Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

JS 83 II fol.

Ritgjörðir um framför Íslands ; Danmörk, apríl 1737

Titilsíða

Hagþenkir getinn, fæddur og fóstraður í Kaupinhafn anno 1737 í aprili mánuði. (1r)

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-40r)
Hagþenkir
Upphaf

Öllum skynsömum …

Niðurlag

… Tantæ molis erit glacialem condere gentem.

Notaskrá

Kom síðar út á prenti. Sjá Hagþenkir 1996.

1.1 (1v-2r)
Dedicatio
Titill í handriti

Dedicatio

Upphaf

Öllum skynsömum …

Niðurlag

… Orðin séu þess færri.

1.2 (2r-4r)
Formáli
Titill í handriti

Formálinn

Upphaf

Beri þetta ágrip nokkrum fyrir augu …

Niðurlag

… og hjálpi þeim að njóta þeirra æ síðan.

Athugasemd

Á blaði 3v er 1.3 Conspectus totius opusculi

1.3 (3v)
Innihald
Titill í handriti

Consepectus totius opusculi

1.4 (4r-4v)
Um ungdómsins lærdóm
Titill í handriti

Fyrsti lærdómur barna sé að kenna þeim sín kristilegu fræði að lesa skrift.

Upphaf

Fyrsti lærdómur barna …

Niðurlag

… í það minnsta segi inntakið.

Athugasemd

1 kafli.

1.5 (4v-6r)
Að skrifa
Titill í handriti

Þá að skrifa

Upphaf

Um það leiti …

Niðurlag

… meir af henni en sagt er.

Athugasemd

2. kafli

1.6 (6r-6v)
Gagnsemi
Titill í handriti

Gagn að áðurtöldu þrennu

Upphaf

Stærst gagn …

Niðurlag

… börnin læra fyrst að reikna

Athugasemd

3. kafli.

1.7 (7r-7v)
Uppeldið
Titill í handriti

Um uppeldið

Upphaf

Áður, meðan og eins …

Niðurlag

… það hér ei viðkoma.

Athugasemd

4. kafli.

1.8 (7v-8v)
Bóka- og handverk
Titill í handriti

Að setja til bóka eða handverka

Upphaf

Nú er sveinninn …

Niðurlag

… betra með því lakara.

Athugasemd

5. kafli.

1.9 (8v-10v)
Hvað lærdómur dugi til
Titill í handriti

Hvað lærdómur dugi til

Upphaf

Verði nú sveinninn …

Niðurlag

… gagni og afreki etc.

Athugasemd

6. kafli.

1.10 (10v-11v)
Tungumál
Titill í handriti

Um tungumálin yfir höfuð

Upphaf

Reinist nú sveinninn …

Niðurlag

… sömu kennslu aðferð.

Athugasemd

7. kafli.

1.11 (11v-13r)
Kennandinn
Titill í handriti

Um kennandann

Upphaf

Sá sem kennir …

Niðurlag

… því nóg um talað.

Athugasemd

8. kafli.

1.12 (13r-13v)
Latínukennslan
Titill í handriti

Þörf á réttri aðferð að kenna latínu

Upphaf

Það er ei lítils …

Niðurlag

… best séu latínu kennslu.

Athugasemd

9. kafli.

1.13 (13v-16r)
Kennsluaðferð
Titill í handriti

Sú kennslu aðferð

Upphaf

Ei er vert að byrja …

Niðurlag

… um hríð skoðað hefur verið.

Athugasemd

10. kafli.

1.14 (16r-16v)
Kennsluaðferð
Titill í handriti

Viðlík aðferð um það sem komið er

Upphaf

M. Benjamin Hed …

Niðurlag

… og honum samdóma.

Athugasemd

11. kafli.

1.15 (17r-17v)
Um auktorum lesningu
Titill í handriti

Um auktorum lesningu, enn fremur

Upphaf

Þótt mér þyki …

Niðurlag

… aftur til minna mála.

Athugasemd

12. kafli.

1.16 (17v-19v)
Stílar
Titill í handriti

Um stílinn

Upphaf

Orsökin að ég vil …

Niðurlag

… novum Testamentum.

Athugasemd

13. kafli.

1.17 (19v-21r)
Latínuskáldskapur
Titill í handriti

Um latínuskáldskap

Upphaf

Þessu næst má hann …

Niðurlag

… þá hann er átján ára.

Athugasemd

14. kafli.

1.18 (21r-23r)
Aðrar artis dicendi
Titill í handriti

Um aðrar artis dicendi og þær menntir, sem venjulega eru látnar koma eftir latínu læring, eða og þær fleiri, sem mikil þörf er á

Upphaf

Þá má hann …

Niðurlag

… ómissandi reglu altíð.

Athugasemd

15. kafli.

1.19 (23r-24v)
Ræðu menntir
Titill í handriti

Um nokkrar fleiri ræðu menntir sem eru íslenskulegri

Upphaf

Epistolographia. Að skrifa rétt …

Niðurlag

… eftir þennan dag.

Athugasemd

16. kafli.

1.20 (24v-26v)
Utanlands reisur stúdenta
Titill í handriti

Um utanlands reisur stúdenta yfir höfuð

Upphaf

Þegar hann er nú …

Niðurlag

… utan lyst og peningar bjóði.

Athugasemd

17. kafli.

