Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 128 4to

Jónsbók ; Ísland, 1450-1499

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1v-71v)
Jónsbók
Upphaf

Magnús með guðs miskunn Noregs konungur …

Niðurlag

… en virða þó til fullra aura.

Athugasemd

Textinn er prentaður í  Jónsbók 1904 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
2 (71v-71v)
Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar um framfærslu skyldmenna, um ómennskumenn og vergangsmenn og um handsöl
Upphaf

[Þ]að er vitafé er játað er fyrir vottum …

Niðurlag

… og konungdómsins réttur.

Athugasemd

Hluti af réttarbótinni. Óvíst er um aldur hennar, en hún er ýmist eignuð Hákoni hálegg eða Hákoni gamla ( DI II:289 ).

Textinn er prentaður í  DI II:289-298 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
3 (71v-72r)
Alþingissamþykkt um melrakkaveiðar
Upphaf

[Þ]að var samtekið á alþingi um melrakkaveiðar …

Niðurlag

… en sótt skal vera fyrir veturnætur.

Athugasemd

Óvíst um aldur, en þó telur Jón Þorkelsson hana yngri en réttarbót Eiríks konungs Magnússonar frá 1294 ( DI II:298 ).

Textinn er notaður neðanmáls í lesbrigðaskrá  DI II:298-300 .

4 (72r-72v)
Sektir Jónsbókar
Upphaf

[Þ]essar eru sektir í lögbók …

Niðurlag

… Samtaldar sektir 188.

Efnisorð
5 (72v-72v)
Örskotshelgi
Upphaf

[Ö]rskotshelgur er kallað að gömlu tvö hundruð faðma tólfræð á sléttum velli …

Athugasemd

Einungis ein setning.

Efnisorð
6 (72v-72v)
Þokkabót og öfundarbót
Upphaf

[T]íu aurum þokkabót og öfundarbót …

Athugasemd

Einungis ein setning.

Efnisorð
7 (72v-72v)
Brullaup að lögum
Upphaf

[Þ]á er brullaup gjört að lögum …

Niðurlag

… og gangi í ljósi í sömu sæng og gjört lögligt.

Athugasemd

Örstuttur póstur.

Efnisorð
8 (73r-73r)
Bréf Magnúsar konungs Eiríkssonar um að menn á Íslandi gjaldi hirðstjóra jafnmikla peninga í sakeyri konungs sem þeir hafa goldið biskupum eða þeirra umboðsmönnum fyrir okur og rangar tíundargerðir
Upphaf

Magnús meður guðs miskunn …

Niðurlag

… og innsiglað oss sjálfum hjá verendum.

Notaskrá
Athugasemd

Frá 25. mars 1353.

Efnisorð
9 (73r-73r)
Alþingissamþykkt um vinnufólk og fiskimenn
Upphaf

In nomini domini amen …

Niðurlag

… svo sem þeir rjúfi lögmanns úrskurð.

Notaskrá
Athugasemd

Frá 1404.

10 (73v-74r)
Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar handa Íslandi um breytingar á Jónsbók í nokkrum atriðum
Upphaf

[E]iríkur með guðs miskunn Noregskonungs [sic] …

Niðurlag

á xii. ári ríkis vors, et cetera.

Athugasemd

Frá 2. júlí 1294.

Texti er örlítið máður fremst og hefur e-r skrifað ofan í nokkra stafi.

Textinn er prentaður í  DI II:282-288 og Jónsbók 1904:281-288 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
11 (74r-75r)
Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar hin almenna
Upphaf

[E]iríkur með guðs miskunn Noregs konungur …

Niðurlag

… ef hann hefur haldið ábúð sinni að lögum.

Athugasemd

Frá 1280.

Textinn er prentaður í  DI II:196-206 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
12 (75r-75v)
Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar hin almenna
Upphaf

[E]iríkur með guðs náð Noregs konungur …

Niðurlag

… að faðir hans verði síðan ílendur gjör.

Athugasemd

Frá 1280.

Textinn er prentaður í  DI II:196-206 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
13 (75v-76r)
Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar og Hákonar hertoga um að Kristinréttur hinn forni skuli standa um alla þá hluti er lærðir menn eiga að hafa
Upphaf

[E]iríkur Magnússon með guðs miskunn Noregs konungur …

Niðurlag

… lærðum mönnum, til sanns réttar, sem leikum til síns et cetera.

