Manuscript Detail
SÁM 30b
There are currently no images available for this manuscript.
Gátur, þulur, vísur og sagnir
Contents
Sagnir
Sagnir og endurminningar Guðnýjar Jónsdóttur í Múla. Frásagnirnar eru allt frá árinu 1889 til ársins 1964.
Handskrifað er á sex línustrikuð blöð (A5); tvo tvíblöðunga og tvö laus blöð og eru blöðin fest saman með klemmu.
Blað 6v er autt.
Sagnir
Sagnir Guðnýjar Jónsdóttur í Geithellum skráðar um 1965 (sbr. blað 16v). Hún fæddist 1885 í Álftafirði (sbr. viðbót með annarri hendi á blaði 7r).
Fyrstu ca sextán línurnar eru skrifaðar með blýanti en síðan er skrifað með penna.
Um er að ræða tvær dulrænar frásagnir og eina þulu: Stúlkurnar ganga sunnan með sjá …
Uppskriftin er tíu línustrikuð blöð (A5), yfirleitt eru verso-hliðar blaða auðar. Blöðin eru fest saman með klemmu.
Kveðskapur eftir ýmsa höfunda
Sextán blöð (A4), fest saman með klemmu. Fjórtán eru vélrituð, tvö eru ljósrit.
Tígull fyrstum frá mig lystir greina …
“Hvað spilin þýða”
“Tígull fyrstum frá mig lystir greina …”
“… hörð veikindi reynir þú.”
Vísurnar eru skráðar eftir handriti Sigurðar Helgasonar, Ránarstíg 2, Sauðárkróki, í desember 1969.
Vísurnar eru í fjórum flokkum: Tígullinn, hjartað, laufið og spaðinn. Átta vísur eru í hverjum flokki.
Tígull fyrstum frá mig lystir greina …
Spilavísurnar í lið 3.1.
Óðar blands …
“Óðar blands …”
“… hörð veikindi reynir þú”
Vísurnar eru skráðar eftir handriti Sigurðar Helgasonar, Ránarstíg 2, Sauðárkróki, en það handrit mun hafa verið ritað 1968 eða 1969.
Alls eru vísurnar tuttugu.
Blossa ála bríkin mær …
“Lausavísur eftir handriti Sigurðar”
“Blossa ála bríkin mær …”
“… mun í hjarta leyni.”
Vísurnar eru hér fjórar.
Hestinn Garp að heiti skarpan átti …
“Garpserfi”
“Hestinn Garp að heiti skarpan átti …”
“… illa sómir verkið mér.”
“Þá koma hestavísur með hendi Sigurðar. Þar stendur Sigurður Helgason, Geirmundarhóli.”
Sautján erindi.
Ellin gerir ýmsum bágt …
“Tækifærisvísur … ”
“Ellin gerir ýmsum bágt …”
“… hærra en fjöllin taka.”
Þrjú erindi. Vísurnar eru vélritaðar eftir uppskrift Sigurðar Helgasonar.
Hestinn Garp að heiti skarpan átti …
Ljósrit úr handriti Sigurðar Helgasonar af uppskrift hans af kvæðinu Garpserfi í lið 3.5.
Draumur Elísabetar Þorleifsdóttur
Níu ljósrituð blöð (A4) klemmd saman. “Þessi draumur Elísabetar Þorleifsdóttur frá 1891 er skrifaður upp af Ágústi Gíslasyni (frá Hvammi í Dýrafirði), 3. maí 1957,” samkvæmt blaði 33r. Neðst á titilsíðu er ritað með annarri hendi með penna: “Olga Sigurðardóttir húsfreyja, Hjarðarhaga 3, afhenti mér þetta 9. maí 1972.” Þar má líka lesa: “Guðsafneitunin. Undanfari nýguðfræðinnar um aldamótin.”
Draumur Elísabetar Þorleifsdóttur
“Draumur Elísabetar Þorleifsdóttur, ár 1891”
“Nóttina milli 26. - 27. febrúar 1891 dreymdi mig …”
“… sama ár að öllu leyti eins og hann birtist hér.”
Sjóferðavísur, lausavísur, vísur úr rímum
Skrifarinn setur upphafsstafi sína “Þ.Þ.” við leiðréttingarnar.
Eykst nú leiði um álajörð
“Sjóferðarvísur, lausavísur”
“Eykst nú leiði um álajörð …”
“… svo áfram striki gnoðin.”
Ofan lúðir fjallið fóru …
“Vísa úr Úlfarsrímum”
“Ofan lúðir fjallið fóru …”
“… úti stóð þar fjöldi manns.”
Númi hvítum hesti reið …
“Úr Númarímum”
“Númi hvítum hesti reið …”
“… Númi undan víkur sér.”
Sendibréf, kvæði og vísur
Handskrifað bréf (l blað) frá Guðbjörgu Jónasdóttur til H.A.E. um öfugmæli og langloku ásamt meðfylgjandi textum.
Sendibréf með vísum Þorgils Þorgilssonar
Handskrifað bréf (níu blöð) frá Þorgilsi Þorgilssyni, til H.A.E. með árstíðavísum eftir föður hans Þorgils Þorgilsson.
