Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 108 fol.

Landnámabók með viðauka ; Ísland, 1650-1699

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-99r (bls. 1-82))
Landnámabók
Athugasemd

Skarðsárbókargerð.

Að mestu leyti sami texti og í AM 104 fol.

Efnisorð
1.1 (1r (bls. 1))
Formáli
Upphaf

Í aldarfarsbók þeirri er Beda prestur heilagur gjörði …

Niðurlag

… í þann tíma var farið milli landanna.

Efnisorð
1.2 (1r-7r (bls. 1-13))
Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar ...
Titill í handriti

Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar og segir í hinum fyrsta kapitula hvort skemmst er frá Íslandi og hverjir herrar ríktu á Norðurlöndum í þann tíma.

Upphaf

Á þeim tíma er Ísland fannst og byggðist …

Niðurlag

… vestur til Ballarár og bjó þar lengur og var kallaður Hrólfur að Ballará.

Efnisorð
1.3 (7r-20r (bls. 13-40))
Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi ...
Titill í handriti

Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi er margt stórmenni hefur byggðan.

Upphaf

Maður hét Kalman, suðureyskur að ætt …

Niðurlag

… þá voru DCCCC bónda í þessum fjórðungi.

Efnisorð
1.4 (20r-29r (bls. 40-57))
Hér hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi ...
Titill í handriti

Nú hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi er fjölbyggðastur hefur verið af öllu Íslandi og stærstar sögur hafa gerst bæði að fornu og nýju, sem enn mun ritað verða og raun á bera.

Upphaf

Gunnsteinn meinfretur, son Álfs …

Niðurlag

… en þar voru MCC bænda þá er talið var.

Efnisorð
1.5 (29r-33v (bls. 57-66))
Þessi menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi ...
Titill í handriti

Þessir menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi er nú munu upp taldir og fer hvað af hendi norðan til fjórðungamóts frá Langanesi á Sólheimasand og er það sögn manna að þessi fjórðungur hafi fyrst albyggður orðið.

Upphaf

Gunnólfur kroppur hét maður son Þóris hauknefs …

Niðurlag

… eru frá komnir - Ketill hinn fíflski og Leiðólfur kappi.

Efnisorð
1.6 (33v-39v (bls. 66-78))
Hér hefur upp landnám í Sunnlendingafjórðuni ...
Titill í handriti

Hér hefur upp landnám í Sunnlendingafjórðungi er með mestum blóma er alls Íslands fyrir landskosta sakir og höfðingja þeirra er þar hafa byggt, bæði lærðir og ólærðir.

Upphaf

Austfirðir byggðust fyrst á Íslandi en á milli Hornafjarðar og Reykjaness …

Niðurlag

… þó að synir þeirra sumir reistu hof og blótuðu, en landið var alheiðið nær C vetra.

Notaskrá

Hannes Finnsson 1774, Landnámabók;

Íslendinga sögur 1843 I s. xxx-xxxi;

Jakob Benediktsson 1958, Skarðsárbók, Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá, Rit handritastofnunar Íslands 1s. xviii-xix, xxv,-xxviii, xxxii, xxxviii;

Þorgeir Guðmundsson og Þorsteinn Helgason 1829, Íslendinga sögur I s. 9-10;

Efnisorð
2 (39v-41v (bls. 78-82))
Um erlenda biskupa á Íslandi
Upphaf

Óaldarvetur mikill varð á Íslandi …

Niðurlag

… og er einmælt hann hafi verið hinn mesti merkismaður.

Athugasemd

Viðauki, að hluta til úr Kristni sögu. Í lokin er vísað til Hauksbókar.

Engin fyrirsögn er í handriti né annað sem bendir til að um viðauka sé að ræða. Gerð eru greinarskil með sama hætti og annars staðar í handriti og textanum síðan fram haldið.

Sami viðauki er einnig í AM 104 fol.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír með vatnsmerkjum.

Vatnsmerki 1. Aðalmerki: Dárahöfuð með 7 litlum bjöllum á kraga, 3 litlir hringir // Ekkert mótmerki (bl. 1, 2, 3, 4).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki: Dárahöfuð með 4 litlum bjöllum á kraga (bl. 6, 8, 15, 23-25, 31, 35, 37) // Mótmerki: Fangamark GM (bl. 9, 11, 20, 28-30, 32, 34, 38).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki (afbrigði): Dárahöfuð með 4 litlum bjöllum á kraga, 3 stórir hringir og stafur (bl. 16) // Mótmerki: Fangamark GM (bl. 19).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki (par): Dárahöfuð með 4 litlum bjöllum á kraga, 3 stórir hringir og stafur (bl. 10, 12, 18, 21-22, 27, 33) // Mótmerki: Fangamark GM (bl. 5, 7, 13-14, 17, 26, 36.)

Vatnsmerki 3. Aðalmerki: Fangamark PH? // Ekkert mótmerki (Bl. 39, 40; Erfitt er að sjá hvaða fangamark um er að ræða, virðist vera PH, en ekki er hægt að fullyrða um það).

Vatnsmerki 4. Aðalmerki: Fangamark H? // Ekkert mótmerki (bl. 41; Erfitt er að sjá hvaða fangamark um er að ræða, virðist vera H, en ekki er hægt að fullyrða um það).

Blaðfjöldi
i + 41 + i blöð (307 mm x 210 mm).
Tölusetning blaða

  • Eldri blaðsíðumerking 1-82. Sumstaðar er nýrri blaðmerking með rauðu bleki.

Kveraskipan

Samtals 6 kver.

