Skráningarfærsla handrits

Síðutal hefur verið fært inn, en þar gætir þó nokkurrar ónákvæmni og hefur verið hlaupið yfir bl. 1r.

• Tvídálka.
• Línur eru yfirleitt á bilinu 33 til 35.
• Leturflötur er u.þ.b. 265 mm x 166 mm.
• Sums staðar sjást strikanir fyrir línum og dálkum, t.d. á bl. 26v.
• Eyða fyrir upphafsstafi, t.d. bl. 44r.
• Eitt af einkennum handritsins er fjöldi spássíutákna, líkast til ætluð til leiðbeiningar.

• Skinnið er ljóst.
• Bl. 1 er skaddað að ofanverðu og 1r er mjög máð.
• Bl. 93v er einnig máð og á sumum síðustu blaðanna (frá bl. 84) eru rakablettir.
• Á eftir bl. 37 er eyða í textanum, eins og Árni Magnússon hefur bent á í spássíugrein.
• Skorið hefur verið horn af bl. 17 og 30, neðan af bl. 23, 50, 62 og 79, ytri spássía af bl. 38.
• Göt víða, t.d. bl. 8, en skerðir ekki texta.
• Blettir víða, t.d. bl. 12v.
• Handritið, sem annars er mjög vel varðveitt, hefur spillst nokkuð af undirstrikunum og tilvísunarmerkjum frá síðari tímum; enn fremur eru margar ungar spássíugreinar, einkum eftir Þormóð Torfason (Torfæus), og kaflanúmer.

Tvær hendur eru á handritinu. Skriftin er vandvirknisleg og línubil ríflegt. 1. hönd (bl. 1-13 ) er stífari og eldri en 2. hönd.

Fyrirsagnir með rauðbrúnu bleki. Sums staðar eru eyður fyrir fyrirsagnir. Rauða (rauðbrúna) blekið er sérstaklega dökkt á fremstu blöðum handritsins. Stundum hefur texti fyrirsagnar verið skráður (lýsara) til leiðbeiningar á spássíu með smærri skrift.

Stórir og skrautlegir upphafsstafir í upphafi þátta. Fyrir flesta þeirra eru dregnar inn þrjár til fimm línur. Form hvers stafs er dregið með lit og skreytingin pennadregin með einum eða tveimur öðrum litum. Sums staðar er bakgrunnur stafanna fylltur með lit. Litirnir sem oftast eru notaðir eru rauður, ólífugrænn, og blágrænn og stöku sinnum gulur. Laufskreyti (foliage) eða laufteinungar með smátenntum laufum og hnúðum eru dregnir meðfram stafleggjunum og sveigjast út á spássíur eða mynda spírala og samhverf form innan í belgjum og bjúgformum stafanna. Út úr laufteinungunum vaxa sums staðar króklaga flúrlínur.

• 1ra : Þ í upphafi Kristinnalagaþáttar, fimm línur? Blaðið er skaddað að ofanverðu og mjög máð og stafurinn því ógreinilegur.
• 9va : Þ í upphafi Þingskapaþáttar, fimm línur.
• 31ra : Þ í upphafi Vígslóða, fimm línur.
• 39ra : F í upphafi Baugatals, þrjár línur.
• 42ra : S í upphafi Lögsögumannsþáttar, fimm línur.
• 42va : L í upphafi Lögréttuþáttar, 1 lína.
• 44ra : Autt rými fyrir S í upphafi Arfaþáttar, fimm línur. Á spássíu má sjá lítið S til leiðbeiningar.
• 50r : S í upphafi Ómagabálks, fimm línur.
• 55rb : S í upphafi Festaþáttar, sjö línur.
• 64ra : Þ í upphafi Landbrigðaþáttar, 3 línur.
• 77ra : M í upphafi þáttarins um fjárleigur, 3 línur.
• 82rb : Þ í upphafi Rannsóknarþáttar, 3 línur.
• 84r : L í upphafi þáttarins um hreppaskil, 1 lína.
• 86r : F í upphafi þáttar sem inniheldur ýmsa kafla, 2 línur.
• 91ra : Þ í upphafi þáttarins um tíundargjald, 4 línur.

Skrautlegir upphafsstafir í upphafi undirkafla. Sumir eru nokkuð stórir og skreyttir á svipaðan hátt og upphafsstafir þáttanna (t.d. F á bl. 28ra og E á bl. 61r ). Aðrir eru minni en þó töluvert skreyttir; bryddaðir eða fylltir með smátenntum laufum og hnúðum á sveigðum teinum sem dregnir eru með öðrum lit en stafurinn sjálfur (t.d. bl. 7v ). Fyrir þessa stafi eru dregnar inn tvær eða þrjár línur.

Einfaldir upphafsstafir í upphafi undirkafla. Sumir eru aðeins litdregnir, með rauðbrúnu, blágrænu, ólífugrænu eða gulu bleki, og óskreyttir (t.d. bl. 26v og 52v ). Aðrir eru einungis lítillega skreyttir með einföldum pennadráttum eða flúrkrullum í sama eða öðrum lit (t.d. bl. 52v ). Þessir stafir eru dregnir í tveggja línu reiti (einstaka í þriggja línu reiti). Á stöku stað eru auðir reitir fyrir upphafsstafi sem þessa (t.d. bl. 22r ).