Athugasemd

Frá 14. maí 1290.

Textinn er prentaður í  DI II:272-275 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
14 (76r-77r)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um ýmsar breytingar á Jónsbók
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn, Noregs konungur …

Niðurlag

… þetta bréf var gert í Björgvin, iii nóttum fyrir Bótólfsmessu, á xv. ári ríkis vors.

Athugasemd

Frá 14. júní 1314.

Textinn er prentaður í  DI II:390-395 og Jónsbók 1904:293-299 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
15 (77r-77r)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að Kristinréttur hinn forni skuli gilda, sem að undanförnu, um að alþingi sé uppi og um ýmsar breytingar á Jónsbók
Upphaf

[H]ákon með guðs náð Noregs konungur …

Niðurlag

… Var þetta bréf gjört Jónsvökuaftan biskupi, á vi. ári ríkis vors.

Athugasemd

Frá 23. júní 1305.

Textinn er prentaður í  DI II:342-345 og Jónsbók 1904:289-292 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
16 (77r-78v)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að Kristinréttur hinn forni skuli vera í gildi
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn Noregs konungur …

Niðurlag

… eða leigja eignir þeirra hús eða garða et cetera.

Athugasemd

Frá 28. júlí 1316.

Textinn er prentaður í  DI II:404-406 , en eftir öðru handriti.

Efnisorð
17 (78v-79r)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um félagsgerð hjóna
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn, Noregs konungur …

Niðurlag

… sú landskuld, sem óneytt er, sem tala rennur til.

Athugasemd

Frá 1306.

Textinn er prentaður í  DI II:347-349 , en eftir öðru handriti.

Efnisorð
18 (79r-79r)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um arftökur og annað fleira
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn …

Niðurlag

… sem þeirra bréf vottar, datum.

Athugasemd

Frá 2. maí 1313.

Textinn er prentaður í  DI II:379-386 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
19 (79r-79v)
Réttarbót Hákonar konungs Hákonarsonar um áverka á saklausum mönnum og um rannsóknir
Upphaf

[H]ákon með guðs kveðju …

Niðurlag

… En þessi eiður fellur til iiij [m]arka ef fellur.

Athugasemd

Frá 1263 eða fyrr.

Textinn er prentaður í  DI I:646-658 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
20 (79v-80r)
Réttarbót Hákonar konungs Magnússonar um heitingar
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn …

Niðurlag

… En hlýðnum til refsingar og yfirbótar, verði staðfastlega haldin, var þetta bréf gjört.

Athugasemd

Frá 27. maí 1303.

Textinn er prentaður í  DI II:336-339 , en eftir öðru handriti.

Efnisorð
21 (80r-80r)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um arftöku ættleiðinga
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn et cetera …

Niðurlag

… hér um gáfum vér vort bréf, et cetera.

Athugasemd

Frá 28. mars 1318.

Textinn er prentaður í  DI II:411-414 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
22 (80r-80v)
Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að sýslumenn og umboðsmenn þeirra geri rétt
Upphaf

[H]ákon með guðs miskunn …

Niðurlag

… var þetta bréf gjört í Túnbergi annan dag jóla ix. ári vors ríkis.

Athugasemd

Frá 26. desember 1309.

Textinn er prentaður í  DI II:367-369 , en eftir öðru handriti.

Efnisorð
23 (80v-81r)
Guðmundur ábóti á Helgafelli, tveir prestar og þrír leikmenn transskríbera réttarbót Hákonar konungs frá 10. júní 1375
Upphaf

[Ö]llum þeim mönnum sem þetta bréf sjá …

Niðurlag

… anno domini M.CCC.lxxxix.

Athugasemd

Frá 28. apríl 1389.

Réttarbótin er felld inn í bréfið.

Efnisorð
24 (81r-81v)
Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar um sýslur, um skemmdarvíg og margt fleira
Upphaf

[M]agnús með guðs miskunn Noregs konungur …

Niðurlag

… var þetta bréf gjört í Kaupangi.

Athugasemd

Frá 11. desember 1342.

Textinn er prentaður í  DI II:764-766 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
25 (81v-81v)
Réttarbót Magnúsar konungs lagabætis við Landslög hin nýju um ýmsa hluti og þar á meðal óbótamál
Upphaf

[M]agnús með guðs miskunn et cetera …

Niðurlag

… barn er matvinningur fyrir aldurs sakir.

Athugasemd

Frá 1274.