Sagnir
Á blaði 54r er handskrifuð athugasemd Ó.H. við söguna, Maðurinn sem sá miðbauginn: “Mig minnir ég heyrði þessa sögu fyrst hjá Aðalsteini Sigurðssyni fiskifræðingi.”
Sagnir, m.a. um Valda sóma og Jakob Guðmundsson
Þorsteinn Þorsteinsson frá Húsafelli skráði 1980 (sbr. blað 60v). Þrjár vélritaðar sagnir 1) um Valdimar Þorvaldsson sem kallaður var “Valdi sómi … fæddur 1881” (sbr. blað 58r); 2) um Jakob Guðmundsson (sbr. blað 59r); 3) um brandara og brandarakarla (blað 60r) og 4) handskrifuð frásögn á blaði 59v
Sendibréf
Eitt vélritað blað, sendibréf til H.A.E. frá Theodóri frá Bjarmalandi 1980 (sbr. blað 61r).
Þulur, kvæði, gátur og danslagatextar
Tólf handskrifuð blöð (A4), samanklemmd og rituð sömu hendi. Uppruna er ekki getið.
Jólaþulur
Kvæði
Svona er að fara seint að hátta …, Bíum, bíum, bamba … (samsteypa úr þremur vísum), Bí bí og blaka … Kúrir í klettaskoru krummi …, Í Skriðu var mér skammtað á disk … (sálmalag), Aldrei skal ég ega (!) flösku … (lag: Ó þá náð að eiga Jesúm), Grýla á sér lítinn bát …, Grýla stendur í horni …, Hárgreiðslustaði hér má kalla … (sálmalag).
Gátur
Danslagatextar
“Gamlir danslagatextar”
Æ komdu litli ljúfi vin í litlan dans við mig …, Lonietturtnar lét á nefið …, Jón trúður hann átti eina einustu kú …, Magáll hvarf úr eldhúsi …, Tólf synir tímans …
Hluti af gamalli þulu
“Hluti af gamalli þulu”
“ … Selur mér skæði …”
“ … og bíður mín þar.”
“Það fylgir örugglega þessari þulu einhver saga.”
(Skrifaraklausan er á blaði 72r)
Kerling heitir Grýla …
“Kerling heitir Grýla …”
Gamlar vísur
“Gamlar vísur”
Sjúkdómslýsing einföld er …, Hlustarverkur, hjartveiki …, Herðarígur, hálsbólga …, Hárið rauða hræðir mig …, Augun gráu erta mig …
No Title
Ellefu handskrifuð blöð (A4), samanheft og rituð sömu hendi og þeirri sömu og er á blöðum sem skráð eru í lið 11. Uppruna er ekki getið.
Grýluþulur
“Grýluþulur”
Grýla reið fyrir ofan garð …, Grýla kallar á börnin sín þegar hún fer að sjóða…
Dúðadurtskvæði
“Hér er kominn Dúðadurtur, digur bæði og hár …”
“… því þú ert svo illgjarn að þú ert fæstum jafn.”
Krummavísur
Krummi krunkar úti …, Krummi sat á kvíjavegg …, Krumminn á skjánum …
Gilsbakkaþula
“Gilsbakkaþula”
“Kátt er um jólin koma þau senn …”
“… því allt situr fólkið við tedrykkjuborð.”
Þulur
Heyrði ég í hamrinum …, Þeyjuðu (!) sonur minn sæli …, Stúlkurnar ganga suður með sjó …,
Krummavísur
Krumminn á skjá, skjá …, Krummi er út á hellu, krummi er út á hellu …, Krummi sat á kirkjubust …,
Hermann kemur ríðandi …
Þulur
Bokki sat í brunni …, Karl og kerling riðu á alþing ….
Dýraþulur
“Dýraþulur”
Selur sefur á steini …, 1 og 2 inn komu þeir …, Tátta, Táta teldu dætur þínar …, Við skulum ríða sandana mjúka …, Ríðum, ríðum, langt er í skóginn …, Gekk ég upp á hólinn, horfði ofan í dalinn …, Fagur er fiskurinn, flýgur hann í sjónum….
Barnagælur
Stígur hann við stokkinn …, Stígur, stígur lalli …, Stígur, stígur stúlkan ung með snilli …, Stígur, stígur stúlkan ung …, Vega salt, vega salt ….
Ýmsar vísur og kvæði
Fimm vélrituð blöð (A4) með nokkrum handrskrifuðum leiðréttingum. Uppruna er ekki getið en vélritið hefst á vísu úr Númarímum eftir Sigurð Breiðfjörð. Blað 43r hér fyrir framan (liður 5) endar á tveimur vísum úr Númarímum. Uppsetning og blaðgerð eru með sama móti og á fyrrnefndu blaði auk þess sem sama hönd ritar athugasemdir undirskrifaðar “Þ.Þ.” Blöðin eru upphaflega blaðmerkt 3-7 en blað 43r er upphaflega blaðmerkt sem blað 2. Blöð 85r-89r virðast því vera framhald blaðs 43. Á þeim eru auk erindanna úr Númarímum:
Bærðust lauf í þægum þey … (14 erindi) og nokkrar lausavísur, s.s. Komir þú á Grænlands grund …, Konur silki - bera - bönd …, Þær sem eftir léðan leik …, Hárauð bönd um hár á sér … og margar fleiri vísur.Um söguna “Selinn”
Vélritaður miði.
