Efnisyfirlit er á fremra saurblaði sem á er stimplað G. Sturlaugsson. : Á þessari bók eru eftirfylgjandi sögur: 1. Sagan af Agnari kóngi Hróarssyni, 2. Saga Hrafnkels goða, 3. Þáttur af Þorsteini Stangarhögg, 4. Þáttur af Þorsteini hvíta, 5. Sagan af Gunnlaugi Ormstungu, 6. Droplaugarsona saga hin meiri, 7. Sagan af Þorgilsi Örrabeinsfóstra, 8. Hænsa Þóris saga, 9. Þorfinns saga karlsefnis, 10. Sagan af Reimari og Fal hinum sterka, 11. Saga Flórus og Blansiflúr, 12. Sagan af Sigurði turnara, 13. Sagan af Bæring fagra, 14. Gull-Þóris saga, 15. Natans saga. Utan við upptalninguna er bætt við: Þáttur af Bárði birtu og Skarfi skímu. Sagan af Hænsa Þóri er tvítekin í handritinu en einungis er getið um fyrri uppskriftina í efnisyfirliti. Upprunalegt blaðsíðtal bókarinnar er í fimm hlutum: 1) blaðsíður 1-170, blöð 1r-85v (blað 32v er autt); 2) blaðsíður 3-324, blöð 86r-246v; 3) blaðsíður 81-188, blöð 247r-300v; 4) blaðsíður 95-170, blöð 301r-338v ; 5) blaðsíður 1-76, blöð 339r-376v (blöð 377v-378v eru auð)
„Sagan af Agnari konungi Hróarssyni“
„Það er upphaf þessarar sögu að Helgi konungur Hálfdánarson … “
„… þar til Agnar konungur lét aftur kristna það.“
„Endar þannig sagan af Agnari konungi Hróarssyni, er hún nú eins og hún kemur fyrir sjónir gerð eftir rímunum þar hvergi er að fá sjálfa söguna, af Guðbrandi Sturlaugssyni. En blöðin á Ástríður Guðbrandsdóttir. Hvítadal 16. febrúar 1883“
(Skrifaraklausan er á blaði 32v).
Á blöðum meðfylgjandi handritinu er þess getið að: Um rímurnar, sem eru eftir Árna Böðvarsson, sjá Brávallarímur s. clxxi. Hann nefndi þar þrjú handrit og er eitt með hendi Guðbrands, en annað með hendi Magnúsar í Tjaldanesi.
„✞Jón Þórarinsson fyrrum hreppstjóri f. 1807, d. 1897 í desember að Grund í Skorradal …“
„Hann var ekki hversdagsmaður … “
Blað 32v er autt.
„Sagan af Hrafnkeli Freysgoða“
„Það var á dögum Haralds hárfagra Hálfdanarsonar … “
„… báðir áttu þeir goðorð saman og þóttu miklir menn fyrir sér.“
„ Hvítadal 1. mars 1883 af Guðbrandi Sturlaugssyni.“
Endar þannig sagan af Hrafnkeli Freysgoða.
(Skrifaraklausan er á blaði 48v).
„Söguþáttur af Þorsteini stangarhögg“
„Þórarinn hét maður er bjó í Sunnudal … “
„… og er margt stórmenni frá þeim komið.“
Og lýkur hér söguþætti Þorsteins stangarhöggs.
„Sagan af Þorsteini hvíta“
„Ölver hét maður og var kallaður hinn hvíti … “
„… og endar þannig sagan af Þorsteini hvíta og Þorsteini fagra.“
„ Hvítadal 10. mars 1883 “
(Skrifaraklausan er á blaði 59r).
„Sagan af Gunnlaugi ormstungu og Skáld-Hrafni“
„Eftir því sem sagt hefur Ari prestur hinn fróði … “
„… hún muni hafa andast nálægt 1020 eftir aldri barna hennar sem öll munu hafa verið ung er hún lést.“
Endar þannig sagan af Gunnlaugi Ormstungu.
„Þessi saga því er ver …“
„Þessar vísur voru kveðnar undir nafni stúlku sem lastaði sögu þessa, hældi mjög kveðskap Sigurðar Breiðfjörðs.“
(Skrifaraklausan er á blaði 82r).
„En þeim til gamans sem lesa vilja læt eg hér með fylgja ættartölu mína frá Kveldúlfi svo að þeir sem lifa eftir mína daga geti talið ætt sína til Helgu hinnar vænu.“
(Skrifaraklausan um ættartöluna er á blaði 82r).