Textinn er prentaður í  DI II:108-112 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
26 (81v-81v)
Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar um að Íslendingar séu hlýðnir kirkjunnar formönnum, og að þeir gangi ekki undir neinar sektir framar en Kristinréttur vottar
Upphaf

[M]agnús með guðs miskunn …

Niðurlag

… Þenna hátt hæfir sýslumönnum og lögmönnum, et cetera.

Athugasemd

Frá 1353.

Réttarbótin endar á bláupphafinu á Réttarbót Hákonar konungs háleggs um skyldur og réttindi klerka, frá 1309.

Textinn er prentaður í  DI III:75-76 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
27 (81v-82r)
Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar til Íslands um skuldir við austræna kaupmenn, að þær skuli vera goldnar að Ólafsmessu fyrri
Upphaf

[M]agnús með guðs [miskunn] …

Niðurlag

… og sæta vorri óblíðu.

Athugasemd

Frá 7. janúar 1330.

Textinn er prentaður í  DI II:648-649 , en eftir öðru handriti.

Efnisorð
28 (82r-82r)
Réttarbót Magnúsar konungs lagabætis um forkaupsrétt konungs og um fjárskaða
Upphaf

Svo er og skipað að konungur …

Niðurlag

… er sýni lýrittar eiði. Datum.

Athugasemd

Frá 1280 eða fyrr.

Réttarbótin hefst í línu 11 á bl. 82r, en engin skil eru milli hennar og þeirrar fyrri.

Textinn er prentaður í  DI II:161-163 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
29 (82r-82v)
Sættargerð Eiríks konungs Magnússonar og Árna Þorlákssonar biskups í Skálholti um staðamál
Upphaf

[E]iríkur með guðs miskunn …

Niðurlag

… oss til æru öllum samt og fagnaðar. Amen.

Athugasemd

Frá 2. maí 1297.

Textinn er prentaður í  DI II:323-325 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
30 (82v-82v)
Gamli sáttmáli
Upphaf

[Í] nafni föður og sonar og heilags anda var játað …

Niðurlag

… að bestu manna vitni og yfirsýn. Valete. Finitum est.

Notaskrá
Athugasemd

Frá 1263.

Efnisorð
31 (83r-83r)
Hirðskrá
Upphaf

[V]ér höfum því játað og heitið að halda kirkna og kvenna [frið] …

Niðurlag

… þar til er lyktin kemur á mál hans.

Athugasemd

Hluti af ritinu, 39. kafli.

Textinn er prentaður í  NgL II 1848:435 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
32 (83r-83r)
Alþingissamþykkt um vinnufólk og fiskimenn
Upphaf

[Þ]essi var samþykkt hirðstjóra og lögmanna á alþingi …

Niðurlag

… að hann sé ráðinn með manni. Valete.

Notaskrá
Athugasemd

Frá 1404.

33 (83r-84r)
Um vitni
Upphaf

[S]vo greinir lögbók vor …

Niðurlag

… Þessir eru dauðir hlutir megu manni vitni bera.

Efnisorð
34 (84r-85r)
Forsagnir sem eiga við Jónsbók og hafa tíðkast á 14. öld
Athugasemd

Frá c1330-1360.

Textinn er prentaður í  DI II:653-661 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
34.1 (84r-84r)
Forsögn fyrir lýsing ættleiðingar
Upphaf

[A]ð vitni allra lögréttumanna …

Niðurlag

… að vitni þínu NN og þínu NN.

34.2 (84r-84r)
Forsögn fyrir ómagalögboði
Upphaf

[E]g lögbýð þér ómaga þinn …

Niðurlag

… að vitni þínu NN og þínu NN.

34.3 (84r-84r)
Forsögn fyrir fjárkröfu
Upphaf

[A]ð guðs vitni kref eg þig NN fjár …

Niðurlag

… að vitni þínu NN og þínu NN.

34.4 (84r-84v)
Forsögn fyrir heimstefnu
Upphaf

[A]ð guðs vitni stefni eg þér heim …

Niðurlag

… að vitni þínu og þínu.

34.5 (84v-84v)
Forsögn að bjóðast til viðtöku fjár
Upphaf

[E]g bjóðumst til viðurtöku fjár þess …

Niðurlag

… að vitni þínu og þínu.

34.6 (84v-84v)
Þingstefnuforsögn
Upphaf

[E]g sker hér boð upp …

Niðurlag

… sem lög votta um allan hrepp.