Sturla í Blálandseyjum
Skrifari: Anna Eiríksdóttir frá Skjöldólfsstöðum, Jökuldal (Laugavegi 162, Reykjavík). Undir undirskrift og frásögn Önnu hefur Hallfreður Örn Eiríksson skrifað: “Skráð í janúarbyrjun 1972.”
Sturla í Blálandseyjum
“Sturla í Blálandseyjum”
“Það voru einu sinni konungur og drottning …”
“… Undi vel og lengi í ríki sínu, með börnum sínum og þegnum. Lýkur svo þessari sögu.”
Vísa og gátur
Ein vísa og rúmlega tuttugu gátur á sex línustrikuðum blöðum (A4) sem heft eru saman.
“Sigríður Haraldsdóttir á Hrafnkelsstöðum, systir Helga Haraldssonar, skráði í febrúar 1971. H.E.”Þulur og vísur
Sex línustrikuð blöð (A4) sem heft eru saman.
“Sigríður Haraldsdóttir á Hrafnkelsstöðum, systir Helga Haraldssonar, skráði í febrúar 1971. H.E.”Sex þulur
Þulurnar bera allar yfirskriftina “Þula” í hdr. nema “Mannanafnaþula”
.Lét ég á það súðan hnykk …
Vísur eftir Eirík Olsen
“Vísur eftir Eirík Olsen”
Úlfar sterki lamdi með lurk …, Stóri strákurinn stendur hér …
Ýmis kveðskapur, bæði veraldlegur og andlegur
Sjö blöð ( A4) eru klemmd saman, fimm eru vélrituð, tvö handskrifuð af Hallfreði Erni Eiríkssyni. Í sömu klemmu er sex handskrifaðir dagbókarmiðar (skrifað er báðum megin með blýanti). Þeir eru forrit vélritsins.
“Guðrún Filippusdóttir f. 1884 í Kálfafellskoti í Fljótshverfi, nú á Reynimel 76, skráði í september 1970.”Lausavísur
Fjórar hestavísur, tvær kindavísur og tvær hundavísur.
Karl og kerling riðu á Alþing …
Ekki linnir umferð um Fljótsdalinn enn …
“Ekki linnir umferð um Fljótsdalinn enn …”
“… að hún hafi augnaráðin …”
Endar óheil.
Bláfleðill, Leppasvunta, Hallfleða og Bokki
Stutt frásögn af kirkjuferð karls og kerlingar, Bláfleðils og Leppasvuntu með börnin sín tvö, þau Bokka og Hallfleðu.
Morgunænir
Af móður Guðrúnar Filippusdóttur
Um Guðrún er ritað með hendi Hallferðar á blað 115r: “Guðrún er hress, glaðsinna, djörf í framkomu, segir frá blátt áfram, notar ekki látbragð né handahreyfingar. Sögur voru sagðar á heimili foreldra hennar, þegar setið var við verk í baðstofunni á kvöldin (að sögn Guðrúnar).”
Forrit á dagbókarmiðum
Að öllum líkindum eru þessir sjö 'dagbókarmiðar' forrit vélrituðu uppskriftarinnar.
Æskuminningar Jónínu Snorradóttur
Þetta eru ljósritaðar skrifbókaropnur, alls sextán blöð samanklemmd. Á aftasta blaði eru þrjár lausavísur eftir Símon Dalaskáld: Hingað inn með hýra kinn …, Ingibjörg með ágæti …, Dýrafjarðar drósirnar …
Huldufólkssaga
Þetta eru fjögur línustrikuð blöð, samanklemmd og aðeins er skrifað á rektóhliðar.
Þórnaldarþula
“Hlýði fólk fræði minni, meðan ég set sök mína á sleða…”
“… vinstra fæti, fótur á fitlegg. Fallið hefur úr tönn.”
Ljósrit . Blöðin (A4) eru klemmd saman.
Vísur og stuttar frásagnir
Fimm handskrifuð línustrikuð blöð( A4), samanklemmd. “Jóhanna Guðlaugsd., Eskihlíð 22 A skráði þetta í júní 1970” (sbr. blað 145r).
Þulur og kvæði
Málfríður Einarsdóttir í Munaðarnesi, Rauðalæk 14, skráði sumarið 1973. Vélrit.
Þorkell átti dætur tvær, …
“Þorkelsþula”
“Þorkell átti dætur tvær, …”
“… þar logaði ljós hjá systrum tveim.”
“Amma Þórhildar, María Jónsdóttir, lærði þessa þulu af Guðrúnu Hallsdóttur, móður Natans Ketilssonar. En Guðrún var stjúpa Jóns, föður Maríu. María kenndi Þórhildi þuluna. Hún mun hafa verið fædd 1833.”
(Skrifaraklausan er á blaði 151r).
Drengurinn Dúni …
Drengurinn Dúni …
“Drengurinn Dólinn …”
“… Og þá varð hann galinn.”
