Skráningarfærsla handrits
Lbs 1529 4to
Skoða myndirSamtíningur; Ísland, 1600-1699
Innihald
„Hérvistar- og andlátsminning míns heiðurlega og hjartans elskuverða, sæla og sáluga föðurs, séra Guðmundar Erlendssonar, hvör eð eftir sína sjötíu og fimm ærða ævi var náðarsamlega af almáttugum Guði í samfélag himneskrar kristni og sigursafnaðar hafinn og heimkallaður þann 21. martí mánaðar 1670 í ljóðum samsett. Tóninn sem við Magdiborgarvísur.“
„Ó þú fallvalta veraldar vist / von er að þeir sem Jesúm Krist ...“
„Magdiborgarvísur“
„Hans eftirþreyjandi sonur Hallur Guðmundsson hefur þetta sorgandi sungið (bl. 7v).“
187 erindi. Fyrir neðan sálminn hefur upphaflega verið skilið eftir autt pláss, um hálf síða. Þar er ýmislegt krot.
„Morgun og kvöldsálmar séra Jóns Magnússonar. Lag: Heiðrum vé[r] Gu[0]“
1 morgunsálmur og 1 kvöldsálmur
„Heiður sé Guði á himni og jörð / hans nafni sæta þakkargjörð ...“
„Heiðrum vér Guð af hug og sál“
7 erindi
„Kvöldsálmurinn með sama lag.“
„Heiður sé Guði á himni og jörð / hans nafni sæta þakkargjörð ...“
„Heiðrum vér Guð af hug og sál“
8 erindi
„Morgunþanki vakandi manns. Tón: Ó Jesú elsku hreinn“
„Vökumanns varfær lund / vonar á morgunstund ...“
„Ó Jesú elsku hreinn“
6 erindi. Við niðurlag sálmsins kemur fram nafn höfundarins.
„Blessuð minning. Minnar elskulegu (og í drottni sætt sofnuðu) hjartans móður, Guðrúnar Gunnarsdóttur, hvör fyrir svefnhægt andlát af drottni burt var kölluð til eilífrar dýrðar annó 1668 þann 8 febrúarí að Felli í Sléttahlíð, á sjötugasta og áttunda ári síns aldurs. Í söngvísu samsett hin fyrsta af síra Sveini Jónssyni að Barði. Við tón sem Einn tíma var sá auð[0]. Sálm. 112 Þeim réttláta skal aldrei gleymt verða.“
„Guðhræddrar kvinnu Guðrúnar / Gunnars hvör kærust dóttir var ...“
„Einn tíma var sá auð[ugur mann]“
20 erindi. Við niðurlag sálmsins stendur: Síra Sveinn Jónsson 21 aprílís 1668. Upphafsstafir erindanna mynda nafnið Guðrún Gunnarsdóttir..
„Samtal (í eintali) eftirþreyjandi sálar við sitt minnisstæða (og í drottni sofnaða) ektahjarta. Tón: Guði lof sk[al]t [0]“
„Vil ég í Guði glaður / gjöra samtal við hjartað mitt ...“
„Guð lof skalt önd mín inna [?]?“
24 erindi. Við niðurlag sálmsins kemur nafn höfundarins fram.
„Þriðja söngvísa sama efnis. Við lag: Sæll og heppinn sá má heita“
„Jesús sjálfur og Jóhannes líka / játning fyrir oss leggja slíka ...“
„Sæll og heppinn sá má heita“
50 erindi. Við niðurlag sálmsins kemur nafn höfundarins fram.
„Vessakorn við tón: Vor herra Jesús vissi þ“
„Sönn dýrð föðurnum sungin sé / sem oss í Kristó skapaði ...“
„Vor herra Jesús víssi það“
2 erindi. Við niðurlag sálmsins stendur: G. E. S.
Burt héðan heims frá stríðu
„Umþenking eilífrar sælu. Tón: Krists er koma fyrir höndum. Ort af séra Hallg(rími) Pét(urs)s(yni).“
„Burt héðan heims frá stríðu / hjartað mjög langar mitt ...“
„Krists er koma fyrir höndum“
15 erindi.