34.7 (84v-84v)
Stefnuforsögn
Upphaf

[A]ð vitni guðs og góðra manna stefni eg þér …

Niðurlag

… stefni eg þér að orðfullu og lögmáli réttu.

34.8 (84v-84v)
Fjárkröfuforsögn á þingi
Upphaf

[E]g kref hér í dag á þingi …

Niðurlag

… að vitni þínu og þínu.

34.9 (84v-84v)
Eiðsforsögn vitnis í skuldamálum
Upphaf

[T]jl þess leggur þú hönd á helga bók …

Niðurlag

… svo sé þér guð hollur.

34.10 (84v-85r)
Eiðsforsögn vitnis í skuldamálum enn
Upphaf

[T]il þess leggur þú hönd á helga bók …

Niðurlag

… Svo sé þér guð hollur.

34.11 (85r-85r)
Forsögn fyrir upptekt fjár
Upphaf

[N]ú sakir þess að eigi lúkast peningar mínir …

Niðurlag

… að vitni þínu NN og þínu NN.

35 (85r-85r)
Forsögn fyrir lagasvari
Upphaf

[E]g kref hér í dag og beiðir NNsonar …

Niðurlag

… að vitni þínu NN.

Efnisorð
36 (85r-85r)
Griðaforsögn
Upphaf

[E]g lýsi því hér fyrir dándumönnum …

Niðurlag

… en sá reiði hans er rýfur og heiti.

Athugasemd

Þ.e. við sáttafund.

Efnisorð
37 (85v-85v)
Griðaforsögn
Upphaf

[E]g NN lýsi því fyrir öllum lýðum …

Niðurlag

… Sitjið í guðs friði.

Athugasemd

Þ.e. til Öxarárþings.

Efnisorð
38 (85v-86r)
Forsögn fyrir uppsögn þings
Upphaf

[N]ú með því að hér eru lyktir …

Niðurlag

… Sitjið í guðs friði.

Athugasemd

Þ.e. Öxarárþings.

Efnisorð
39 (86r-86r)
Þingstefnuforsögn og grið
Upphaf

[E]g NN stefni hér leiðarþing …

Niðurlag

… Sitjið í guðs friði.

Athugasemd

Þ.e. til leiðarþings.

Efnisorð
40 (86r-86r)
Þingsetningarforsögn og grið
Upphaf

[E]g NN konungs umboðsmaður yfir NN set hér löglegt héraðsþing …

Niðurlag

… Sitjið í guðs friði.

Athugasemd

Þ.e. til héraðsþings.

Efnisorð
41 (86r-86r)
Forsögn fyrir uppsögn þings
Upphaf

[Þ]að sama þing sem eg setta hér í dag, það segi eg nú út …

Niðurlag

… Sitjið í guðs frið.

Athugasemd

Þ.e. héraðsþings.

Efnisorð
42 (86v-86v)
Lögfesta til jarðar
Athugasemd

Texti afar máður.

Skrifað c1570 (sbr. DI I:683 ). Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Efnisorð
43 (86v-86v)
Lagaskipunarbréf Þórðar lögmanns frá 25. nóv. 1584, um fátækraflutning og ítrekan Býjaskerjadóms frá 22. apr. 1583
Titill í handriti

Lögmanns úrskurður og samþykkt lög[manna og lögréttumanna] á alþingi

Upphaf

[Þ]að gjöri eg Þórður Guðmundsson lögmaður …

Niðurlag

… M.D.Lxxx [iii].

Notaskrá

Alþingisbækur Íslands II 1915-1916:56-57.

Athugasemd

Texti afar máður.

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Efnisorð
44 (87r-87v)
Hirðskrá
Upphaf

[N]ú viljum vær birta fyrir yður með fáum orðum …

Niðurlag

… er þín orð marka nokkuð.

Athugasemd

Hluti af ritinu, 29. kafli.

Textinn er prentaður í  NgL II 1848:419-422 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
45 (87v-88r)
Kristinréttur Árna biskups
Upphaf

[Þ]að er að lögum skyldugt að menn skulu tíunda fé sitt …

Niðurlag

… en í hverja tíund af xxxx c. annars c.

Athugasemd

Hluti af ritinu, Tíundarstatúta Gissurar biskups eða tíundarlög Íslendinga hin fornu.

