Skráningarfærsla handrits
AM 471 4to
Handrit hefur ekki verið myndað stafrænt
Sögubók; Ísland, 1450-1500
Innihald
Þórðar saga hreðu
„Hér byrjast söguna af Þórði hreðu“
„Þórður hét maður, son Hörða-Kára …“
„… Höfum vér ekki fleira heyrt sagt með sannleik af honum. “
„Lýkur hér nú sögu Þórðar hreðu.“
Fyrirsögn sögunnar er frá 17. öld. Henni er bætt við á sama tíma og fyrirsögn ásamt innihaldslýsingu og efnisyfirliti á blaði 1r sem eru undanfarar sögunnar: „Hér byrjast sögur af ýmsum frægðarkonum(!) er á fyrri öldum verið hafa bæði hér á landi og annarstaðar; um þeirra frægðarverk og frækilegar framgöngur í orustum og glímum, bæði við menn og tröll er þeir við átt hafa og hefur bókin inni að halda þessar sögur: Sagan af Þórði hreðu, Sagan af Króka-Ref, Sagan af Búa hundi, Sagan af Katli hæng, Sagan af Grími loðinkinna, Sagan af Örvar-Oddi, Sagan af Viktor og Blávus.“.
Á tveimur stöðum vantar blað, þ.e. á eftir blöðum 5 og 12. Efni eyðanna virðist svara til efnis á bls. 16:18-19:7 og 37:10-39:8 í útgáfu sögunnar.
Texti á blaði 5v endar á: … „ekki er því ath“ … og blað 6r byrjar á: … „mun það varða“ …
Texti á blaði 12v endar á: … „Þó að reyna þurfi“ … og blað 14r byrjar á: … „upp grjót og“ …
Króka-Refs saga
„Refs saga“
„Á dögum Hákonar konungs Aðalsteinsfóstra …“
„… og er margt göfugra manna frá honum komið.“
„ Ljúkum vér þar Króka-Refs sögu. “
Texti blaða 24r-v og 30r er að hluta ill- eða ólæsilegur.
Kjalnesinga saga
„Kjalnesinga saga“
„Helgi bjóla son Ketils flatnefs nam Kjalarnes …“
„… Frá Búa Andríðarsyni er komin mikil ætt. “
„Og ljúkum vér þar Kjalnesinga sögu. “
Texti blaða 32v, 45 og 49r er að hluta ill- eða ólæsilegur.
Ketils saga hængs
„Frá Katli hæng er hér“
„Hallbjörn hét maður. Hann var kallaður hálftröll …“
„… Örvar-Oddur var sonur Gríms. Og lýkur hér þessari sögu. “
Flest blöð sögunnar eru undin og ill- eða ólæsileg; sér í lagi texti blaða 50 og 53v-54v.
Blöðum 55r-56v hefur verið bætt við síðar.
Gríms saga loðinkinna
„Hér byrjar söguna af Grími loðinkinna syni Ketils“
„Svo er sagt af Grími loðinkinna, að hann var bæði mikill og sterkur …“
„… Örvar-Oddur eður Oddur hinn …“
Upprunaleg fyrirsögn er ógreinileg í handritinu og sú sem nú er, er skrifuð með hendi frá 17. öld. Hugsanlega má þó greina „Grímur l“ (sjá 57r). Fyrirsögn sögunnar nú er skrifuð þar sem upprunalegt niðurlag Ketils sögu hængs var áður. Það hefur verið skafið í burtu og ný fyrirsögn skrifuð í staðinn.
Örvar-Odds saga
„… móti þeim og bauð þeim allan þann …“
„… og sá ættbogi hefur þar upp vaxið.“
„ Og lýkur þar nú sögu Örvar-Odds, eftir því sem fróðir menn hafa frá sagt.“
Á eftir blaði 85 vantar eitt blað. Efni eyðunnar gæti svarað til textans í Fornaldar sögum II bls. 258-262.
Blað 85v endar á :… „nú er ekki fur“… og blað 86r byrjar á: … „hann því að ég er óliprari en aðrir menn“…
Viktors saga og Blávus
„Marga merkilega hluti heyrðum vér sagða …“
„… er Önundur hét en Viktor þann …“
Gat er á blaði 101 sem skerðir lítillega texta í tveimur línum (beggja vegna).
