Skráningarfærsla handrits

ÍB 401 4to

Þýðingar á klassískum verkum ; Ísland, 1788-1794

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-98r)
Ævisögur
Athugasemd

Á íslensku, með hendi Jóns Konráðssonar

1.1 (1r-1v)
Cornelii Nepotis formáli yfir sína bók sem inniheldur æfisögur frábærra hershöfðingja
Upphaf

Eg dreg af því allan efa Attice minn! að þeir muni velflestir vera er álíta þess konar rit lítilfjörlegt ...

Niðurlag

... og í þessari bók skýra frá æfisögum hinna veglegu hershöfðingja.

1.2 (2r-6r)
Miltiades
Upphaf

Þegar Miltiades sonur Cimonis hins Atheniska hafði framúr öllum öðrum hið mesta álit ...

Niðurlag

Þetta sá fólkið og vildi því heldur láta straffa hann saklausan, en að það væri lengur í ótta.

1.3 (6v-12r)
Þemistókles
Upphaf

Themistocles sonur Neocli var Atheningur; hans uppvaxtar ára lestir lagfærðust með miklum mannkostum ...

Niðurlag

Hinn sami Thucydides hefur og í frásögur fært, að hans bein hafi verið jörðuð á laun í Attica (Athenuborgar landareign) þar það leyfðist ei eftir lögum, með því hann hafði verið dæmdur landráðamaður.

1.4 (12r-13v)
Aristides
Upphaf

Aristides sonur Lysimachi hinn Atheniski hartnær jafnaldri eða jafningi Themistoclis; þar fyrir keppti hann við hann um höfðingjadæmið.

Niðurlag

En hann dó hér um IVum árum eftir það, að Themistocles var flæmdur út af Athenuborg.

1.5 (13v-16r)
Pausanias
Upphaf

Pausanias hinn Lacedæmoniski var að sönnu mikilmenni, en þó óstöðugur (:undarlegur) í öllum sínum lifnaðarháttum.

Niðurlag

Síðan var hann eftir goða andsvari Apollinis grafinn þar upp aptur, og grafinn í þeim sama stað hvar hann hafði látið líf sitt.

1.6 (16r-17v)
Cimon
Upphaf

Cimon sonur Miltiadis hinn Atheniski átti mjög örðugt uppróðrar í fyrstunni; á sínum æskuárum, því þá faðir hans hafði ei getað betalað fólkinu þá peningasekt sem hann var dæmdur í ...

Niðurlag

... og var það alls engin furða, þó bæði lifði hann án hættu, og yrði líka harmdauður.

1.7 (17v-19v)
Lysander
Upphaf

Lysander hinn Ladedæmoniski hefur mikið nafn eftir sig látið, hvört hann afrekaði þar meir fyrir sína heppni en manndáð; því það er öllum opinbert að hann hafi gjört útaf við Atheniska ...

Niðurlag

Þá tilsjónarmennirnir höfðu nú látið Lysandrum ganga burt, og voru búnir að lesa bréfið fengu þeir honum sjálfum að lesa það: svo var hann nú sjálfur óvitandi sinn eigin áklagari.

1.8 (19v-25r)
Alkíbíades
Upphaf

Alcibiades sonur Cliniæ var Atheniskur. Það lítur svo út sem náttúran hafi viljað gjöra tilraun á honum, hvörju hún gæti orkað.

Niðurlag

... hvar með hann hafi komið því til leiðar, að hann hafi verið haldinn mikill höfðingi, og hafður í miklum kærleika, frá hvörjum sagt sem hann var; En nú er nóg um hann sagt. Eg vil byrja um hina aðra.

1.9 (25r-26v)
Thrasibulus
Upphaf

Thracibulus Lyci son var Atheniskur. Eigi menn að meta mannkostina útaf fyrir sig, án þess að geta lukkunnar, þá stend ég í efa um, hvort ég eigi að láta hann sitja í fyrirrúmi fyrir öllum öðrum.

Niðurlag

... hann var drepinn í sínu landtjaldi á náttarþeli af barbariskum, er höfðu gjört útfall úr borginni.

1.10 (27r-28v)
Conon
Upphaf

Conon hinn Atheniski komst til embættis í því Peloponnesíska stríði, og í því var mikið haldið af hans fylgi.

Niðurlag

Þarámóti hefur sagnameistarinn Dion, hverjum eg trúi best um þá hluti, sem Persum viðvíkja, skrifað að hann hafi flúið (: sloppið úr fangelsinu) en það leiðir hann í efa, hvort það hafi skeð, vitandi eða óvitandi Tiribazo.

1.11 (28v-32r)
Dion
Upphaf

Dion sonur Hipparini úr borginni Syracusis var stórættaður maður, og var tengdur báðum kóngunum þeim Dyonysiis, sá eldri átti Aristomachen, systur Dionis, og með henni ii sonu Hipparinum og Nysæum ...