Upphafsstafir málsgreina skrifaðir með breiðum dráttum til áherslu og dregnir út á spássíu þegar þeir koma fyrir í upphafi lína. Þessir stafir eru skrifaðir með sama bleki og textinn og stundum lítillega skreyttir með rauðu (t.d. bl. 50r ).

Einföld seinni tíma pennateikning af efri hluta manns með kórónu á neðri spássíu bl. 78v .

Mjög víða spássíutákn í formi handa með bendandi fingur (t.d. bl. 9v og 50r ).

• Fremst hafa verið fest tvö pappírsblöð og er þar á tveimur og hálfri síðu uppskrift (frá lokum 17. aldar, með hendi Ásgeirs Jónssonar) af fyrstu síðu skinnbókarinnar.
• Á bl. 4r hefur verið skrifað með sömu hendi (að svo virðist) og bl. 90v, (á haus): „Biarni torfas er eirn kumpan fyrir | sik og þat er svo avisu“
• Á bl. 22v hefur verið skrifað með 16. aldar hendi:„Jon Magnvsson vill eiga bock þessa | Jsleifur Sygurðzson vill og eiga hanna | Eigi sa sem helldur ma“
• Á bl. 55r hafa verið skrifaðar með 15. aldar hendi nokkrar vísur á latínu, en neðri hluti fremra dálks hefur upprunalega verið auður.
• Á bl. 57v hefur verið skrifað með hendi frá um 1600: „Pall Jonsson“ og „Helga“
• Á bl. 64v hefur verið skrifað: „Gud vere med þeim sem þessa bokk a“
• Á bl. 67v hefur verið skrifað með hendi fra 17. öld: „Gysli Þorðarson“
• Á bl. 86v hefur verið skrifað með hendi frá 16. öld: „Þessa bok a jsleifr bonde a grund“.
• Á bl. 90v hefur verið skrifað frá fyrri helming 16. aldar:„Þorsteinn finnbogason a mik | uel mattv sia mik | vp mattv tacka mik | ecki mun þat saka þik | en ef þv stelvr mier | þat lavnar fianden þier“
• Á bl. 93v er nafnaruna og ekki er vitað um gildi hennar.
• Annað spássíuskrif hefur lítið gildi (nokkrar bænir, pennaprófanir og þvílíkt). Fáeinar eldri spássíugreina og -merkinga benda á þær lagagreinar sem nýtandi þóttu. Neðst á bl. 1r er skrifað með 17. aldar hendi: Num 11 (II?).
• Griporð á bl. 71v-72r og 79v-80r eru líkast til með hendi Brynjólfs biskups Sveinssonar (vart með hendi Þormóðar Torfasonar).

Handritið er tímasett um 1250 í Katalog over de oldnorsk-islandske Håndskrifter, bls. 30 (nr. 41). Í Ordbog over det norrøne prosasprog. Registre, bls. 471 eru eftirfarandi tímasetningar:

• 1ra-13vb c1250
• 14ra-93vb c1250

Upplýsingar um eigendur og önnur mannanöfn koma fyrir á bl. 4r (á haus), 22v, 57v, 67v, 86r, 90v, 93v.

Elst er vísukornið á bl. 90v (frá fyrri helmingi 16. aldar) þar sem „Þorsteinn finn bog(a)son “ er sagður eigandi og með sömu hendi virðist spássíugrein á bl. 4r þar sem nefndur er „Biarne torfason“.

Jón Sigurðsson ályktar að handritið hafi verið í eigu Þorsteins Finnbogasonar í Hafrafellstungu, sýslumaður í Þingeyjar þingi og líklega hefur faðir hans, Finnbogi hinn gamli lögmaður, í Ási í Kelduhverfi, er talinn hafa verið „hinn mesti lögfræðingur á Íslandi um sína daga“. Hann var lögmaður norðan og vestan 1484 á 16. öld

Ísleifur Sigurðsson á Frund í Eyjafirði hefur fengið bókina frá Þorsteini. Þaðan hefur bókin farið til Jóns Magnússonar á Svalbarði á Svalbarðsströnd.

Sonur hans, Staðar-hóls Páll og kona hans Helga Aradóttir, hafa síðan eignast bókina og farið með hana vestur. Þaðan hefur bókin sennilega komist í hendur dóttur þeirra, Ragnheiði Pálsdóttur. (Sjá nánar eigendasögu í í Dipl. Isl. I, bls. 76.)

Sonur hennar, Brynjólfur Sveinsson biskup sendir síðan bókina Friðriki III konungi Dana með bréfi til bókavarðar hans, Vilhjálmi Lange 10. júlí 1656. (Sjá NKS 1392 fol., bl. 6r og Sturl. Proleg. §27.)

Það fundust engar upplýsingar um „Bjarna Torfason“ bl. 4r eða „Gísla Þórðarson“ á bl. 57v.

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 16. mars 1979.

Gefið út ljósprentað í Corpus Codicum Islandicorum Medii Ævi 3 (1932).

Svart-hvítar ljósmyndir á NorS Sprogsamlinger.