“við barn” er viðbót, stjörnumerkt (sbr. blað 152r).
No Title
Að því er fram kemur á blaði 158v hafa blöðin borist: “Frá Bjarna Guðmundssyni póstmanni, Reykjavík, 4.7.1973.”
Ferðapassi
“Passi”
“Það voru lög fyrrum að menn urðu að fá sér ferðabréf hjá yfirvaldi til þess að geta ferðast frjálsir inn í annað lögsagnarumdæmi …”
“… Enginn sóknarprestur þarf að skrifa hér upp á. Reykjavík, 5. maí, 1886. Benedikt Gröndal.”
“Rannveig Majasdóttir skráði hér í Reykjavík, f. í Bolungarvík.”
Þulur
“Sigrún Wíum, Höfn, Hornafirði skráði um eða eftir 1950.”
Jón Smár, smellir ár …
“Þula”
“Jón Smár, smellir ár …”
“… gott sverð hann Jón minn á.”
“Þulurnar lærði eg eftir Oddnýju Sveinsdóttur, Breiðabólstaðargerði, Borgarhafnarhreppi.”
(Skrifaraklausan er á blaði 156r). Með annarri hendi er ritað með penna: “amma sr. Jón (!) Kr. Ísfelds í Búðardal.”
Gekk ég upp á hólinn að brýna mér ljá …
“Þula”
“Gekk eg upp á hólinn að brýna mér ljá …”
“… senn er mál lömbunum að stýja.”
Gekk ég upp á hólinn, leit eg ofan í dalinn …
“Þula”
“Gekk eg upp á hólinn, leit eg ofan í dalinn …”
“… ekki meira en við er haft.”
Á blaði 158r er annað ljósrit, síður læsilegt, af sömu þulu.
Kvæði eftir Þórð Grunnvíking
Átta handskrifuð línustrikuð blöð (A4) (+ tveir miðar með efnisviðbótum hér merktir 161b og 164b) og tvö vélrituð blöð. Tekið hefur verið neðan af blaði 166r. Blöðin eru saman í klemmu en blöð 159r-166r eru einnig heft saman.
Fremur áður fjörugt var …
“Formannavísur úr Árneshreppi, haustið 1896”
“Fremur áður fjörugt var …”
“… Guð á hæðum leiði.”
Á blaði 166r er kvæðið Ófeigur eftir Tómás víðförla sem hefst Girnist veiði Guðmundur ….
Á blaði 166v er önnur vísa sem hefst svo: Þórólfs brenni vænan ver …. Vísan er rituð með hönd H.E.. Undir vísunni stendur: “Jósep Húnfjörð orti, skráð eftir Agnari Jónssyni, f. 1889, nú Bjar.borg 8, R. 24.3. 1972 H.E”
Víkingsbragur
“Víkingsbragur”
“Á Kjörvogi inni frá …”
“… þessi stutta ríma.”
Neðan við erindið er skrifað: “Gísli Guðlaugsson skráði 1972, eftir Agnari Jónssyni frá Hrauni í Árneshreppi í Strandasýslu, lærði af frændum sínum sem lærðu braginn af Jósep Húnfjörð, sem smíðaði bátinn 1897.”
Kvæði og lausavísur
Lesbók Tímans - leiðréttingarbeiðni
Sömuleiðis kemur hann með annað upphaf á vísuna um Jón “þröst” í tilefni af fyrra parti sem hafður var eftir Guðmundi Ragnari Guðmundssyni í Bæ á Selströnd.
Bréfið er skrifað á bréfsefni og í haus er “F. Gunnlaugsson P.O. Box 733 - Reykjavík - Iceland”. Fyrir neðan er vélritað heimilisfang: “Hagamel 29”.
Kvæði og rímur
Tvö vélrituðu blöð, miði og níu ljósrit. Efni sem Guðbjörg Jónsdóttir, sem lengi bjó “á Hrútsstöðum í Laxárdal, skráði í elli.”(Sjá blað 193r og meðfylgjandi miða 194br). Á blöðum 193r-194ar eru lausavísur, m.a. vísan: Tíu ára tel ég barn … og þulan: Fór ég til berja fyrra sunnudag …
Rímur af Líódel riddara og hans kvinnu skrifaðar anno 1858
“Rímur af Líódel riddara og hans kvinnu skrifaðar anno 1858”
“ …”
195r-203r eru ljósrit af bókaropnum. Hægra megin á blaði 195r er skreytt titilsíða þar sem nafn rímunnar kemur fram. Ríman er í tveimur flokkum og er fyrri ríman/flokkurinn 82 erindi og sú síðari 56.
Af Hjalta Jónssyni á Selhúsum í Skjaldfannardal, Nauteyrarhreppi.
“Hjalti Jónsson bjó nokkuð lengi á Selhúsum …”
“… Ég sá helvítið þegar hann kom upp um loftsgatið og greip krumlunum utan um lampaglasið.”
“Þetta er ein sagan um fylgju.”