Textinn er prentaður í  DI I:70-162 og NgL V 1895:16-56 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
46 (88r-94r)
Búalög
Upphaf

[E]n af því að menn vita ógjör lag á þeim peningum sem eigi eru í lögbók settir …

Niðurlag

… en viii álnir að kenna kvotru.

Notaskrá

Búalög 1915-1933:46-62.

Athugasemd

Hluti af ritinu, Lag á peningum.

Kristinréttur Árna biskups er felldur inn í þennan texta.

Efnisorð
46.1 (91v-93r)
Kristinréttur Árna biskups
Athugasemd

Hluti af ritinu.

Textinn er prentaður í  NgL V 1895:16-56 , en eftir öðrum handritum.

47 (94r-94v)
Hirðskrá
Upphaf

[M]eður því að öllum dugandi mönnum …

Niðurlag

… að flytja það er manni er til hróps en lofs.

Athugasemd

Hluti af ritinu, 28. kafli.

Textinn er prentaður í  NgL II 1848:416-419 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
48 (95r-109v)
Kristinréttur Árna biskups
Upphaf

Það er upphaf laga vorra Íslendinga …

Niðurlag

… sem hann eigi og fyrir sína hönd að prófa.

Athugasemd

Textinn er prentaður í  NgL V 1895:16-56 , en eftir öðrum handritum.

49 (109v-109v)
Alþingissamþykkt um ljóstoll
Titill í handriti

Alþingissamþykkt um ljóstoll

Upphaf

Hver sá maður …

Niðurlag

… leggist heima til ljóstollur.

Athugasemd

Hin elsta (sbr. DI I:683 ).

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

50 (109v-110r)
Dómur útnefndur af Stefáni biskupi í Skálholti um heytollagjald
Titill í handriti

Dómur um heytolla

Upphaf

Það gjörum vér Guðmundur Pálsson …

Niðurlag

… setjum vér vor innsigli fyrir neðan [þenna dóm].

Notaskrá
Athugasemd

Frá 5. maí 1510.

Texti ögn máður.

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Efnisorð
51 (110r-110r)
Dómur Nikulásar Björnssonar um skaðræði á hestum
Upphaf

Dómur um skaðræði á hestum …

Niðurlag

… en hálfur eyrir á vetur og fullrétti að auk.

Athugasemd

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Í DI I:683 kemur fram að dómurinn kunni að vera frá 1577, en ekki fannst hann í alþingisbókum við það ár né næstu ár á undan og eftir.

Efnisorð
52 (110v-110v)
Um bókareið
Athugasemd

Texti máður.

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Textinn er prentaður í  Norges gamle love II 1848:337 , en eftir öðrum handritum.

Efnisorð
53 (110v-110v)
De virtutibus et vitiis
Höfundur

Alkvin

Athugasemd

Hluti af ritinu: Áminning til dómara eða Um dómendur.

Texti ögn máður, einkum fremst.

Sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Efnisorð
54 (111r-115r)
Efnisyfirlit Jónsbókar
Titill í handriti

Hér hefur upp [almenniligt] registur íslen[skrar] lögbókar

Athugasemd

Texti lítillega máður.

55 (115v-116r)
Tíundartal
Titill í handriti

Tíundartal

Upphaf

Sá maður sem hann á fríða tíu aura …

Niðurlag

… 8 þumlungar í hverja.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni
Skinn.
Blaðfjöldi
i + 117 + i blöð (75-208 mm x 121-161 mm). Mörg blöð óregluleg í lögun og er bl. 72 á stærð við lítinn seðil.
Tölusetning blaða

  • Síðari tíma blaðsíðumerking 1-234 (1r-117v), þar sem einungis oddatölur eru færðar inn (aðeins einu sinni slétt tala: 234). Láðst hefur að færa inn blaðsíðutalið 159.

Kveraskipan

Fimmtán kver.

  • Kver I: bl. 1-8, 4 tvinn.
  • Kver II: bl. 9-17, 4 tvinn og stakt blað.
  • Kver III: bl. 18-25, 4 tvinn.
  • Kver IV: bl. 26-33, 4 tvinn.
  • Kver V: bl. 34-43, 5 tvinn.
  • Kver VI: bl. 44-51, 4 tvinn.
  • Kver VII: bl. 52-59, 4 tvinn.
  • Kver VIII: bl. 60-65, 3 tvinn.
  • Kver IX: bl. 66-73, 3 tvinn og 2 stök blöð.
  • Kver X: bl. 74-79, 3 tvinn.
  • Kver XI: bl. 80-86, 3 tvinn og 1 stakt blað.
  • Kver XII: bl. 87-94, 4 tvinn.
  • Kver XIII: bl. 95-102, 4 tvinn.
  • Kver XIV: bl. 103-110, 4 tvinn.
  • Kver XV: bl. 111-117, 3 tvinn og stakt blað.