  • Kver I: blöð 1-4 (1+4, 2+3) (2 tvinn; ekki upprunaleg). Upphaflega mynduðu blöðin kver ásamt síðustu fjórum blöðum í AM 218 fol.
  • Kver II: blöð 5-12 (5+12, 6+11, 7+10, 8+9) (4 tvinn)
  • Kver III: blöð 13-22 (13+22, 14+21, 15+20, 16+19, 17+18) (5 tvinn)
  • Kver IV: blöð 23-30 (23+30, 24+29, 25+28, 26+27) (4 tvinn)
  • Kver V: blöð 31-37 (31, 32+37, 33+36. 34+35) (1 stakt blað, 3 tvinn) Bl. 31 myndaði upphaflega tvinn ásamt bl. 38 og þetta tvinn var yst í þessu kveri.
  • Kver VI: blöð 38-41 (38+41, 39+40) (2 tvinn; ekki upprunaleg) Bl. 38 var áður hlutur af kveri V en hin þrjú mynduðu upphaflega kver ásamt fyrstu þremur blöðunum í AM 113 d fol.

Engin kveramerking. Griporð eru á öllum blaðsíðum nema þeirri síðustu.
Umbrot

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 270 mm x 160-165 mm.
  • Línufjöldi á blaði er ca 45-48.

Ástand

  • Texti sést sums staðar í gegn (sjá t.d. texta efst á blöðum 5r-6v).
  • Blöð eru skítug og stökk og jaðrar blaða og innri spássíur hafa sums staðar verið styrkt (sjá t.d. blöð 10 og 10-12).

Skrifarar og skrift

  • Ein hönd.
  • Skrifari er óþekktur; fljótaskrift (kansellískrift á fyrirsögnum).

Skreytingar

Fyrirsagnir eru víðast með stærra letri en meginmálið og í kansellískrift (sjá blað 1r og 7r).

Skrifarinn skrifaði upphafsstafi með sama bleki og aðaltextann. Þeir eru örlítið skreyttir.

Pennaflúr undir griporðum.

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Margar spássíutilvísanir með hendi skrifara (sjá t.d. 9r-12r).

Band

Band (311 mm x 227 mm x 35 mm) er frá 1974 og var gert af Birgitte Dall (sjá seðil).

  • Spjöld eru klædd fínofnum striga. Grófari strigi er á kili og hornum.
  • Blöð eru saumuð á móttök. Saurblöð tilheyra þessu bandi.

Eldra band er varðveitt sér.

  • Spjöld eru klædd brúnum marmoreraðum pappír frá tíma Kr. Kålunds (ca 1889-1919). Þetta band var líklega gert þegar gömlu blöðin frá eldra bandinu voru tekin af.

Brot af enn eldra bandi eru varðveitt.

Fylgigögn

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið er skrifað á Íslandi og það er tímasett til síðari hluta 17. aldar, en í Katalog I , bls. 72, til 17. aldar. Það var áður hluti af stærri bók (sbr. seðil). Í þeirri bók voru einnig AM 218 fol., AM 113 d fol. og AM 341 fol. (Ms94 hjá Beeke Stegmann). Jakob Benediktsson (1958, xviii-xix) hélt því fram að AM 108 fol. hafi verið í sömu bók og AM 129 fol., AM 163 k fol. og AM 164 c fol. en Beeke Stegmann telur líklegara að þau hafi verið í öðru handriti (Ms79) sem Árni Magnússon fékk frá Jónasi Daðasyni Gam.

Ferill

Árni Magnússon fékk bókina sem handritið tilheyrði frá Jónasi Daðasyni Gam (sbr. seðil).

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 17. apríl 1974.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Kålund gekk frá handritinu til skráningar 28. október 1885 Katalog I; bls. 72 (nr. 127), DKÞ grunnskráði 16. nóvember 2001, VH skráði handritið samkvæmt TEIP5 reglum 30. janúar 2009; lagfærði í nóvember 2010. ÞÓS skráði vatnsmerki 5. júní 2020. BS lagfærði og bætti við 26. nóvember 2021. MJG uppfærði vatnsmerki skv. leiðbeiningum frá Silvia V. Hufnagel 26. október 2023.

Viðgerðarsaga

Viðgert og bundið af Birgitte Dall í mars 1974.

Bundið í Kaupmannahöfn 1889-1919. Það band er varðveitt sér.

Bundið í Kaupmannahöfn 1700-1730.

Myndir af handritinu

  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn; sjá digitalesamlinger.hum.ku.dk.

Notaskrá

Titill: Antiquités Russes
Ritstjóri / Útgefandi: Rafn, C. C.
Höfundur: Andersen, Merete Geert
Titill: , Katalog over AM Accessoria 7: de latinske fragmenter
Umfang: XLVI
Titill: Arngrimi Jonae opera latine conscripta,
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: IX-XII
Titill: , Byskupa sǫgur
Ritstjóri / Útgefandi: Jón Helgason
Umfang: I-II
Titill: Grönlands historiske Mindesmærker
Ritstjóri / Útgefandi: Det kongelige nordiske Oldskrift-Selskab, Finnur Magnússon, Rafn, C. C.
Höfundur: Hannes Finnsson, Jón Ólafsson frá Svefneyjum, Suhm, Peter Frederik
Titill: Islands landnámabók Hoc est: Liber originum Islandiae Versione latina, lectionibus variantibus, et rerum, personarum, locorum, nec non vocum rarissimarum, indicibus illustratus
Umfang: s. 10 p. l., 510 (i.e. 518) p.
Titill: Íslendínga sögur: udgivne efter gamle Haandskrifter
Ritstjóri / Útgefandi: Det kongelige nordiske Oldskrift-Selskab
Umfang: I-IV
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Höfundur: Andersen, Merete Geert
Titill: , Colligere fragmenta, ne pereant
Umfang: s. 1-35
Titill: Rit Handritastofnunar Íslands, Skarðsárbók: Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: I
Lýsigögn
×

Lýsigögn