Skrifaraklausan er á blaði 205r
“Ásgeir Ingvarsson mælingamaður, Víðihvammi 2 segir frá.-”
Gátur og ýmis kveðskapur
Þrettán ljósrit (blöð A4) af handskrifuðu efni. “Guðbjörg Jónsdóttir, fædd í þrándarkoti í Laxárdal 1876, skráði á níræðisaldri” a.m.k. hluta efnisins (sjá t.d. 206r-209r). Yngri hönd eða hendur er einnig að finna (sjá t.d. blöð 209r-210r).
Hestavísur
Fjögur vélrituð blöð (A4). Þetta eru tvö sendibréf til Handritastofnunar Íslands og Hallfreðar Arnar Eiríkssonar frá Jökli Péturssyni. Annað bréfið er dagsett 3. apríl 1972 og hitt 5. maí 1972. Jökull gerir þar grein fyrir aðsendu efni sínu sem eru hestavísur eftir hann sjálfan og aðra.
Sögur af fólki og fyrirbærum
Átta handskrifuð línustrikuð blöð (A4) saman í klemmu. Þetta er ódagssett bréf til Hallfreðar Arnar Eiríkssonar frá Gróu Jóhannsdóttur (sjá Kennaratal). Í bréfinu eru frásagnir af tröllum og huldufólki ásamt sannri sögu og smáskrýtlu sem hún segir einnig sanna.
Draumar og draumaráðningar
Fimm handskrifuð línustrikuð (A4) blöð, saman í klemmu. Þetta er bréf til Hallfreðar Arnar Eiríkssonar frá Gróu Jóhannsdóttur, dóttur “Jóhanns Kr. Ólafssonar, Litla-Skarði, sjá Kennaratal …” (sbr. 231r). Bréfið er dagsett í “Galtarholti 8. apríl 1972.” Í því eru draumaráðningar, draumur og lausavísa (Jói raftur, ruslara kjaftur … eftir Guðjón Gíslason um Jóhann Valdimarsson).
Efni samkvæmt spólu - hljóðritun 1972
Tvö handskrifuð línustrikuð blöð (A5), saman í klemmu. Eftst á blað 236r er skrifað: “Sbr. spólu í febrúar, hljóðritun 1972. Á blaðinu er minnst á þrjá drauma o.fl.”Á blaði 236v eru nefndar nokkrar hestavísur, s.s. Rauður bera manninn má …, Rauður minn er sterkur stór …, Fallega Skjóni fótinn ber …, Litli Skjóni leikur sér …, Litla Jörp með lipran fót …. Á blaði 237v er nafn Guðrúnar Filippusdóttur, “f. 31.8.1884, Kálfafellsholti.” Undir fyrirsögninni: "Nokkur orð" eru orðskýringar og heiti á tveimur þulum: Hatturinn dembir …, Karlinn hét Blábleðill, kerlingin Leppasvunta … Blað 237r er autt.
Stutt frásögn og vísur
Vísan: Útlitið er ekki tryggt …, eftir Valdimar, er á blaði 242r (vélritaður miði).
Vísur eftir Jón Arnórsson og syni hans tvo, Árna Jónsson og Arnór Jónsson
Á umslaginu (blaði 243r) kemur fram, auk nafns Olgu, nafn Indriða Jónssonar “bróðir Arnórs?”, verkstjóra, Hjarðarhaga 28.
Í þoku; frásögn Guðrúnar Guðmundóttur
“Í þoku”
Tvö handskrifuð línustrikuð blöð (A5), annað er aðeins efri hluti blaðs. Efni er skráð 1972 af Guðrúnu Guðmundsdóttur, “frá Melgerði.” “Nú á Grund elliheim.”
Málshættir og vísur
Fjögur handskrifuð línustrikuð blöð, saman í klemmu. Efni er skráð á Sólvangi í Hafnarfirði 1. apríl 1972 af Guðlaugi E. Einarssyni, “f. 1883” (sbr. blöð 253r og 256r. Á blaði 256 eru vísur sem líklega eru eftir Guðlaug sjálfan.
Harmagrátur eftir 19. aldar skáld og fl. efni
Saman í umslagi eru tvö gömul kver í 8vo (8+6 (ósaumuð) og fjögur gömul blöð í kvartó (1 + tvíblöðungur + 1. samanbrotin hvert utan um annað). Efni er skráð af sr. Markúsi á Stafafelli, (sbr. blað 257r). Meðal efnis er Harmagrátur eftir ýmis 19. aldar skáld, alls 56 erindi og Skröggskvæði.