Umbrot

  • Eindálka. Innskotsblöð 111-117 eru þó tvídálka.
  • Leturflötur er 142-170 mm x 125-140 mm.
  • Línufjöldi er 9-31.
  • Víða gatað fyrir línum.
  • Upphafsstafir víða dregnir út úr leturfleti.
  • Síðutitlar eru á innskotsblöðum 111v-115r.
  • Griporð á 75r og 76r.
  • Eyður eru fyrir upphafsstafi á bl. 73v-94v.

Ástand

  • Blettur á 18v og 99v, þannig að texti er óverulega skertur.
  • Texti máður á 86v, 110r-v, 111r, 114r-v, þannig að hann er skertur.
  • Texti skertur vegna skemmda á bl. 111.
  • Svo virðist sem brotnað hafi horn af bl. 75.
  • Bleksmitun á 90v-91r, 102r.
  • Göt sem myndast hafa við verkun á bl. 10, 76, 77, 110.
  • Gat á bl. 112.
  • Skrifað á uppskafning (bl. 111-117).

Skrifarar og skrift
Tvær hendur að mestu.

  • I. bl. 1v-71v og 95r-109v óþekktur skrifari, árléttiskrift.
  • Skriftin og ýmis önnur sérkenni minna á höndina á AM 604 4to, en einnig kemur nafn kvendýrlingsins heilagrar Fennennu (1v) fyrir í báðum handritunum (sjá  Jón Helgason 1932:147-148 ).

Viðbætur eru skrifaðar með yngri höndum, blendingsskrift (sjá spássíugreinar og aðrar viðbætur).

Skreytingar

  • Á spássíum eru víða myndir af kynjaskepnum, mannamyndir og ýmis konar flúr. Vert er og að benda á að á 110r eru sennilega pennaæfingar barns sem auk þess hefur teiknað sólir.

  • Upphafsstafir með mannamyndum, litur rauður og grænn, á 5v, 7v, 51v, 104v og 107v.

  • Víða plöntuskreyttir upphafsstafir, litur rauður, grænn og svartur, á 1v-71v og 95r-109v.

  • Víða pennaflúraðir upphafsstafir, litur rauður, grænn og svartur, á 1v-71v og 95r-109v.

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

  • Bl. 111-117 eru innskotsblöð, skrifuð e-t á 17. öld, á uppskafning úr latínugrallara (sbr. DI I:683 ).
  • Viðbætur með yngri höndum:

    Bl. 73r: Tvö efnisatriði og er l. 19-34 með hendi Björns Guðnasonar sýslumanns í Ögri og skrifuð um 1500 ( Stefán Karlsson 1970:139 . Viðbótin er prentuð í  DI III:692-693 ).

    Bl. 86v: Tvö efnisatriði og er það fyrra (l. 1-12) skrifað um 1570 ( DI I:683 ).

    Bl. 109v-110r: Þrjú efnisatriði öll með sömu hendi, sennilega frá lokum 16. aldar ( DI I:683 ).

    Bl. 110v: Tvö efnisatriði, sennilega skrifuð um 1500 ( DI I:683 og Widding 1960:27-28 ).

  • Á spássíum eru víða athugasemdir við textann og/eða viðbætur (t.d. 17v og 20r), ýmist með hendi skrifara eða yngri höndum. Hér eru einnig leiðbeiningastafir (t.d 6v og 7r), ýmis konar klausur og krot (t.d. 32r og 37v), sem og nöfn og upplýsingar um feril (1r og 117r).
  • Á neðri spássíu á 35r er rúnastafróf og villuletur.
  • Á neðri spássíum á 80v-94v eru orðatiltæki, málshættir (sjá  Fjölni 1844:101-103 og Jón Samsonarson 1978:36 ) og vísur (Svo fór enn sem sagt var frá (80r-v, 81v og 82v), Ungur maður og öldruð frú (83r), Ljótt er letur mitt (85v), Það á að tala mín tungan snjöll (86r) og Manvits vant er þeim margt skrafar (94v) (sjá  Jón Samsonarson 1978:34-39 ).