Dagsetning uppskriftarinnar er á blaði 83r en eftir henni koma viðbætur við ættartöluna, þ.e. á blöðum 83r-83v og á blöðum 84r-85v er ættartala Fornjótsættar [sic] til þeirra manna sem nú lifa.
„Njarðvíkinga- eður Droplaugarsona saga hin meiri“
„Þorgerður hét kona … “
„… og Þorvaldur sonur þeirra Gríms. Þorvaldur átti þann son er Ingjaldur hét, hans son var Þorvaldur er sagði fyrir sögu þessa.“
„Hafi þeir gaman af er hlíða á söguna. Hvítadal 4. apríl 1881 “
Og endar þannig sagan af þeim Helga og Grími Droplaugarsonum.
(Skrifaraklausan er á blaði 147r).
„Hér skrifast Flóamanna saga eður sagan af Þorgilsi örrabeinsfóstra“
„Haraldur gullskeggur hefur kóngur heitið í Sogni … “
„… þeirra dóttir Sigríður átti Guðbrand bónda Sturlaugsson á Hvítadal.“
„ Skrifuð í Hvítadal árið 1881. “
Endar þannig sagan af Þorgilsi örrabeinsfóstra.
Guðbrandur hefur bætt við ættartölu sögunnar og endar hún á nafni skrifarans sjálfs.
(Skrifaraklausan er á blaði 175v).
„Sagan af Hænsa-Þórir og nokkrum Borgfirðingum“
„Oddur hét maður og var Önundarson… “
„… Jófríður þótti hinn mesti kvenskörungur.“
Og endar þannig Hænsa-Þóris saga.
„Sagan af Þorfinni Þórðarsyni karlsefni“
„Herjólfur hét maður íslenskur og sonur hans Björn… “
„… Lúkum vér svo sögu Þorfinns karlsefnis.“
„ Skrifuð í Hvítadal 28. mars 1882 “
(Skrifaraklausan er á blaði 206r).
„Sagan af Reimari kóngi og Fal enum sterka“
„Svo byrjar þessa sögu … “
„… og stýrðu ríkjum sínum langa ævi og niðjar þeirra eftir þá.“
Endar þannig sagan af Reimari keisara og Fal hinum sterka.
Sagan er eignuð Jóni Oddssyni Hjaltalín (sbr. Kristinn Kristjánsson 1979 (óútgefin lokaritgerð)).
„Sagan af Hænsa-Þórir“
„Oddur hét maður og var Önundarson … “
„… Jófríður var hinn mesti kvenskörungur þar um sveitir.“
Og endar þannig Hænsa-Þóris saga.
„Lítill söguþáttur af Bárði birtu og Skarfi skímu eður [....] úr landnámasögu þeirra eru byggðu Fljót, Sléttuhlíð og Höfðaströnd og þær sveitir.“
„Þá Höfða-Þórður bjó í Höfða á Höfðaströnd … “
„… og er margt manna frá honum komið.“
„ Hvítadal 3. janúar 1883, Guðbrandur Sturlaugsson. Þenna söguþátt skrifaði ég eftir afar gömlum blaðaskræðum og mun hann ei víða vera til. Heyrir hann til landnámasögu landsins. G.S. “
Endar þannig að segja frá Bárði birtu og Skarfi skímu.
(Skrifaraklausan er á blaði 246v).
„Sagan af Flórus og Blantseflúr“
„Felix hefur kóngur heitið … “
„… en synir þeirra stýrðu ríkinu eftir þeirra dag og þóttu hinir mestu ágætismenn.“
Endar þannig sagan af Flórusi kóngi og Blantseflúr drottningu.
„Hátt bar segl við húna … “
„Þannig kvað Þorvaldur gamli á Sandanesi þegar ræningjaskip sveimaði þar fyrir landi. Er það sögn manna að skipið færist með allri áhöfn. “
(Skrifaraklausan er á blaði 266r).
„Faðir vor í ljóðum eftir Þorvald gamla“
„Faðir vor í himna hæðum … “
„Það ætla menn að Þorvaldur dæi blindur og fjörgamall árið 1566, Guðbrandur Sturlaugsson. “
(Skrifaraklausan er á blaði 266v).
„Sagan af Sigurði Vilhjálmssyni turnara“
„Svo byrjar sögu þessa að fyrir Frakklandi hefur kóngur ráðið … “
„… Endar þannig söguna af Sigurði konungi Vilhjálmssyni er kallaður var turnari.“
„ Skrifuð á Hvítadal, febrúar 1877. “
(Skrifaraklausan er á blaði 282v).