Lallabragur og vísur um Lárus H. Bjarnason, setudómara í Skúlamálunum
Gamlar barnagælur
“Gamlar barnagælur”
Fimm blaða hefti (A4), vélritað. Efnið var þulið “inn á segulband 25.10.1970 af Ingu Jóhannesdóttur, Garði í Grímsey. Inga er fædd 20. maí 1874, og var því á 97. árinu er hún fór með þessar þulur” (sbr. blað 288r). Í heftinu eru þulurnar Róum við í selinn …, Stígum við stórum …, Heyrði ég í hamrinum …, Gullbúinn gimbill …, Karl og kerling riðu á Alþing …, Lóa Lóa lítil tá …, Poki valt til hnausa …
Samtíningur Jónínu H. Snorradóttur - Kvæði eftir Bjarna Jónsson
“Samtíningur Jónínu H. Snorradóttur”
Fimm ljósritaðar, handskrifaðar bókaropnur (A4); vinstri síður opnanna eru auðar að undanskilinni síðustu opnunni þar sem skrifað er á báðar síður og á þá fremstu er skrifað “Ása 12790” (sennilega símanúmer) og “Útsalir hjá Marbakka”. Samkvæmt því sem fram kemur á blaði 293r er skrifari efnis Jónína H. Snorradóttir, “nú til heimilis Laugavegi 51 b” og efnið “Kom 1971 H.E.” Jónína fjallar lítilsháttar um æsku sína og uppruna en mestmegnis um móður sína, Margréti Jósefsdóttur. Í lokin eru nokkrar lausavísur eftir Bjarna Jónsson, Akureyri.
Sögur, vísur, málshættir og gamanmál
Þrjú handskrifuð, línustrikuð blöð (A4), þrjú handskrifuð, línustrikuð blöð (A5) og blaðbútur (efsti hluti blaðs (A4)). Blöðin eru skrifuð af Guðbjörgu Jónasdóttur á Sellandi, 5. 4. 1969 (sbr. blað 298r).
Kvæði, lausavísur og fleira
Meðal efnis er: Ríma af enskum stúdent ( Ansa eg þannig ykkur fljóð …, 156 erindi), Hjartnæmt sorgarkvæði ( Kvölda tekur, dagur dvín …, 105 erindi), hestavísur og fleira.
Blöð 315r-318v eru auð sem og blöð 366r-366v
Kvæði og þulur
Í einni klemmur eru skrifbók (upphaflega höfuðbók, merkt sem slík, þ.e. Bréfaskóli S.Í.S. Höfuðbók) og sjö mismunandi blöð að stærð og gerð. Innihaldið er kveðskapur af ýmsu tagi, handskrifað af Sveinsínu Ágústsdóttur, 1970 - 1971 (sbr. blöð 367r, 368r og 388r). Þar eru meðal efnis þulurnar: Táta, Táta …, Tíknin hennar Leifu … og Sat ég undir fiskahlaða föður míns …
Gamalt kvæði
“Gamalt kvæði. Óþekktur höfundur”
“Utanlands í einum bý …”
“… kappkostum því krossinn hans að bera.”
Tvö handskrifuð blöð (A5 ca), samanklemmd. “Sigríður Jónsd., f. 23.9.1898, nú á Kleppsvegi 24 (4. maí 1971), skráði eftir minni af móður sinni. Segir það [þ.e. kvæðið (v.h.)] vera eftir Guðmund Bergþórsson” (sjá blað 391v).
Kvæði
Tvær hendur.
Kalt var mér á Kópaskeri …
“Ferðavísur”
“Kalt var mér á Kópaskeri …”
“… geisla af snauðs manns höfðingslund.”
“Jón Guðmundsson frá Garði í Þistilfirði orti um 1920. ” Kvæðið er komið frá Sigríði Jónsdóttur sem lærði kvæðið þegar hún var ung en hún skráði það ekki sjálf. “ (4. 5. 1971)” (sjá blað 392v).
Þó bíði vötn í löndum …
“Kappatal”
“Þó bíði vötn í löndum …”
“… og kerrur margar sá.”
“Davíð Kristjánsson, lengi á Húsavík, f. 14.6.1859, d. 2.1.1925” (sjá blað 393v).
Þulur
Bergljót Kristjánsdóttir úr Þingeyjarsýslu, Borgarholtsbraut 41, Kópavogi skráði efnið í kringum1968 (sbr. blað 395r. Í uppskriftinni eru þulurnar: Drengurinn dólinn …, Sat ég undir fiskahlaða föður míns …, Hér læt ég skurka fyrir skáladyrum …, Bokki sat í brunni…, Tólf postular drottins …, Poki fór til Hnausa …
Fossarnir í Soginu
Tvö handskrifuð línustrikuð blöð (misstór), heft saman. Guðmundur Kolbeinsson skráði 15.2.1967 (sbr. blað 403v). Í uppskriftinni er fjallað um fossana fjóra sem voru í Soginu áður en það var virkjað en þeir voru Kistufoss, Írufoss, Ljósifoss og Ölfoss.
Kvæði og þulur
Þrjú handskrifuð línustrikuð blöð (rifin úr stílabók), heft saman. Hallfreður Örn Eiríksson? skráði eftir handriti Hjalta Jónssonar í Hólum, 3.9.1964 (sbr. blað 404r). Í uppskriftinni er Ókindarkvæði ( Það var barn í dalnum … (sjá um Ókindarkvæði: Jón Samsonarson 1998: 22-33, 249-250 ) og þulurnar: Sat ég undir fiskahlaða föður míns …, Heyrði ég í hamrinum … og Gekk ég upp á hólinn / leit ég ofan í dalinn …
Sagnir og þjóðlegur fróðleikur
Ellefu handskrifuð línustrikuð blöð (A5), í fjórum heftum, skrifuð af Þorbjörgu Kristjánsdóttur Langagerði 67, Reykjavík, árið 1968 (sbr. blað 407r). Í uppskriftunum eru frásagnir af atburðum sem Þorbjörg hefur sjálf reynt eða heyrt talað um, þ.e. frásagnir af huldufólki og draumum og hún fjallar einnig um spádómsmerkingu spila.