Band

Band frá maí 1973 (220 mm x 182 mm x 61 mm). Leður á kili og hornum, tréspjöld klædd fínofnum líndúki. Saumað á móttök. Saurblöð tilheyra nýju bandi. Handritið liggur í öskju.

Eldra band virðist hafa verið skinnband með spennum (sbr. AM 477 fol.).

Fylgigögn

  • Tveir fastir seðlar fremst með hendi Árna Magnússonar, með upplýsingum um feril.
  • Seðill 1 (159 mm x 122 mm): Frá séra Jóni Jónssyni í Garpsdal 1705 og sagði hann ég mætti eiga bókina, ef vildi.
  • Seðill 2 (87 mm x 141 mm): Jónsbók Réttarbætur. Formulæ Juridicæ. Úr hirðsíðum nokkuð Búalag. Kristinréttur (Árna biskups) in 4to, eigi rétt göml. Bókina hafi ég fengið 1705 frá séra Jóni Jónssyni í Garpsdal.
  • Laus seðill frá Kaupmannahöfn um forvörslu.
  • Í öskju með handritinu liggur nákvæmt efnisyfirlit Jóns Sigurðssonar, bundið í pappakápu.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið var skrifað á Íslandi. Kålund tímasetur bl. 1v-73r:18 og 95r-109v:11 til síðari helmings 15. aldar ( Katalog I 1889:417 , sjá einnig ONPRegistre 1989:444 ). Um tímasetningar á viðbótum, sjá Spássíugreinar og aðrar viðbætur.

Ferill

  • Árni Magnússon fékk handritið hjá séra Jóni Jónssyni í Garpsdal árið 1705 (sbr. seðla). Einhvern tíma á 16. öld átti Andrés Magnússon handritið (1r og 117r). Um Andrés þennan, sjá  DI I:683 . Á bl. 26r er nafnið Bjarni Þorbjarnarson.
  • Margt bendir til að handritið sé upprunnið á Vestfjörðum (sbr. Jón Helgason 1932:147-148 og Jón Samsonarson 1978:34-39 ).

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 12. september 1974.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Viðgerðarsaga

Viðgert og bundið af Birgitte Dall í maí 1973.

Myndir af handritinu

  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
  • Svart-hvítar ljósmyndir á Stofnun Árna Magnússonar, sem keypti þær af Arne Mann Nielsen í febrúar 1973.

