Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

SÁM 28

Sálma- og bænabók ; Ísland, 1682

Innihald

1 (1r-31r)
Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um vikuna ortir af Kolbeini Grímssyni og sr. Jóni Magnússyni
Titill í handriti

Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um vikuna ortir af Kolbeini Grímssyni og sr. Jóni Magnússyni

Athugasemd

Skrifað eftir bók sem prentuð var á Hólum í Hjaltadal 1682.

Kolbeinn Grímsson. Nokkrir sálmar sem syngjast mega kvöld og morgna um alla vikuna. Ortir af Kolbeini Grímssyni, út af bænabók D. Johannis Havermann. Ljósprentað af Lithoprent í Reykjavík 1946.

Á bl. 36v í prentuðu bókinni byrja sálmar sr. Jóns Magnússonar í Laufási.

Efnisorð
1.1 ( 1r-4v)
Sunnudags morgunsálmur. Með lag: Jesús Guðsson ein[getinn]
Titill í handriti

Sunnudags morgunsálmur. Með lag: Jesús Guðsson ein[getinn]

Upphaf

Herra himneski faðir …

Lagboði

Jesús Guðsson eingetinn

Niðurlag

… af innstu hugarins hýrð.

1.2 (4v-8r)
Kvöldsálmur á sunnudag. Tón: Væri nú Guð [oss ekki hjá]
Titill í handriti

Kvöldsálmur á sunnudag. Tón: Væri nú Guð [oss ekki hjá]

Upphaf

Voldugur Jesús verndin mín …

Lagboði

Væri nú Guð oss ekki hjá

Niðurlag

… Amen það sérhvör syngi.

1.3 (8r-10v)
Mánudags morgunsálmur. Með tón: Herra Guð í himinríki
Titill í handriti

Mánudags morgunsálmur. Með tón: Herra Guð í himinríki

Upphaf

Ég þakka þér af hjarta og hug …

Lagboði

Herra Guð í himinríki

Niðurlag

… af öllum skepnum amen.

1.4 (10v-12r)
Mánudags kvöldsálmur. Tón: Lifandi Guð, þ[ú lít þar á]
Titill í handriti

Mánudags kvöldsálmur. Tón: Lifandi Guð, þ[ú lít þar á]

Upphaf

Lifandi drottinn lít til mín …

Lagboði

Lifandi Guð, þú lít þar á

Niðurlag

… lof sé þér utan enda.

1.5 (12r-13v)
Þriðjudags morgunsálmur. Tón: Einn herra ég b[est] æ[tti]
Titill í handriti

Þriðjudags morgunsálmur. Tón: Einn herra ég b[est] æ[tti]

Upphaf

Hjarta minn, hugur og sinni …

Lagboði

Einn herra ég best ætti

Niðurlag

… það verði og ætíð sé.

1.6 (14r-15v)
Þriðjudags kvöldsálmur. Tón: Væri nú Guð oss e[kki hjá]
Titill í handriti

Þriðjudags kvöldsálmur. Tón: Væri nú Guð oss e[kki hjá]

Upphaf

Hjálparinn aumra heyr þú mig …

Lagboði

Væri nú Guð oss ekki hjá

Niðurlag

… söngvísu svo læt falla.

1.7 (15v-17r)
Miðvikudags morgunsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð
Titill í handriti

Miðvikudags morgunsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð

Upphaf

Guð mér í hjarta gef þá náð …

Lagboði

Ó, hvað forlengir öndu mín eftir Guð

Niðurlag

… bænheyr mig sálar brúðguminn.

1.8 (17r-19v)
Miðvikudags kvöldsálmur. Tón: Eins og sitt barn f[aðir ástargjarn]
Titill í handriti

Miðvikudags kvöldsálmur. Tón: Eins og sitt barn f[aðir ástargjarn]

Upphaf

Fel ég mig nú með fastri trú …

Lagboði

Eins og sitt barn / faðir ástargjarn

Niðurlag

… amen látum svo standa.

1.9 (19v-22r)
Fimmtudags morgunsálmur. Tón: Guð miskunni nú öllum oss
Titill í handriti

Fimmtudags morgunsálmur. Tón: Guð miskunni nú öllum oss

Upphaf

Lifandi Guð að heiðri hár …

Lagboði

Guð miskunni nú öllum oss

Niðurlag

… blessaður um aldir alda.

1.10 (22r-24r)
Fimmtudags kvöldsálmur. Tón: Gæskur[íkasti] g[ræðari] m[inn]
Titill í handriti

Fimmtudags kvöldsálmur. Tón: Gæskur[íkasti] g[ræðari] m[inn]

Upphaf

Ó, Jesú hæsti herra minn …

Lagboði

Gæskuríkasti græðari minn

Niðurlag

… haf þú mig heim í himnaríki.

1.11 (24v-25r)
Föstudags morgunsálmur. Tón: Eilífur Guð og faðir kær
Titill í handriti

Föstudags morgunsálmur. Tón: Eilífur Guð og faðir kær

Upphaf

Heilagur andi huggarinn sæll …

Lagboði

Eilífur Guð og faðir kær

Niðurlag

… fyrir mig eilíft gott útvegandi.

