r-163r)
Brennivínsdyggðir
Rubrik

Brennivínsdyggðir sé það hóflega brúkað

Incipit

Kveisa og verkur, hvar helst hann er í hryggnum eður beinunum …

Explicit

… styrkir skinnið og hörundið.

Tekstklasse
3 (163r-163v)
Um edik
Rubrik

Um edik

Incipit

Þegar öl eður pæremust verður mjög gamalt …

Explicit

… og hasta því.

4 (163v-163v)
Að sjóða lög eða laka
Rubrik

Að sjóða lög eður laka sem kann brúkast til kjöts og fisks árið um kring

Incipit

Tak allan saltlög, hvort heldur verið hefur á fiski eður keti og hvað gamall hann vera kann …

Explicit

… að leggja í fyrrnefndan saltlaka.

5 (164r-164r)
Ediksgerð
Rubrik

Edik gott að gjöra

Incipit

Tak stál eður járn, gjör það glóandi …

Explicit

… svo verður það aftur sterkt innan 2 daga.

6 (164r-164r)
Edikstilreiðsla
Rubrik

Annarslags edik að tilreiða

Incipit

Tak vínstein, steyt hann til méls …

Explicit

… svo verður það gott edik.

7 (164r-164v)
Um matreiðslu eggja
Bemærkning

Nokkrar aðferðir, hver með sinni yfirskrift en án sameiginlegs titils í handriti

8 (165r-195r)
Konstrík Illuminerbók
Rubrik

Ein ný og konstrík Illuminerbók. Það er hvörnin vituglega gjöra og tilreiða skal hvörslags farva, hvað að er mjög listugt og gagnlegt að vita fyrir skrifara og málara og aðra sem soddan verknað elska. Hér með fylgja nokkur ný konststykki sem aldrei hafa áður á prent útgengið. Authore Valentino Bolten af Rufach í þýsku, en síðar á dönsku útlagt

Incipit

Nær þú vilt gjöra hið fyrsta og besta temprunarvatn, þá gjör það svoleiðis …

Explicit

… þess hertara þú gjörir það, þess harðara verður það.

Bemærkning

Aftan við textann er Registur yfir þessa illuminersbók

9 (195v-196v)
Nokkuð um fiskirí
Rubrik

Nokkuð um fiskirí

Bemærkning

Ráðleggingar um fiskveiðar og ýmis heilræði og læknisdómar

10 (196v)
Vísa
Incipit

Illa párað er nú blað / að trú ég margur finni …

Explicit

… með kreptri hendi sinni.

Bemærkning

Án titils í handriti

Tekstklasse

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Antal blade
56 blöð.
Foliering
Gömul blaðsíðumerking 13-40 (147r-160v), 1-57 (165r-193r).
Layout
Griporð.
Skrifttype
Tvær hendur ; Skrifarar:

I. Síra Páll Björnsson í Selárdal (149v-164v, 173r-188v, 191r-194v)

II. Óþekktur skrifari (141r-148v, 165r-172v, 189r-190v, 195r-196v)

Udsmykning

Skrautstafir á blöðum 141r og 165r sem eru titilsíður.

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1650-1750?.

Del IV ~ Lbs 1199 IV 4to

Tekstens sprog
islandsk (primært); latin
1 (197r-220v)
Alfræði
Rubrik

Collectæ ex mundi meteoro mystico aliqvot sententiæ

Bemærkning

Margháttaður fróðleikur

Fysisk Beskrivelse / Kodikologi

Materiale

Pappír.

Antal blade
24 blöð.
Skrifttype
Ein hönd.

Historie og herkomst

Herkomst
Ísland 1700-1799?.

[Metadata]