„2. Bænarsálmur. Með tón: Eins og sitt barn Séra H. P. S.“
„Herra Jesú mín hjálp ertú / þó heimurinn vilji ei láta ...“
„Eins og sitt barn“
10 erindi. Úr upphafsstöfum erindanna má lesa nafnið Hallgrímur. Við fyrirsögnina stendur með blýanti: II. 263.
„Dagleg umþenking mannsins fallvaltrar ævi, skjótrar burtfarar og efalausrar upprisu. Við tón: Nær því og Eins og sitt barn, faðir et. Séra H. P. S.“
„Ég gef mig allan Guðs míns náð / geymi hann vel mitt efni og ráð ...“
„Eins og sitt barn“
37 erindi. Við fyrirsögnina stendur með blýanti: II. 242.
„Fimmti sálmur séra Hallgríms Péturssonar. Með tón: Óvinnanleg borg er vor Guð“
„Ég vænti drottinn eftir þér / í minni hörmung langri ...“
„Óvinnanleg borg er vor Guð“
5 erindi. Við fyrirsögnina stendur með blýanti: II. 285.
„Einn sálmur um ánauð þeirra heilögu hér í heimi, svo vel sem alls mannkynsins“
„Ó Jesú elsku hreinn / æðri þér finnst ei neinn ...“
20 erindi
„Einn nýárssálmur með tón: Á millum bræðra elskulegra Séra H. P. S.“
„Þeim nýja kóngi nýjan söng / með nýrri raust ...“
„Á millum bræðra elskulegra“
9 erindi
„Önnur nýarsvísa. Með tón: Kom andi heilagi. Séra H. P. S.“
„Lof sé þér herra hár / himneski faðir ...“
„Kom andi heilagi“
17 erindi
„Nokkur sálmvers. Með tón: Heiminn vor Guð“
„Jesú minn trúr Jesú minn trúr / járnhlið og múr ...“
„Heiminn vor Guð“
5 erindi. Úr upphafsstöfum erindanna má lesa: Jesús.
„Tvö vers með lag: Eins og sitt barn“
„Ó Jesú kær hjörtun áhrær / með heilögum anda þínum ...“
„Eins og sitt barn“
2 erindi
„Einn nýárssálmur með tón: Heiðrum vér Guð af hug og sál.“
„Himneski faðir þóknist þér / þinn heilaga anda að senda mér ...“
„Heiðrum vér Guð af hug og sál“
28 erindi. Nafn sálmsins, Nýársgáfa, kemur fram í þriðja síðasta erindinu.
„Einn annar nýárssálmur, með tón: Endurlausnarinn vor Jesú Kr(ist)“
„Ó ver velkomið árið nýtt / allmarga blessan færði oss hitt ...“
„Endurlausnarinn vor Jesú Krist“
11 erindi
„Þriðji nýárssálmur, með tón: Allt mitt ráð til Guðs ég s.“
„Mín hjartkær unnustan hvar ert þú / haf þig fagnandi uppi nú ...“
„Allt mitt ráð til Guðs ég set“
20 erindi
„Einn góður sálmur, með tón: Náttúran öll og eðli manns“
„Þú kristin sála þjáð og mædd / þreytt undir krossins byrði ...“
„Náttúran öll og eðli manns“
18 erindi. Við fyrirsögnina stendur með blýanti: H P. II 277.
„Einn kvöldsálmur, með tón: Herra Guð í himinríki“
„Herra minn Guð sem húm og dag / hefur aðskiljast látið ...“
„Herra Guð í himinríki“
14 erindi
„Einn morgunsálmur. Tón: Faðir á himna hæð“
„Réttlætis sanna sól / setjandi á dýrðar stól ...“
„Faðir á himna hæð“
27 erindi
„Sálmkorn. Með tón: Jesús Kristur á krossi var“
„Heyr mig ljúfasti herra minn / heyrðu mig fyrir dreyrann þinn ...“
„Jesús Kristur á krossi var“
6 erindi
„Enn einn góður sálmur, með tón: Konung Davíð sem ke“
„Æski ég af innstu rótum / ó Jesú komu þín ...“
„Konung Davíð sem kenndi“
11 erindi
„Einn góður sálmur í þungum freistingum. Með tón: Einn tíma var sá auðugur mann“
„Himneski faðir heyr þú mig / hrópa ég nú í trú á þig ...“
„Einn tíma var sá auðugur mann“
30 erindi
„Annar góður sálmur sama efnis. Tón: Faðir vor sem á himnum ert.“
„Ó Jesú, Jesú, Jesús kær / Jesús vertu mér sjálfur nær ...“
„Faðir vor sem á himnum ert“
9 erindi. Við fyrirsögnina hefur verið bætt við með annarri hendi: Árni Pétursson.