Niðurlag

Hann deyði þá hann hafði fimm um fimmtugt; að fjórum árum liðnum frá því hann var kominn aftur úr Peloponneso.

1.12 (32r-33r)
Iphicrates
Upphaf

Iphicrates hinn Atheniski var víðfrægur, ekki svo af miklum afreksverkum sem þeim aga er hann hafði yfir sínum stríðsmönnum. Þar hann var þvílíkur hershöfðingi að hann ekki einungis var til jafns tekinn við þá helstu á hans tímum ...

Niðurlag

Sem öllum þótti það undarlegt, þá svaraði hann og sagði: Maklega gjöri eg það, því faðir minn, svo mikið sem í hans valdi stóð, gat mig Thraciskann, en móðir mín þar á móti Atheniskann.

1.13 (33r-34v)
Chabrias
Upphaf

Chabrias einn Atheniskur maður. Hann er og talinn með þeim mestu hershöfðingjum og hann framdi marga minnisverða hluti ...

Niðurlag

... og björguðu sér með sundi. En hann hélt betri ærlegan dauðan en minnkunarfullt líf, og féll því fyrir skotvopnum fjandmannanna, því hann barðist í grennd við þá.

1.14 (34v-36r)
Timotheus
Upphaf

Timotheus hinn Atheniski var sonur Cononis. Hann jók við mörgum sínum eigin mannkostum, mikinn á þá frægð er hann hafði haft eftir föður sinn ...

Niðurlag

Þessi var hinn síðasti aldur þeirra Athenisku hershöfðingja, Iphicratis, Chabriæ, og Timothei, og ei var nokkur hershöfðingi eptir þeirra daga, verðugur þess að um hann væri ritað eður í frásögur fært.

1.15 (36r-40v)
Datames
Upphaf

Nú kem ég til hins vaskasta og ráðslungnasta manns á meðal allra Barbariskra, að fráteknum II Chartaginiskum, Hamilcare og Hannibale, um hvörn ég vil því lengra í frásögur færa, sem hans hreystiverk eru flest öll ókunnug ...

Niðurlag

... áður en nokkur gæti komið honum til hjálpar. Svo varð sá maður er margan hafði unnið með ráðum en engan með svikum, fangaður [í] miskunnsemdar / vináttuskyni.

1.16 (40v-44v)
Epaminondas
Upphaf

Epaminondas sonur Polymni var Thebanskur maður (: úr borginni Thebis). Áður en ég fer að skrifa um hann sýnist sem ég þurfi að geta þess fyrstum við lesendurnar, að þeir ekki beri annarra siðu saman við sína eigin ...

Niðurlag

... þar á mót hafi hún verið höfuð (borg) alls Grikklands, svo lengi sem hann réði fyrir stjórnvaldinu, hvar af skiljast má að sá eini maður hafi verið framar en öll borgin (borgarlýðurinn).

1.17 (44v-46v)
Pelopidas
Upphaf

Pelopidas var einn Thebaniskur maður, af hverjum almenningur veit ekki svo að segja sem historiuskrifarar; frá hvörs afreksverkum ég veit ekki hvörnin ég að skýra ...

Niðurlag

... hvar af það kom að allar borgirnar í Thessalia sæmdu hinn fallna Pelopidam með gullkórónum og myndastyttum af kopar, en börnum hans gáfu þær mikið land.

1.18 (46v-50r)
Agesilaus
Upphaf

Agesilaus var Lacedæmoniskur maður, hvörjum Xenophon lærisveinn Socratis svo vel sem aðrir sagnameistarar mikillega hrósar, því hann var hans aldavinur.

Niðurlag

... Þar sem þeir höfðu nú ekki hunang þar við höndina helltu þeir vaxi í kringum hann svo að þeir ættu þess hægra með að færa hann heim til Spartam, og fluttu hann svo heim.

1.19 (50r-56r)
Eumenes
Upphaf

Eumenes var frá borginni Cardia. Hefði sá maður haft lukku eftir því hann var vaskur til, þá hefði hann að sönnu ekki verið margra ...

Niðurlag

... og gerðu hana upp á heiðarlegan stríðsmanna hátt, og allt herliðið fylgdi honum, en bein hans létu þeir færa í Cappadociam til móður hans, kvinnu og barna.

1.20 (56r-57v)
Phocion
Upphaf

Phocion hinn Atheniski, hver, þó hann væri opt liðsforingi og hefði hin æðstu völd, þá var þó hans ráðvendni miklu fremur orðlögð en hans afreksverk.

Niðurlag

... En svo mikið hatur hafði fólkið á honum að enginn frjáls maður vogaði að jarðsetja hann, og því var hann jarðaður af þrælum.

