Skráningarfærsla handrits
AM 158 fol.
Skoða myndirSögubók; Ísland, 1630-1675
Innihald
„Saga af Hrafnkeli goða.“
„[Þ]að var á dögum Haralds konungs hins hárfagra …“
„… og þóttu miklir menn fyrir sér og lýkur hér frá Hrafnkeli að segja.“
„Saga af Gunnari Keldugnúpsfífli.“
„[Þ]orgrímur hét maður sem bjó þar sem nú heitir á Hörgslandi …“
„… er frá þeim komin mikil ætt. Þóttu það allt vera miklir menn fyrir sér.“
„Og lýkur hér með sögu af Gunnari Keldugnúpsfífli.“
„Sagan af Gunnari Þiðrandabana.“
„[K]etill hét maður og var kallaður þrymur …“
„… og var hann í Noregi til elli ævi sinnar. Lýkur hér með sögu Gunnars.“
„Saga af Þorsteini stangarhögg.“
„[M]aður nefnist Þórarinn er bjó í Sunnudal …“
„… Hefur margt manna frá þeim komið og lýkur þar frá þeim að segja.“
„Saga af Þorsteini forvitna.“
„[Þ]orsteinn hét maður, íslenskur …“
„… og skildust þeir Þorsteinn með hinni mestu vináttu.“
„Og lýkur hér af Þorsteini forvitna að segja.“
„Saga af Þorsteini fróða.“
„[Í] Austjörðum óx upp sá maður er Þorsteinn hét …“
„… og var jafnan með konungi. Lýkur svo þessum söguþætti.“
„Saga af Þorsteini hvíta.“
„[M]aður hét Ölvir hinn hinn(!) hvíti …“
„… og varð úr fullur fjandskapur sem segir í Vopnfirðingasögu. “
„Og lýkur hér sögu Þorsteins hins hvíta.“
„Saga af Þorsteini suðurfara.“
„[Þ]orsteinn hét maður austfirskur að ætt …“
„… að duga þér. Konungur var vel …“
Niðurlag sögunnar vantar. Hugsanlega um eyðu í forriti að ræða þar sem blöð 19-20 eru auð.
„Söguþáttur Jökuls Búasonar“
„[J]ökli þótti nú svo illt verk sitt …“
„… og lýkur svo frá honum að segja.“
„Saga af Ormi Stórólfssyni.“
„[H]ængur hét maður, son Ketils Naumdæla en móðir hét Hrafnhildur …“
„… og þótti æ hinn mesti maður og varð ellidauður og hélt vel trú sína. Og lýkur svo frá honum að segja. “
Blöð 27r-28v eru auð.
„Bárðar saga“
„Dumbur hefur kóngur heitið …“
„… Ekki er þess getið að Gestur Bárðarson hafi nokkur börn átt. “
„Og lýkur hér sögu Bárðar Snæfellsáss og Gests sonar hans.“
„Hér hefst Laxdælinga saga“
„[K]etill flatnefur hét maður, sonur Bjarnar bunu …“
„… Þorkell Gellisson var hið mesta nytmenni og var sagður manna fróðastur og lýkur þar nú sögum þessum.“
Sagan endar í 78. kafla, sbr. útgáfu sögunnar, og er það í samræmi við niðurlag í Z-gerð Laxdælu. Í Y-gerð endar Laxdæla með Bollaþætti (sbr. Einar Ólafur Sveinsson; Íslenzk fornrit V. 1934: lxxii-lxxvi.).
„Hér byrjar sögu af Kveldúlfi“
„Úlfur hét maður og var Bjálfason …“
„… þá er Ólafur konungur Tryggvason féll. Skúli hafði átt í orustum sjö bardaga.“
„Hér hefst Þórsnesinga saga sem öðru nafni kallast Eyrbyggja“
„[K]etill flatnefur hét hersir einn í Noregi …“
„… voru þau bein öll þá grafin niður þar sem nú stendur kirkjan.“
„Og lýkur hér nú sögu Þórsnesinga og Eyrbyggja.“
Blöð 113r-113v eru auð.
„Hér byrja(!) saga Vatnsdæla“
„[M]aður er nefndur Ketill og var kallaður þrymur …“
„… og hélt vel trú sína fram um ævi og ellidaga.“
Í Íslenzkum fornritum VIII er þetta niðurlag í samræmi við niðurlag 46. kafla sögunnar en kaflarnir eru þar alls 47 (1939:126).
„[M]aður hét Þorsteinn höfði …“
„… svo þeim Illuga, og Birni, 000 fór og til Ölvers með.“
Af fyrirsögn er einungis tilfært orðið „Skutu“.
„Söguþáttur af Vallna-Ljót“
„[S]igurður hét maður. Hann var son Karls hins rauða …“
„… Hélt Guðmundur virðingu sinni allt til dauðadags og lýkur þar þessari sögu.“
Lýsing á handriti
- Eldri blaðmerking 44-182.