Notaskrá

Höfundur: Jacobsen, Bent Chr.
Titill: Gripla, Sektir Jónsbókar
Umfang: 7
Titill: Et brudstykke af Kongespejlet: Med bemærkninger om indholdet af AM 668,4°,
Ritstjóri / Útgefandi: Bekker-Nielsen, Hans
Umfang: s. 105-112
Höfundur: Jón Helgason
Titill: Skírnir, Nokkur íslensk handrit frá 16. öld
Umfang: 106
Höfundur: Jón Þorkelsson
Titill: Islandske håndskrifter i England og Skotland, Arkiv för nordisk filologi
Umfang: 8 (Ny följd 4)
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Höfundur: Driscoll, Matthew James
Titill: Postcards from the edge: an overview of marginalia in Icelandic manuscripts, Variants
Umfang: s. 21-36
Titill: Norges gamle Love indtil 1387
Ritstjóri / Útgefandi: Keyser, R., Munch, P. A.
Umfang: II
Titill: Norges gamle Love indtil 1387
Ritstjóri / Útgefandi: Storm, Gustav
Umfang: V
Titill: Ordbog over det norrøne prosasprog: Registre
Ritstjóri / Útgefandi: Den arnamagnæanske kommision
Höfundur: Bekker-Nielsen, Hans, Widding, Ole
Titill: , Fra ordbogens værksted
Umfang: s. 341-349
Höfundur: Stefán Karlsson
Titill: , Ritun Reykjafjarðarbókar. Excursus, bókagerð bænda
Umfang: s. 120-140
Höfundur: Þórdís Edda Jóhannesdóttir
Titill: Marginalia in AM 510 4to, Opuscula XVII
Umfang: s. 209-222
Lýsigögn
×
Efni skjals
×
  1. Jónsbók
  2. Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar um framfærslu skyldmenna, um ómennskumenn og vergangsmenn og um handsöl
  3. Alþingissamþykkt um melrakkaveiðar
  4. Sektir Jónsbókar
  5. Örskotshelgi
  6. Þokkabót og öfundarbót
  7. Brullaup að lögum
  8. Bréf Magnúsar konungs Eiríkssonar um að menn á Íslandi gjaldi hirðstjóra jafnmikla peninga í sakeyri konungs sem þeir hafa goldið biskupum eða þeirra umboðsmönnum fyrir okur og rangar tíundargerðir
  9. Alþingissamþykkt um vinnufólk og fiskimenn
  10. Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar handa Íslandi um breytingar á Jónsbók í nokkrum atriðum
  11. Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar hin almenna
  12. Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar hin almenna
  13. Réttarbót Eiríks konungs Magnússonar og Hákonar hertoga um að Kristinréttur hinn forni skuli standa um alla þá hluti er lærðir menn eiga að hafa
  14. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um ýmsar breytingar á Jónsbók
  15. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að Kristinréttur hinn forni skuli gilda, sem að undanförnu, um að alþingi sé uppi og um ýmsar breytingar á Jónsbók
  16. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að Kristinréttur hinn forni skuli vera í gildi
  17. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um félagsgerð hjóna
  18. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um arftökur og annað fleira
  19. Réttarbót Hákonar konungs Hákonarsonar um áverka á saklausum mönnum og um rannsóknir
  20. Réttarbót Hákonar konungs Magnússonar um heitingar
  21. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um arftöku ættleiðinga
  22. Réttarbót Hákonar konungs háleggs um að sýslumenn og umboðsmenn þeirra geri rétt
  23. Guðmundur ábóti á Helgafelli, tveir prestar og þrír leikmenn transskríbera réttarbót Hákonar konungs frá 10. júní 1375
  24. Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar um sýslur, um skemmdarvíg og margt fleira
  25. Réttarbót Magnúsar konungs lagabætis við Landslög hin nýju um ýmsa hluti og þar á meðal óbótamál
  26. Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar um að Íslendingar séu hlýðnir kirkjunnar formönnum, og að þeir gangi ekki undir neinar sektir framar en Kristinréttur vottar
  27. Réttarbót Magnúsar konungs Eiríkssonar til Íslands um skuldir við austræna kaupmenn, að þær skuli vera goldnar að Ólafsmessu fyrri
  28. Réttarbót Magnúsar konungs lagabætis um forkaupsrétt konungs og um fjárskaða
  29. Sættargerð Eiríks konungs Magnússonar og Árna Þorlákssonar biskups í Skálholti um staðamál
  30. Gamli sáttmáli
  31. Hirðskrá
  32. Alþingissamþykkt um vinnufólk og fiskimenn
  33. Um vitni
  34. Forsagnir sem eiga við Jónsbók og hafa tíðkast á 14. öld
    1. Forsögn fyrir lýsing ættleiðingar
    2. Forsögn fyrir ómagalögboði
    3. Forsögn fyrir fjárkröfu
    4. Forsögn fyrir heimstefnu
    5. Forsögn að bjóðast til viðtöku fjár
    6. Þingstefnuforsögn
    7. Stefnuforsögn
    8. Fjárkröfuforsögn á þingi
    9. Eiðsforsögn vitnis í skuldamálum
    10. Eiðsforsögn vitnis í skuldamálum enn
    11. Forsögn fyrir upptekt fjár
  35. Forsögn fyrir lagasvari
  36. Griðaforsögn
  37. Griðaforsögn
  38. Forsögn fyrir uppsögn þings
  39. Þingstefnuforsögn og grið
  40. Þingsetningarforsögn og grið
  41. Forsögn fyrir uppsögn þings
  42. Lögfesta til jarðar
  43. Lagaskipunarbréf Þórðar lögmanns frá 25. nóv. 1584, um fátækraflutning og ítrekan Býjaskerjadóms frá 22. apr. 1583
  44. Hirðskrá
  45. Kristinréttur Árna biskups
  46. Búalög
    1. Kristinréttur Árna biskups
  47. Hirðskrá
  48. Kristinréttur Árna biskups
  49. Alþingissamþykkt um ljóstoll
  50. Dómur útnefndur af Stefáni biskupi í Skálholti um heytollagjald
  51. Dómur Nikulásar Björnssonar um skaðræði á hestum
  52. Um bókareið
  53. De virtutibus et vitiis
  54. Efnisyfirlit Jónsbókar
  55. Tíundartal

Lýsigögn