„Vökuvarpa 1 stef með bragarhátt svo sem Lilja“
„Heilagur andi í heiminn sendur / að hindra og straffa villu og syndir ...“
„Svo sem Lilja“
„1664“
152 erindi. 10 stef alls, merkt á spássíu hvar nýtt stef hefst.
Í fyrirsögninni hefur Vökubón verið breytt í Vökuvarpa.
Við niðurlag kvæðisins stendur ártalið 1664 og að auki nokkrar línur sem virðist eiga að skjóta inn í textann hér og hvar, sumar með innsetningarmerkjum.
„Einn sálmur um fallvalt mannsins líf. Séra Hallg. Pét. Tón: Dagur í austri öllu“
„Allt eins og blómstrið eina / uppvex á sléttri grund ...“
„Dagur í austri öllu“
13 erindi
„H. G. Sálmkorn og bón til Kristum um hægan dauða og afgang. Tón: Jesús Kristus á krossi var“
„Jesús frægstur frelsari minn / fyrir mig dauðans beiskleikinn ...“
„Jesús Kristur á krossi var“
9 erindi
„Stutt innihald þess fáheyrða, grimma og ofurdáðuga illræðis og umsáturs sem sú Fairfaxiska stríðsmakt í Englandi gjörði á móti einum kóngi, Caroli Stuart. Tón: Eins og sitt barn faðir ástargjarn, etc. etc.“
„Rýr minnis annáll einn er hér / inn í landið fenginn ...“
„Eins og sitt barn“
71 erindi. Á milli bl. 74 og 75 er seðill með þrem síðustu erindum kvæðisins. Hann hefur blaðsíðutalið 74a-75a. Á versóhliðinni (75a) er einungis krot.
„... Barnsins syk[00] bydur þá ...“
Þrettán rímur. Byrjar í fyrstu rímu, vantar framan af. Einnig virðist vanta texta milli bl. 46 og 47, aftan af áttundu rímu og framan af níundu. Ruglingur er á blaðsíðumerkingum. Sjá athugasemd neðar.
Eilífi einvaldsherra
„Nokkur vers, bæði börnunum og hinum eldri, sem góðum börnum eru í ótta og ástsemi við sinn himneska föður samlíkir til viðvörunar send og samin. Tón: Ekkert er bræð[ra]“
„Syndgaðu ekki sæta barn / eg segi þér ...“
„Ekkert er bræðra elskulegra“
2 erindi. Vantar aftan af seinna erindinu. Nótur.
„Nokkur sálmvers um góða og guðlega burtför. Með tón svo sem Faðir vor sem á himnum ert etc.“
„Dýrðlegur er og drottni kær / dauði réttlátra, lesum vær ...“
„Faðir vor sem á himnum ert“
9 erindi
„Enn önnur nýársvísa. Með tón sem Jesú Kriste þig kalla etc“
„Upplít mín sál úr sorgum þeim / sem þú átt við að stríða ...“
„Jesú Kriste þig kalla ég á“
4 erindi varðveitt. Vantar aftan af.
„... háfræg af hvers kyns sóma / áttu þau börnin einka [góð]? ..“
Tæp 9 erindi varðveitt hér. Niðurlag kvæðis um Guðbrand biskup og Halldóru Árnadóttur. Fyrri helmingurinn er á 67r-v. Röð blaðanna hefur ruglast en þetta blað ætti að vera fyrir aftan bl. 67.
„... [s]ýnt oss vægð / sem er hans ljúfur vandi.“
Vantar framan af. Niðurlag erindis og sjö næstu erindi varðveitt. Síðasta erindið hefst á: Blessi Guð og bevari þig ...