- Síðari tíma blaðmerking með blýanti 1-140.
Tuttugu kver.
- Kver I: blöð 1r-8v, 4 tvinn.
- Kver II: blöð 9r-16v, 4 tvinn.
- Kver III: blöð 17r-20v, 2 tvinn.
- Kver IV: blöð 21r-28v, 4 tvinn.
- Kver V: blöð 29r-36v, 4 tvinn.
- Kver VI: blöð 37r-44v, 4 tvinn.
- Kver VII: blöð 45r-52v, 4 tvinn.
- Kver VIII: blöð 53r-60v, 4 tvinn.
- Kver IX: blöð 61r-66v, 3 tvinn.
- Kver X: blöð 67r-74v, 4 tvinn.
- Kver XI: blöð 75r-82v, 4 tvinn.
- Kver XII: blöð 83r-90v, 4 tvinn.
- Kver XIII: blöð 91r-98v, 4 tvinn.
- Kver XIV: blöð 99r-102v, 2 tvinn.
- Kver XV: blöð 103r-110v, 4 tvinn.
- Kver XVI: blöð 111r-114v, 2 tvinn.
- Kver XVII: blöð 115r-122v, 4 tvinn.
- Kver XVIII: blöð 123r-132v, 5 tvinn.
- Kver XIX: blöð 133r-138v, 3 tvinn.
- Kver XX: blöð 139r-140v, 1 tvinn.
- Tvídálka.
- Leturflötur er ca 265 mm x 160 mm.
- Línufjöldi í hverjum dálki er ca 53-62.
- Dálkar og spássíur eru vel afmörkuð; víða virðist blaðið hafa verið miðjusett með broti (sbr. t.d. 48r-50v); á stöku stað má þó sjá ljósrauðar línur sem afmarka leturflötinn (sbr. 75v-82r).
- Víðast hvar eru auðir reitir fyrir upphafsstafi (sbr. t.d. á blöðum 1r-6r).
- Síðutitlar eru á blöðum 1r-9r.
- Sögur eru yfirleitt kaflaskiptar en sumstaðar eru eyður fyrir kaflanúmer (sbr. t.d. á blöðum 50r-66v).
- Að mestu talið skrifað með hendi Þorsteins Björnssonar á Útskálum; fínleg og þétt léttiskrift, mikið bundin.
- Á blöðum 106r-112v til dæmis, er annað skriftarlag; lengra milli lína og skriftin ekki eins smá.
Band frá 1971 (302 mm x 220 mm x 47 mm). Strigi er á kili og hornum, strigaklæðning. Saumað á falskan kjöl.
Í eldra bandi voru spjöld og kjölur klædd bókfelli úr latnesku helgisiðahandriti með nótum.
- Einn seðill (181 mm x 167 mm) (milli saurblaðs og 1r) sem á er efnisyfirlit með hendi skrifara Árna Magnússonar: „[efst með rauðu bleki, dauft:] Til Austfirðinga sagna in folio. Hrafnkels saga góða, Gunnars saga Keldugnúpsfífls, Gunnars saga Þiðrandabana. Þáttur af Þorsteini stangarhögg, af Þorsteini forvitna, af Þorsteini fróða, af Þorsteini hvíta, af Þorsteini suðurfara, Jökuls þáttur Búasonar, Orms þáttur Stórólfssonar, Bárðar saga, Laxdæla saga, [með NB fyrir framan, kannski frá Árna] sagan af Kveldúlfi, Skallagrími og Agli Skallagrímssyni. Þórsnesinga saga eður Eyrbyggja, Vatnsdæla saga, af Vémundi og Víga-Skútu, Valla-Ljóts saga [Árni bætir við efst til hægri:] úr bók séra Þorsteins Björnssonar, er Sigurður Björnsson lögmaður eignaðist.“
- Laus miði með upplýsingum um forvörslu.
Uppruni og ferill
Handritið er skrifað á Íslandi og er tímasett til miðrar 17. aldar í Katalog I, bls. 83, en virkt skriftartímabil skrifara var ca 1630-1675.
Það var áður hluti af stærri bók (sbr. seðil). Í þeirri bók voru einnig að öllum líkindum AM 121 fol., AM 181 a-h fol., AM 181 k-l fol. og AM 204 fol. (sbr. JS 409 4to).
Bókin sem handritið tilheyrði var í eigu skrifarans, sr. Þorsteins Björnssonar, og síðar Sigurðar Björnssonar lögmanns (sbr. seðil).
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 27. mars 1974.
Aðrar upplýsingar
Kålund gekk frá handritinu til skráningar í desember 1885, Katalog I; bls. 111-112 (nr. 194), DKÞ grunnskráði 24. júní 2002, VH skráði handritið samkvæmt TEIP5 reglum 4-5. desember 2008; yfirfór skráningu í september 2009; lagfærði í nóvember 2010.
Viðgert og bundið af Birgitte Dall í september 1971.
Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.