Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 104 fol.

Landnámabók með viðauka ; Noregur, 1690-1697

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-99r)
Skarðsárbók. Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá
Efnisorð
1.1 (1r)
Formáli
Upphaf

Í aldarfarsbók þeirri er Beda prestur heilagur gerði …

Niðurlag

… að í þann tíma var farið milli landanna.

Efnisorð
1.2 (1r-13r)
Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar og segir í hinum fyrsta kapitula hvort skemmst er frá Íslandi og hverjir herrar ríktu á Norðurlöndum í þann tíma.
Titill í handriti

Hér hefur Landnámabók Íslandsbyggðar og segir í hinum fyrsta kapitula hvort skemmst er frá Íslandi og hverjir herrar ríktu á Norðurlöndum í þann tíma.

Upphaf

Á þeim tíma er Ísland fannst …

Niðurlag

… og var kallaður Hrólfur að Ballará

Efnisorð
1.3 (13r-47r)
Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi er margt stórmenni hefur byggðan.
Titill í handriti

Hér hefur upp landnám í Vestfirðingafjórðungi er margt stórmenni hefur byggðan.

Upphaf

Maður hét Kalman, suðureyskur að ætt …

Niðurlag

… þá voru DCCCC bónda í þessum fjórðungi.

Efnisorð
1.4 (47r-69v)
Nú hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi er fjölbyggðastur hefur verið af öllu Íslandi og stærstar sögur hafa gerst bæði að fornu og nýju, sem enn mun ritað verða og raun ber á.
Titill í handriti

Nú hefur upp landnám í Norðlendingafjórðungi er fjölbyggðastur hefur verið af öllu Íslandi og stærstar sögur hafa gerst bæði að fornu og nýju, sem enn mun ritað verða og raun ber á.

Upphaf

Gunnsteinn meinfretur, son Álfs …

Niðurlag

… en þar voru MCC bænda þá er talið var.

Efnisorð
1.5 (70r-82r)
Þessir menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi er nú munu upp taldir og fer hvað af hendi norðan til fjórðungamóts frá Langanesi á Sólheimasand og er það sögn manna að þessi fjórðungur hafi fyrst albyggður orðið.
Titill í handriti

Þessir menn hafa land numið í Austfirðingafjórðungi er nú munu upp taldir og fer hvað af hendi norðan til fjórðungamóts frá Langanesi á Sólheimasand og er það sögn manna að þessi fjórðungur hafi fyrst albyggður orðið.

Upphaf

Gunnólfur kroppa hét maður son Þóris hauknefs …

Niðurlag

… eru frá komnir - Ketill hinn fíflski og Leiðólfur kappi.

Efnisorð
1.6 (82v-99r)
Hér hefur landnám í Sunnlendingafjórðungi er með mestum blóma er alls Íslands fyrir landskosta sakir og höfðingja þeirra er þar hafa byggt, bæði lærðir og ólærðir.
Titill í handriti

Hér hefur landnám í Sunnlendingafjórðungi er með mestum blóma er alls Íslands fyrir landskosta sakir og höfðingja þeirra er þar hafa byggt, bæði lærðir og ólærðir.

Upphaf

Austfirðir byggðust fyrst á Íslandi en á milli Hornafjarðar og Reykjaness …

Niðurlag

… þó að synir þeirra sumir reistu hof og blótuðu, en landið var alheiðið nær C [. …] vetra.

Efnisorð
2 (99r-103v)
Um erlenda biskupa á Íslandi
Upphaf

Óaldarvetur mikill varð á Íslandi …

Niðurlag

… og er einmælt hann hafi verið hinn mesti merkismaður.

Athugasemd

Viðauki, að hluta til úr Kristni sögu. Vísað í lokin til Hauksbókar.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni
Pappír.
Blaðfjöldi
x + 103 + x blöð (297 mm x 203 mm). Neðsti hluti blaðs 103v er auður.
Tölusetning blaða

  • Upprunaleg blaðsíðumerking 1-206.
  • Síðari tíma blaðmerking með rauðum lit 1-103.

Kveraskipan

Þrettán kver.

  • Kver I: blöð 1-8, 4 tvinn.
  • Kver II: blöð 9-16, 4 tvinn.
  • Kver III: blöð 17-24, 4 tvinn.
  • Kver IV: blöð 25-32, 4 tvinn.
  • Kver V: blöð. 33-40, 4 tvinn.
  • Kver VI: blöð. 41-48, 4 tvinn.
  • Kver VII: blöð 49-56, 4 tvinn.
  • Kver VIII: blöð 57-64, 4 tvinn.
  • Kver IX: blöð 65-72, 4 tvinn.
  • Kver X: blöð 73-80, 4 tvinn.
  • Kver XI: blöð 81-88, 4 tvinn.
  • Kver XII: blöð 89-96, 4 tvinn.
  • Kver XIII: blöð 97-103, 3 tvinn + 1 stakt blað.

Umbrot

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 250 mm x 135-140 mm.
  • Línufjöldi er ca 29.
  • Markað er fyrir innri og ytri spássíu (hugsanlega með uppbroti blaða).
  • Griporð eru á kveraskilum (sjá t.d. blöð 8v og 16v).
  • Vísuorð eru sér um línu.

Ástand

Við innri jaðar blaðs hafa sumstaðar myndast rifur í miðju tvinni, neðst og við saumgöt. Þetta er einkum við kveraskil (sbr. t.d. blöð 9, 32 og 65).

Skrifarar og skrift

Með hendi Ásgeirs Jónssonar; settletur, fyrnt.

Skreytingar

Fyrirsagnir og fyrsta lína textans eru víðast með stærra letri en meginmálið (sjá t.d. blöð 13r og 47r).