„Sálmkorn ég mælti fram á ungum aldri er ég lá í bólunni á Háfsstöðum á Skagaströnd. Annó Kristí 1615 ætatis 19. Með lag: Þá linnir þessi líkams etc“
„Þjáður og lúinn ligg ég hér / lít til mín náðin skæra ...“
„Þá linnir þessi líkamsvist“
9 erindi
„Þakklætisvísa ungmennanna sem guð leiddi miskunnsamlega aftur til lífs og heilbrigði úr þessari bólu sem nú grasseraði 1636. Með lag: Konung Davíð sem kenndi“
„Minn Guð og mildi faðir / mjúkt vil ég prísa þig ...“
„Konung Davíð sem kenndi“
Vantar aftan af. Sex og hálft erindi varðveitt.
„... syndafyrirgefning og frið / fylgi og lánið seinna ...“
„Um eilíf ár yfir með tár / ég nú Guði befala.“
Vantar framan af. Sjö og hálft erindi varðveitt. Síðasta erindið hefst á: Kristur minn hingað kjósi prest ....
„Ein söngvísa um gjöf Guðs blessuðu orða hingað í land hvörja sína náðargjöf hann sendi oss og sérlega opinberaði. Fyrir hönd síns manns og þénara, vors ógleymanlega og elsk[ulega] herra föðurs, biskups Guðbr(ands) Þorlákss(onar) (heilagrar minningar). Með hvörri og minnst verður á hans guðrækilega hérvist og fagnaðarsælt andlát. Eftir yfirsjón og áheyrn þess virðuglega herra Odds sáluga Ein(ars)s(onar) lofsamlegrar min(ningar). Hreint uppskrifuð etc. 16281628.“
„Diktar lofkvæði Davíðs son / dýrðlegt konungur Salamon ...“
Vantar aftan af. Tíu og hálft erindi varðveitt. Niðurlag kvæðisins er á 61r-v en það 61. blað hefur upphaflega verið á þeim stað. Með nótum.
„Sálmvísa um vora hégómlega ævi. Tónus: Náttúran öll“
„Völt og harðbýl er vistin sú / vær eigum hér á jörðu ...“
„Náttúran öll og eðli manns“
„Allt var það hryggð / stríð kvöl og styggð ...“
14 erindi
„Nokkur þakklætisvers þeirri stúlkukind, kennd og kveðin sem drottinn góður lífgaði og læknaði eftir þunga þjáning. Með lag: Væri nú Guð oss ekki hjá.“
„Ég þakka Guði eilífum / af öllu hjarta mínu ...“
„Væri nú Guð oss ekki hjá“
7 erindi. Nafnið Margrét Guðmundsdóttir er falið í 6. erindinu. Á spássíu við fyrirsögnina er ártalið 1633.
„Andleg paradís. Eður Salómons háfur. Þeim til fróðleiks og hugaryndis sem andligir eru. Tónus: Væri nú Guð oss ekki hjá.“
„Þann ágætasta aldingarð / í heiminum ég segi ...“
„Væri nú Guð oss ekki hjá“
17 erindi. Á spássíu eru biblíutilvísanir sem virðast eiga við textann.
„Extract [00...00] skrifað frá Stuttgart, þann 21. [00...00]úarí annó 1648, um einn engil er birtist ein[um] frómum búramanni á tveimur aðskiljanlegum tímum í sínum víngarði.“
„Hér með ávísast að fyrir átta dögum þá gekk einn frómur búri ...“
„Þrykkt ár Kristí 1648. Af þessu aðsögðu má merkja að þessi mannsins vitran og frásögn hefur miklu meiri og lengri verið, þar hann hefur hana í 9 pósta saman dregið og er svo að merkja hér af að þetta sé ekki utan lítil og stuttur útdráttur af hans vitran etc.“
Laust mál. Með leiðréttingum á spássíum með sömu hendi. Fyrir neðan textann á 79v er neðri hluti síðunnar skilinn eftir auður.
„... Nauðrán og kvennalegorð dæmist eftir því sem ...“
Eitt blað. Virðist vanta bæði framan og aftan af textanum. Annar skrifari en annars staðar í handritinu.
„???“
Laust mál. Vantar framan af. Ekki hefur tekist að finna hvaða texta um ræðir.
Lýsing á handriti
Handritið hefur síðar verið blaðsíðumerkt með blýanti (1-170, 37bis er merkt 74a og 75a).