Lýsing á handriti
Blaðsíður eru tölusettar síðar, 1-216.
Það vantar víða í handritið:
- Það vantar efni á eftir blöðum 5v, 12v og 85v. Upphaf sögu Örvar-Odds er óheilt, og niðurlag Gríms sögu loðinkinna og Viktors sögu og Blávus er einng óheilt.
- Handritið er lúið og víða illlæsilegt og jafnvel ólæsilegt; blöð eru orpin, blettótt og götótt og texti víða máður (sjá t.d. blöð 50, 53v-54v og 101).
- Kvarnast hefur úr fremra kápuspjaldi.
- Kaflafyrirsagnir með rauðum lit hafa máðst (sbr. t.d. á blaði 21) og e.t.v. sumstaðar horfið alveg.
- Stærð blaða er misjöfn, t.d. virðist hafa verið skorið upp í blað 20, horn vantar á sum blöðin, sbr. blað 23 og um það bil þriðjung vantar upp á að innskotsblað sem blaðmerkt er 55 sé sambærilegt að stærð og blað 56.
- Eindálka.
- Leturflötur er ca 145-152 mm x 100-110 mm.
- Línufjöldi er ca 25-27.
- Rauðar kaflafyrirsagnir (sbr. t.d. á blaði 21)
Óþekktur skrifari, léttiskrift.
- Upphafsstafir eru í ýmsum litum (sbr. blöð 28r og 31r).
- Rauðritaðar fyrirsagnir.
- Nótur eru á brotum úr latneskri messusöngsbók úr bandi.
- Á blaði 1r er fyrirsögn og efnisyfirlit. Titill er frá 17. öld, að hluta til ritaður með rauðu bleki og íburðarmiklum stöfum. Til að koma þessu fyrir (á hálfri síðu) hefur niðurlag Bárðar sögu Snæfellsáss verið skafið burt. Hluta af þeirri sögu er að finna í AM 489 I 4to, en það tilheyrði upprunalega sama handriti og AM 471 4to.
- Blöð 55, 56, 59, 60 og 92 eru innskotsblöð með hendi frá 17. öld. Frá sama tíma er blað 13, sem er autt innskotsblað til að tákna eyðu í texta.
- Á neðri spássíu blaðs 3r er fyrsta vísa sögunnar endurtekin.
- Eftirfarandi spássíugrein er á blaði 29r „Náð og friður sé þeim með sem [000 000] og ró oss öllum. Þorkell Jónsson.“)
Handritið (210 mm x 152 mm x 85 mm) er í upprunalegu bandi með þykkum tréspjöldum.
Þrír fastir seðlar í pappabroti meðfylgjandi í öskju:
- 1) Seðill með upplýsingum um bandið.
- 2) Seðill með upplýsingum um aldur trépspjaldanna.
- 3) Seðill með hendi Árna Magnússonar með upplýsingum um aðföng og innihald. Seðill Árna er samanbrotinn og myndar eitt tvinn, aðeins er skrifað á fremsta blað hans.
Laus seðill með upplýsingum um forvörslu bands.
Uppruni og ferill
Handritið er skrifað á Íslandi og er úr sama handriti og fyrsti hluti AM 489 4to.
Það er tímasett til ca 1450-1500 (sjá ONPRegistre, bls. 453: 1r(1)-54v(108) (1r(1) 1-17: orig.), 57r(113)-58v(116) (57r(113) 1-3: orig.), 61r(121)-91v(182), 93r(185)-108v(216)), en til 15. aldar í Katalog I, bls. 654.
Árni Magnússon fékk handritið frá Magnúsi Magnússyni á Eyri í Seyðisfirði (sbr. seðil).
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 5. júní 1990.
Aðrar upplýsingar
VH skráði handritið 26. febrúar 2009; lagfærði í desember 2010, Haraldur Bernharðsson skráði 11. apríl 2001, Kålund gekk frá handritinu til skráningar 9. júní 1887.Katalog I;bls. 654-656 (nr. 1243).
Viðgert í janúar 1990.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi sem keypti þær af Arne Mann Nielsen í ágúst 1977.
Notaskrá
| Höfundur | Titill | Ritstjóri / Útgefandi | Umfang |
|---|---|---|---|
| Ordbog over det norrøne prosasprog: Registre | ed. Den arnamagnæanske kommision | ||
| Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling | ed. Kristian Kålund | ||