Þulur og kvæði
“Þulur”
Á blaði 426v stendur:“Gömlu hjónin í Neskaupstað, Sigríður og Páll”(sbr. blað 426v) og er efnið líklega frá þeim komið.
Í uppskriftinni eru bæði þulur og kvæði en á blaði 418r er innihald sagt vera þulur og sömuleiðis er þess getið á blaði 426v með hendi Hallfreðar Arnar Eiríkssonar. Yelena Sesselía Helgadóttir telur að hér sé ekki einungis um þulur að ræða og eftirfarandi aðgreining efnis styðst við óbirta innihaldsgreiningu hennar:
Hafið þið heyrt um ána og hetjuna hann Stjána … (kvæði); Dóttirin mín fríða hversu lengi ætlar þú … (kvæði); Nú skal kveða um klafann … (e-t keðjuljóð); Gekk ég út á hólinn horfði oní dalinn… (þula); Laufabrauðsvísa ( Hljóti sú sem hlemminn fær … (lausavísa), undir vísunni er nafnið Brandfríður Benónýsdóttir (höf.?)); Seinasta ferðin ( Fögur seinasta ferðin er … (lausavísa) undir vísunni er nafnið Jónas Þorsteinsson (höf.?)); Karl fór yfir á … (þula); Gengum saman … (undir kvæðinu er nafnið Ásmundur Jónsson (höf.?)); Sat ég undir fiskahlaða föður míns … (þula); Kom blessuð sól … (undir kvæðinu er nafnið Jónas Þorseinsson (höf.?)).
Heyrðu góða hringatróða …
“Heyrðu góða hringatróða …”
Tvö laus handskrifuð línustrikuð blöð (A5). Magnús Þórðarson verkamaður, Lönguhlíð úr Mýrdal skráði í júní 1969 (sbr. blað 427r).
Þrettán erindi.
Pippin pó …
“Vögguljóð úr Fljótum í Skagafirði”
“Pippin pó …”
Eiríkur Stefánsson kennari skráði árið 1968 (sbr. blað 429r).
Einhvers konar þula (skv. óbirtri útekt Yelenu Sesselíu Helgadóttur)
Sendibréf og gáta
Tvö handskrifuð línustrikuð blöð (A4). Björn Jónsson, Kóngsbakka í Helgafellssveit skráði, 4. mars 1969 (sbr. blað 430r).
Sendibréf
Bréfið er frá Birni sem segist með sendingunni gera tilraun til að uppfylla gefið loforð.
Hljóp ég inn að höllum …
Þulur, kvæði, húsgangar og leikir
Sjö handskrifuð línustrikuð blöð (A4). Þessi blöð fylgja sennilega blöðunum sem skráð eru í lið 55 en Björn Jónsson, Kóngsbakka í Helgafellssveit, skráði þau 4. mars 1969 (sjá blað 430r). Engar upplýsingar fylgdu með blöðunum en höndin viðrist sú sama og á fyrrnefndum blöðum.
Þulur
“Þulur”
“Gekk ég upp á hólinn / horfði ofaní dalinn …;”
“Tíkin hennar Leifu …;”
“Karl hljóp yfir á …;”
“Sat ég undir fiskahlaða föður míns …;”
“Hver er kominn úti …;”
Kvæði sem fyrir koma byrja svo:
Grýlukvæði
“Grýlukvæði”
“Grýla reið með garði …;”
“Grýla kallar á börnin sín …;”
“Það á að gefa börnum brauð …;”
Kvæði sem fyrir koma byrja svo:
Gamlir húsgangar
“Gamlir húsgangar”
“Boli, boli bankar á hurð, með bandinu sínu langa …;”
“Boli, boli bankar á dyr, biður upp að ljúka …;”
“Við skulum ekki hafa hátt, hér er margt að ugga …;”
“Við skulum ekki hafa hátt, hér er maður á glugganum …;”
“Komin er hér Katrín Lúka …;”
Kvæði sem fyrir koma byrja svo:
Barnaleikir
Draumur í desember 1957
Fimm handskrifuð línustrikuð blöð (A5). Blöðin eru slitin á brotum. Vilhjálmur Jónsson, Urðarvegi 15, lengi á Hrafnistu, skráði. Blöðin bárust 1968 (sjá blað 443r).
Draumaráðningar
Tvö handskrifuð línustrikuð blöð (A5). Kjartan Leifur Markússon skráði í júní 1964 (sjá blað 445v).