Handritið var blaðmerkt fyrir myndatöku.
Blöðum 49-54 var rangt raðað þegar handritið var blaðsíðumerkt en var endurraðað fyrir myndatöku. Blaðsíðumerking er því þannig þar: 98, 105-106, 99-102, 107-108, 103-104.
Blaðsíður 121-122 voru vitlaust staðsettar í handritinu og voru færðar á réttan stað fyrir myndatöku. Þær liggja því á milli blaðsíðna 134 og 135.
- Blöðin liggja óbundin í kverum eða stökum blöðum. Sumstaðar vantar blöð og textinn skerðist þess vegna, t.d. á eftir 28v, á undan 38r og víðar..
- Röð blaða hefur ruglast á tveim stöðum. Í Mósesrímum ætti röðin að vera bl. 49, 53, 50-51, 54, 52 (bls. 98, 105-106, 99-102, 107-108, 103-104). Einnig ætti bl. 61 að færast aftur fyrir 67. (Þetta var lagað fyrir myndatöku.)
- Handritið er mismikið skemmt, að mestu heilt framan af, bl. 1-37bis, en bl. 37-85 virðast vera verr farin að jafnaði, á köntum og hornum, svo að víða skerðist textinn smávægilega.
- Bl. 55r (fremst í kveri, texti ótengdur undanfarandi kveri) er máð og illlæsilegt og virðist tæpast hafa verið í miðju handritinu frá upphafi.
Tvær hendur að mestu. Líklega sex aðrar á styttri köflum.
I. BL. 1r-35v, 38r-46v, 76v-77v, ???skriftargerð.
II. Bl. 50r-51v, 53r-74v3, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
III. Bl. 36r-37bisr, óþekktur skrifari, ???skriftargerð
IV. Bl. 47r-49v, 52r-v, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
V. Bl. 74v4-76r, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
VI. Bl. 78r-79v, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
VII. Bl. 80r-v, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
VIII. Bl. 81r-85v, óþekktur skrifari, ???skriftargerð.
- Nokkrar vísur koma fyrir utan aðaltextans:
- 7v. Ég bið þig mig að annast þá 1 erindi. Skrifað þvert á síðu á upprunalega autt pláss neðarlega á síðu. Hönd I.
- 7v. Vegsemd drottni sem vinnast má 1 erindi.
- 34r. Af Guði fáðu gleði hlaðnar tíðir 2 erindi. Skrifuð þvert á síðu á upprunalega autt pláss neðarlega á síðu. Hönd I.
- Nöfn hér og hvar á spássíum: Árni Pétursson (28v) Gottskálk (34r og 108v), Guðmundur (34r), Gottskálk Þorvaldsson (37bisv), Jón Skúlason (37bisv), Þuríður Guðmundsdóttir meh (37bisv), Guðrún (53v) (e.t.v. Guðrún Gunnarsdóttir), Ívar Þor[0] (63v), Jón Jóns (68r).
- Stuttar athugasemdir eða krot á bl. 7v, 8v, 20v, 28v, 33v, 34r-v, 35r-v, 37bisr-v, 47r, 49v, 54v, 55r, 61v, 76v og 79v.
Handritið liggur laust í pappírskápu.
- Brot úr sendibréfi með hendi I.
- Listi með hendi I.
- Seðill (frá 20. öld) sem segir að upphaf Mósesrímna vanti.
Uppruni og ferill
Aðrar upplýsingar
Skráning Páls Eggerts Ólasonar á handritinu er aðgengileg í ritinu Skrá um handritasöfn Landsbókasafnsins, 1. bindi, bls. 542.
Guðrún Laufey Guðmundsdóttir bætti við skráninguna 14. janúar 2019; Margrét Eggertsdóttir yfirfór skráningu 2013 ; Karl Ó. Ólafsson skráði 2013 ; Sigríður H. Jörundsdóttir frumskráði og sameinaði skráningar 17. desember 2013 ; Handritaskrá, 2. b.Kristjana Kristjánsdóttir gerði við 1977.
Notaskrá
| Höfundur | Titill | Ritstjóri / Útgefandi | Umfang |
|---|---|---|---|
| Skrá um handritasöfn Landsbókasafnsins | ed. Páll Eggert Ólason [et al.] | 1918-1937; I-III |