1.21 (26v-28r)
Prestaefni
Titill í handriti

Um prestaefni

Upphaf

Um Theolofiæ Studios …

Niðurlag

…ef efnin bætast.

Athugasemd

18. kafli.

1.22 (28r-30r)
Lögfræðinám
Titill í handriti

Um jurisprudentiæ studium

Upphaf

Nú sný ég mér til …

Niðurlag

… þar fyrir hætti ég.

Athugasemd

19. kafli.

1.23 (30v-32r)
Ómerkingar
Titill í handriti

Um ómerkinga

Upphaf

Enn eru þeir …

Niðurlag

… móti skapi sínu.

Athugasemd

20. kafli.

1.24 (32r-32v)
Rektorar
Titill í handriti

Um rektora og skóla

Upphaf

Að tala margt um …

Niðurlag

… Um þetta ei fleira.

Athugasemd

21. kafli.

1.25 (32v-34v)
Prestar
Titill í handriti

Um presta

Upphaf

Ég vík mér heldur til …

Niðurlag

… þeir munu vita það sjálfir áður.

Athugasemd

22. kafli.

1.26 (34v-35r)
Veraldlegt
Titill í handriti

Um veraldlega

Upphaf

Nú sný ég mér til …

Niðurlag

… sagt þeim sem skilur.

Athugasemd

23. kafli.

1.27 (35r-36v)
Búnaðarvitið
Titill í handriti

Um búnaðar vitið

Upphaf

Að lyktum kem ég …

Niðurlag

… sem í einum stað concentrerast.

Athugasemd

24. kafli.

1.28 (36v-37v)
Ræðusmíð
Titill í handriti

Um ræðusmíði, eða öðru nafni project makara

Upphaf

Nú af því nokkrir …

Niðurlag

… Hér um nóg.

Athugasemd

25. kafli.

1.29 (37v-40r)
Missanlegar lærdóms menntir
Titill í handriti

Um lærdóms menntir missanlegar, nema vel skuli vera

Upphaf

Að þessu búnu …

Niðurlag

… besti ráðgjafi og áminnir jafnan.

Athugasemd

26. kafli.

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír.

Vatnsmerki.

Blaðfjöldi
43 blöð (320 mm x 204 mm). Auð blöð: fremra saurblað, 15r, 25r, 31v og 40v-41.
Umbrot

Einn dálkur.

Leturflötur er 108-260 mm x 118-150 mm.

Leturflötur er afmarkaður með broti á blaði.

Á spássíum eru fyrirsagnir þeirra fjögurra hluta sem handritið skiptist í. 1. hluti: Um ungdómsins lærdóm (4r), 2. hluti: Um bókalærdóm (10v), 3. hluti: Um studia utanlands (24v), 4. hluti: Um nytsamlega brúkan alls þessa á Íslandi (30v).

Ástand

Sködduð blöð: 5, 7, 12, 15, 41 og aftara saurblað.

Á eftir blöðum 9, 10, 14, 22 og 35 eru blaðbrotsblöð.

Afbrigðileg blöð: 3 (320 mm x 180 mm), 15 (310 mm x 200 mm), 25 (200 mm x 185 mm) og 31 (128 mm x 190 mm).

Skrifarar og skrift
Ein hönd; Skrifari:

Jón Ólafsson, fljótaskrift og latínuletur, eiginhandarrit.

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Formálsorð Jóns Ólafssonar á fremra saurblaði ritað um 1770.

Spássíugreinar á víð og dreif.

Band

Band frá því um miðja 18. öld (335 mm x 210 mm x 50 mm).

Pappakápa.

Slitið.

Á kápu stendur: No. 4. Hagþenkir.

Uppruni og ferill

Uppruni
Danmörk, Kaupmannahöfn apríl 1737.
Ferill

JS 83 fol hafði að geyma fjórar ritgerðir um framför Íslands eftir jafn marga einstaklinga og var því skipt upp í fjórar einingar: JS 83 I fol. JS 83 II fol. JS 83 III fol. JS 83 IV fol.

Aðföng

Alþingi keypti handrita- og bókasafn Jóns Sigurðssonar árið 1878. Safnið var afhent Landsbókasafni að honum látnum, en hann lést 7. desember 1879. Það komst í hendur safnsins árið 1881 er það var flutt í Alþingishúsið.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Skráning Páls Eggerts Ólasonar á handritinu er aðgengileg í ritinu Skrá um handritasöfn Landsbókasafnsins, 2. bindi, bls. 468.

Guðrún Laufey Guðmundsdóttir bætti við færsluna, 25. apríl 2022 ; Sigrún Guðjónsdóttir lagaði skráningu, 28. nóvember 2011 ; Halldóra Kristinsdóttir fór yfir skráningu, 9. október 2012 ; Sigrún Guðjónsdóttir lagaði skráningu, 28. nóvember 2011 ; Sigríður Hjördís Jörundsdóttir frumskráði, 26. mars 2010
Viðgerðarsaga

Athugað 2010

Notaskrá

Höfundur: Jón Ólafsson
Titill: Hagþenkir
Ritstjóri / Útgefandi: Þórunn Sigurðardóttir
Umfang: s. xxv, 84 s.
Titill: Skrá um handritasöfn Landsbókasafnsins
Ritstjóri / Útgefandi: Páll Eggert Ólason
Umfang: I-III

Lýsigögn