„Sagan af Bæring fagra riddara“
„Á dögum Alexanders páfa réði fyrir Saxlandi … “
„… og höfum vér ei meira heyrt af hans frægðarverkum.“
Og endar þannig sagan af Bæring fagra riddara.
„R. Kr. Rask. 1787-1832-1837“
„Þú komst þegar Fróni reið allra mest á … “
„Þorsteinn Erlingsson kvað þannig um Dani að makligleikum.“
Kvæðið er í ljóðabók Þorsteins Erlingssonar, Þyrnum. Ljóðið hefur undirtitilinn Á hundrað ára afmæli hans 1887.
(Skrifaraklausan er á blaði 300v).
„Hér hefst Gull-Þóris eður Þorskfirðinga saga“
„Hallsteinn son Þórólfs Mostrarskeggja … “
„… Gunnar bjó á Gunnarsstöðum en Grímur í Múla langa tíð en Þorsteinn Kinnarsson á Kinnarstöðum.“
„Skrifuð á Hvítadal 1880. Þennan eftirfylgjandi kapitula vantaði í handrit það er ég skrifaði eftir og læt ég hann því hér með fylgja eins og hann fyrir kemur í prentuðu sögunni, er hann þar hinn ellefti.“
Endar þannig sagan af Gull-Þórir og Þorskfirðingum.
(Skrifaraklausan er á blaði 336v).
„… Það verður þessu næst til tíðinda … “
„… beið hann við eyjarnar til þess er veðrið lægði. Hélt hann þá heim og sagði sínar farir ei slétttar. “
„Þannig er þessi kapituli og er mér grunur á að hann sé seinni manna smíðan. Eigi síður enn seinasti hluti sögurnnar. Guðbrandur Sturlaugss.“
(Skrifaraklausan er á blaði 337r).
„Ættartala Guðmundar ríka“
„Guðmundur ríki bjó á Möðruvöllum í Eyjafirði … “
„… Guðmundur bóndi á Hvítadal. Hans dóttir … Ástríður Guðbrandsdóttir sem þessa bók á.“
„Sagan af Natani Ketilssyni“
„Ketill hét maður, son Eyjólfs Eyjólfssonar … “
„… og kom svo að hann gekkst við faðerni sveinsins, gaf með honum og fór síðan utan með hann.“
Níutíu og fjögur kver.
Með hendi Guðbrands Sturlaugsson í Hvítadal. Snarhönd. Stimpill skrifarans er á seinna fremra saurblaði.
Band (227 mm x 195 mm x 54 mm) er hugsanlega frá 1880-1888, og þá samtímaband ef mið er tekið af því hvenær skrifarinn gaf dóttur sinni bókina (sjá feril). Bókin er bundin í þykk pappaspjöld, klædd brúnu skinni á kili og hornum og blágrænn snjáður líndúkur er á spjöldum. Kjölur er þrykktur.
Handritið var skrifað á Íslandi, n.t.t. að Hvítadal í Dalasýslu. Skrifarinn setur bókina saman fyrir dóttur sína Ástríði Guðbrandsdóttur. Elsta uppskrift bókarinnar er frá 1877 en 1888 er hún eignuð Ástríði. SÁM 73 er önnur tveggja bóka sem Guðbrandur skrifaði og merkti dóttur sinni. Hin bókin er SÁM 74.
Guðbrandur (1820-14. apríl 1897) var fyrst bóndi í Kaldrananesi í Strandasýslu, 1847-1861, en síðan bóndi á Hvítadal til æviloka. Ástríður var fædd 2. desember 1880 og hún lést 24. júlí 1949 Hún var ekki hjónabandsbarn en móðir hennar var Ólína Andrésdóttir skáldkona.
Ástríður var saumakona í Reykjavík, ógift og barnlaus (sbr. meðfylgjandi blöð (vélrituð (A4)).Handritið fékk Stofnun Árna Magnússonar að gjöf frá sonum prófersors Valters Janssons 2003. Það hafði hann fengið frá nemanda sínum Gunn Nilsson 14. september 1951. Gunn Nilson, síðar Widmark, prófessor í Uppsölum, keypti handritið á Íslandi árið 1951 fyrir milligöngu Sigurðar Nordals, ásamt tveimur öðrum handritum (sbr. fylgigögn).
VH skráði handritið í júlí 2010