1.21 (57v-60r)
Timoleon
Upphaf

Timoleon var frá Corinthuborg. Þar er enginn efi á að allir hafa haldið hann fyrir mikinn mann. Þar sem honum auðnaðist það sem ég veit ekki hvort nokkrum hefur tekist áður, að hann gat bæði frelsað sinn fæðingarstað sem af tyrönnum var undirþrykktur ...

Niðurlag

... Sem hann var nú andaður, var hann grafinn með almennilegum uppákostnaði af þeim Syracusanisku í sigurskólanum er kallaður er eptir honum Timolenteum, og öll Sikiley fylgdi honum til legstaðarins.

1.22 (60r-61r)
Um kóngana
Upphaf

Þessir, sem ég hefi hingað til talið, voru þeir helstu hershöfðingjar Grikklands sem vert er á að minnast fyrir utan kóngana; því þá hefi ég ekki viljað snerta ...

Niðurlag

... sýnist mér ei fráleitt að ganga ei þegjandi fram hjá Hamilcare og Hannibale, sem augljóst er að verið hafa fremri öllum í suðurálfunni að hugprýði og kænsku.

1.23 (61r-62v)
Hamilcar
Upphaf

Hamilcar Sonur Hannibalis, að auknefni Barcas, hinn Carthaginiski, tók kornungur að vera fyrir herliði á Sikiley á þeim seinustu tímum í því fyrsta Púniska stríði ...

Niðurlag

... því sonur hans Hannibal var knúður þar til af sífelldum áminningum föður síns, svo hann vildi heldur láta lífið en þykkjast ei til við Rómverja.

1.24 (62v-69r)
Hannibal
Upphaf

Hannibal, sonur Hamilcaris var Carthaginiskur. Sé það satt, hvað enginn dregur í efa, að sá Rómverski lýður hafi verið öllum þjóðum framar að dug og drengsskap, þá verður því ei neitað að Hannibal hafi ...

Niðurlag

En nú er mál komið að enda þessa bók og skýra frá höfðingjum Rómverja, svo það hægra verði að álykta, þegar hvorra tveggju afreksverk eru borin saman, hvörjir framar eigi að metast.

1.25 (69r-70v)
Marcus Porcius Cato
Upphaf

Cato upprunninn í Tusculo, er hafði rómverskan borgararétt, dvaldi hjá þeim Sabinísku meðan hann var í uppvöxtu, áður en hann fór að þéna í embættum ..

Niðurlag

Um hans siðferði og lífsins háttu hefi ég meira skrifað í þá bók hvörja ég hefi sér í lagi saman tekið eftir bón T. Pomponii Attici, hvar fyrir ég vísa þeim til þeirrar bókar sem meira girnast að vita um Catonem.

1.26 (70v-80v)
Titus Pomponius Atticus
Upphaf

Pomponius Atticus, sem var kominn af þeim elstu (: kónga) ættum í Róm, var alltíð í því sama riddarastandi, er hann hafði öðlast af sínum forfeðrum.

Niðurlag

... fyrir utan alla viðhöfn var hans jarðarför og fylgdu honum allir góðir menn, og hinn langmesti fjöldi af almúganum. Hann var jarðaður á Appíuveg 5 mílur frá borginni í gröf móðurbróður síns.

1.27 (81r-98r)
Index
Upphaf

Index propriorum nominum, qvæ in Cornelio Nepote continentur, ubi primus numerus imperatorem ...

Niðurlag

...Regis Lacedæmoniorum tollere.

Athugasemd

s. 98v er auð

2 (99r-106v)
Georgica 1
Höfundur
Upphaf

Mæcenas minn! ég ætla nú að byrja að yrkja um það sem gjörir kornakrana frjósama ...

Niðurlag

... Það koma fundir byljar og strengings, og heyrist brimhljóð við strandir og þýtur í skógi ...

Athugasemd

Þýðingunni lýkur á línu 334 í latneska textanum.

3 (107r-126r)
Skýringar yfir Georgica 1
Upphaf

Fyrst er ákall til guðanna um að styrkja ...

Niðurlag

... densissimus imber verður að færa til plangere = percusso.

Athugasemd

Samantekt, endursögn og skýringar á orðum, nöfnum og hugtökum í Georgica 1. Skýringarnar ná yfir þann hluta kvæðisins sem fer á undan í handritinu, þ.e. að línu 334 í latneska textanum.

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír.

Blaðfjöldi
126 blöð (212 mm x 165 mm).
Skrifarar og skrift
Tvær hendur ; Skrifarar:

Jón Konráðsson

Óþekktur skrifari

Uppruni og ferill

Uppruni
Ísland um 1790. Jón Konráðsson var við nám í Hólaskóla árin 1788-1794.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill
HSÆ skráði í mars 2025. HK yfirfór grunnupplýsingar, 5. júlí 2012 ; ÍAÍ færði inn grunnupplýsingar, 18. júlí 2011 ; Handritaskrá, 2. b. ; Átaksverkefni 2011.

Lýsigögn