Gamli Garðhúsabærinn
Tólf handskrifaðir miðar (ekki línustrikaðir), 1+ 11, blaðsettir 1-10, blöð 446 og 457reru ónúmeruð. Svava Þorsteinsdóttir (Þorleifsdótti?), Hringbraut 37, Reykjavík, skráði 1965 (sjá blað 454v). Á blaði 446r er mynd af Garðhúsabænum og á blaði 447r eru upplýsingar um Bjarna Oddsson og Þuríði Eyjólfsdóttur og þær upplýsingar hugsanlega fengnar úr tímaritinu Akranes frá 1942 (stofnár ritsins). Ef hér eru um Garðshús á Akranesi að ræða þá er líklegt að skrásetjarinn sé Svava Þorleifsdóttir fyrrum skólastjóri á Akranesi. Skráningu hefur greinilega ekki verið lokið þar sem setningin “Róið var … ” endar án niðurlags á blaði 457r.
Lítil saga af veðri og aflabrögðum
“Lítil saga”
Fjögur handskrifuð línustrikuð blöð (úr skrifblokk). Samanheft en einnig fest saman með límbandsbút. Þórður Guðmundsson Vífilsgötu 21, skráði í september 1979 (sjá blað 461r).
Tvær sögur af pilti og stúlku
“Lítil saga”
Níu handskrifuð línustrikuð blöð (úr skrifblokk). Samanklemmd. Þórður Guðmundsson Vífilsgötu 21, skráði í nóvember 1971 (sjá blað 464r).
Lánlausi pilturinn sem fann enga lykt
“Lítil saga”
“Skrifað 5. nóvember 1971, Þ. Guðmundsson.”
(Skrifaraklausan er á blaði 464r).
Pilturinn og steinbítshausinn
“Lítil saga”
“ Þ.G.”
Skrifaraklausan er á blaði 470r). “Þetta er eldgamalt og hefur gengið mann frá manni. Ég held ég hafi heyrt þetta fyrst hjá afa mínum. Þeir voru að grínast tveir gamlir, karlar,” “sagði Þórður Guðmundsson, fyrrum stýrimaður, Vífislgötu 21. Lengi á Akraborginni.”
Kvæði
Fimmtán vísur um Laxfoss (ein eftir Ref bónda (3.7.1951)) og þrjár um Akraborg. Einnig eru þrjár vísur ortar til stýrimannsins.
Kvæði - þula
“Úr kvæðabók, sem Jón Ófeigsson bóndi, nú á Hafnarnesi. Reykjavík, 6.12.1971, Hallfreður Örn Eiríksson”
Meðal efnis eru lausavísur og kvæði. Einnig er “Þornaldarþula ( Hlyti fólk fræði minni …) eins og Oddný á Gerði hafði hana.”
Frásögn af Margréti Þorvarðardóttur og örlögum hennar
“Líklega hefur Þórhallur á Breiðavaði skrifað þetta 1965. H.E.”
“bóndi á Breiðavaði í Eiðaþinghá” (sbr. blað 488v).
Þulur
Samkvæmt bréfinu eru þetta þulur “uppskrifaðar af föður mínum, Ársæli Sigurðssyni, eftir minni, en hann var uppalinn í Ölfusinu og mun hafa lært þær báðar þar.”
Hann tók upp og hann tók niður …
“Gömul þula”
“Hann tók upp og hann tók niður …”
“pípustokku, ristkambur, tábein og á þinn fót síðan…”
“H.E.”
“Barst hingað í apríl 1971” (sbr. blað 491v).
Og tréð lá á þeim velli - velli …
“Og tréð lá á þeim velli - velli …”
“… kvisturinn var á trénu og tréð lá á þeim velli - velli.”
“Barst hingað í apríl 1971.”
“H.E.”(sbr. blað 493v).Þátturinn í sagnaleit
“Þátturinn í sagnaleit”
Eitt handskrifað línustrikað blað (A4). Bréf og frásögn frá Guðlaugu Matthíasdóttur, Bjargi, Hrunamannahreppi, 5. desember 1971.
Kálfarnir í Bryðjuholti
“Kálfarnir í Bryðjuholti”
Ýmis kveðskapur
Ýmis kveðskapur
Tíu handskrifuð blöð í mismunandi broti saman í klemmu.“Samanber segulbandsspólu E 71/5 Gísli Guðlaugsson frá Steinatúniskráði, veturinn 1970 - 1971”
Physical Description
Mismunandi pappír.
Misjafnt.
Mismunandi.
Óbundið… ( mm x mm x mm). Handritið er varðveitt í hvítri pappaöskju sem merkt er með penna og blýanti: “ HÍ 30. Þjóðfræði (Vaxandi safn)” “Gátur, þulur, vísur, sagnir …” Efni handritsins er flokkað eftir heimildamönnum og hefur það borist Stofnuninni á seinni hluta síðustu aldar.
History
Skrifað á 20. öld.
Þjóðfræðiuppskriftir frá Hallfreði Erni Eiríkssyni.
Additional
VH skráði handritið í júní 2010
Bibliography
Author | Title | Editor | Scope |
---|---|---|---|
Romina Werth, Aðalheiður Guðmundsdóttir | “Glitvoðir genginna alda : um framlag kvenna til söfnunar þjóðsagna á Austurlandi”, Gripla | 2017; 28: p. 7-38 | |
Yelena Sesselja Helgadóttir | “Dæmigerð þulusending í Árnasafni”, Handritasyrpa : rit til heiðurs Sigurgeiri Steingrímssyni sjötugum 2. október 2013, | 2014; 88: p. 160-181 |