Stórir upphafsstafir eru sums staðar í upphafi fyrirsagna og meginmáls (sjá t.d. blöð 13r og 47r).

Nótur
>Nótur á bókfelli í eldra bandi.
Spássíugreinar og aðrar viðbætur

  • Einkunnarorð og undirskrift með hendi Þormóðs Torfasonar á efri spássíu blaðs 1r.
  • Athugasemdir og lesbrigði með hendi skrifara eru á spássíum (sbr. t.d. 40v-41r).
  • Vísanir til Hauksbókar og Sturlubókar Landnámu eru á spássíum.

Band

Skinnband frá 1989 (311 null x 227 null x 35 null). Saumað á móttök. Fjögur ytri saurblöð tilheyra þessu bandi en fjögur innri tilheyra eldra bandi. Við ystu saurblöðin eru rifrildi af fleiri saurblöðum.

Band frá 1911-1913. Kjölur og horn eru klædd bókfelli, spjöld eru klædd pappír.

Í eldra bandi voru spjöld og kjölur klædd bókfelli úr latnesku helgisiðahandriti með nótum (nú í Acc 7).

Fylgigögn

  • Fastur seðill (162 null x 105 null) með hendi Árna Magnússonar: Þessi Landnáma var með Compendio Sturlunga sögu í einu bandi þá hún frá Íslandi kom með öðrum mínum bókum 1720. Þormóður Torfason hafði 1698 3. Non. júlí, gefið það volumen Hermanni Mejer, Etatsráðs Meyers syni. En ég keypti bókina á Mejers auction. Var þá í frönsku bandi en ég skildi bækurnar að 1721.
  • Tveir lausir miðar merktir Stofnun Árna Magnússonar, safnmarki og heiti handrits.

Seðill og handrit eru ljósprentuð í Landnámabók: Ljósprentun handrita. Útgefandi Jakob Benediktsson. Íslenzk handrit III. Reykjavík 1974. Seðillinn prentaður og útskýrður á bls. xix.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið var skrifað í Noregi (Stangarlandi) og er tímasett frá ársbyrjun 1690 til vors 1697 í umfjöllun Más Jónssonar um skrifarann Ásgeir Jónsson (sbr. Már Jónsson 2009: 282-297 ), en til ca 1700 í  Katalog I , bls. 70.

Handritið var skrifað fyrir Þormóð Torfason, eftir uppskrift Björns Jónsonar á Skarðsá, sem nú er glötuð. Skarðsárbók Landnámu er samsteypugerð Björns Jónssonar á Skarðsá af Sturlubók (AM 107 fol.) og Hauksbók (AM 105 fol. og AM 371 4to). Handrit Björns var í láni hjá Árna Magnússyni, sem skilaði því 1693 en fékk það síðar að gjöf frá Þormóði.

Ferill

Handritið var í eigu Þormóðs Torfasonar sem gaf það Hermanni Mejer, syni etatsráðs Reinhold Mejers, árið 1698. Árni Magnússon keypti handritið á uppboði Meiers 1699 og 1721 skildi hann Landnámabók frá Sturlunga sögu, sem hún var áður bundin með og er nú í AM 119 fol. (sbr. blað 1r og seðil).

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 16. nóvember 1973.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

  • VH skráði handritið samkvæmt TEIP5 reglum 23. janúar 2009; lagfærði í nóvember 2010
  • DKÞ grunnskráði 2. júlí 2003.
  • Kålund gekk frá handritinu til skráningar 26. október 1885 Katalog I bls. 70 (nr. 123).

Viðgerðarsaga

Bundið af Ragnari Einarssyni 1989?

Bundið af Otto Ehlert 1911-1913.

Myndir af handritinu

  • Stafrænar myndir á www.sagnanet.is
  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
  • Negatíf örfilma frá 1992 á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, ljósmyndari Jóhanna Ólafsdóttir (askja 386).
  • Ljósprent í  Landnámabók. Íslenzk Handrit, Series in folio III (1974).

Notaskrá

Titill: Antiquités Russes
Ritstjóri / Útgefandi: Rafn, C. C.
Titill: Arngrimi Jonae opera latine conscripta,
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: IX-XII
Höfundur: Hreinn Benediktsson
Titill: Linguistic studies, historical and comparative
Titill: Landnámabók, Íslenzk Handrit, Series in folio
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: III
Titill: Íslendínga sögur: udgivne efter gamle Haandskrifter
Ritstjóri / Útgefandi: Det kongelige nordiske Oldskrift-Selskab
Umfang: I-IV
Titill: , Byskupa sögur
Ritstjóri / Útgefandi: Jón Helgason
Umfang: 13:1
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Titill: Islands Landnamabok hoc est Liber originum Islandiae
Ritstjóri / Útgefandi: Hannes Finsson
Höfundur: Már Jónsson
Titill: Skrifarinn Ásgeir Jónsson frá Gullberaströnd í Lundarreykjadal, Heimtur: Ritgerðir til heiðurs Gunnari Karlssyni sjötugum
Ritstjóri / Útgefandi: Guðmundur Jónsson, Helgi Skúli Kjartansson, Vésteinn Ólason
Umfang: s. 282-297
Höfundur: Bjarni Einarsson
Titill: , Litterære forudsætninger for Egils saga
Umfang: VIII
Titill: Rit Handritastofnunar Íslands, Skarðsárbók: Landnámabók Björns Jónssonar á Skarðsá
Ritstjóri / Útgefandi: Jakob Benediktsson
Umfang: I
Höfundur: Ármann Jakobsson
Titill: Hvað á að gera við Landnámu?, Gripla
Umfang: 26

Lýsigögn