1.12 (25v-26v)
Föstudags kvöldsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mína
Titill í handriti

Föstudags kvöldsálmur. Tón: Ó, hvað forlengir öndu mína

Upphaf

Sætasti Jesú sonur Guðs …

Lagboði

Ó, hvað forlengir öndu mína

Niðurlag

… Eilíflega og einnin hér.

1.13 (26v-28r)
Laugardags morgunsálmur. Tón: Herra Guð í himnaríki
Titill í handriti

Laugardags morgunsálmur. Tón: Herra Guð í himnaríki

Upphaf

Þér sé lof sagt með æru og akt …

Lagboði

Herra Guð í himnaríki

Niðurlag

… lát hjá þér sálu mína.

1.14 (28v-30v)
Laugardags kvöldsálmur. Tón: Gæskuríkasti græðari minn
Titill í handriti

Laugardags kvöldsálmur. Tón: Gæskuríkasti græðari minn

Upphaf

Tak þér fyrir sinni sála mín …

Lagboði

Gæskuríkasti græðari minn

Niðurlag

… að margfalda Jesús þitt lof um aldir alda.

1.15 (30v-31r)
Morgunsálmur á mánudag. Tón: Náttúran öll og eðli manns
Titill í handriti

Morgunsálmur á mánudag. Tón: Náttúran öll og eðli manns

Upphaf

Himneski Guð og herra minn …

Lagboði

Náttúran öll og eðli manns

Niðurlag

… yfir oss eigna láta.

Athugasemd

Einungis 2 fyrstu erindin. Þetta er þriðji sálmurinn í prentaða kverinu.

Á eftir fara 2 vísur (bl. 31r) sem virðast tilheyra sálminum við fyrstu sýn en óvíst er hvaðan þær eru.

2 (31r-v)
Vers á sumardaginn f[yrsta]
Titill í handriti

Vers á sumardaginn f[yrsta]

Upphaf

Eilíft þakklæti á þér sé …

Niðurlag

… öllum í sumargjöf.

3 (31v)
Vers á páskadaginn
Titill í handriti

Vers á páskadaginn

Upphaf

Sigurvegarinn sæll vert þú …

Niðurlag

… syngjum um eilíf ár.

4 (32r-33r)
Morgunsálmur
Titill í handriti

Morgunsálmur

Upphaf

Blessaða þrenning blessuð sé …

Niðurlag

… heyr mig faðir kæri.

5 (33r-34v)
Kvöldsálmur
Titill í handriti

Kvöldsálmur

Upphaf

Ó, Guð, sem geymir Ísrael …

Niðurlag

… blessuð verður oss hvíldin þá.

6 (34v-37r)
Sjáðu ég kem og kveina
Titill í handriti

Einn fagur sálmur. Tón: Konung Davíð sem kenndi

Upphaf

Sjáðu ég kem og kveina …

Lagboði

Konung Davíð sem kenndi

Niðurlag

… heyr mig af himnastól.

Athugasemd

Enginn höfundur er nefndur hér en sálmurinn er í kvæðabókum sr. Guðmundar Erlendssonar (JS 232 4to og Lbs 1055 4to).

Efnisorð
7 (37r-v)
Þakkargjörð
Titill í handriti

Ein almennilega þakkargjörð á morgna

Upphaf

Þakkir gjöri ég þér …

Niðurlag

… djöfullinn fái ekkert vald á mér. Amen.

Efnisorð
8 (37v-38r)
Þakkargjörð
Titill í handriti

Önnur þakkargjörð á kvöld

Upphaf

Þakkir gjöri ég þér …

Niðurlag

… djöfullinn fái ekkert vald yfir mér. Amen.

Efnisorð
9 (38r-39r)
Ferðabæn
Titill í handriti

Ein bæn nær maður vill ferðast til lands eður vatns

Upphaf

Ó, herra Jesú Christi, þú sem ert einn sannur maður …

Niðurlag

… aftur komi til míns húss og heimilis. Amen.

Efnisorð
10 (Bl. 39r-v)
Ferðabæn
Titill í handriti

Önnur reisubæn

Upphaf

Almáttugi og góði Guð, fyrir hvörs augliti …

Niðurlag

… óskaddað og vel bevarað. Amen.

Efnisorð
11 (40r-42r)
Ein góð bæn sem lesast má daglega
Titill í handriti

Ein góð bæn sem lesast má daglega

Upphaf

Ó, þú almáttugi herra Guð, með því að þú ert Guð …

Niðurlag

… sem mína sál svo vel huggað hefur, amen.

Efnisorð
12 (42v-44r)
Bæn
Upphaf

Ó, þú minn góði og sæti himneski faðir …

Niðurlag

… þú leyst hefur mína sál. Amen.

Athugasemd

Fyrirsögn vantar.

Efnisorð
13 (44v-45r)
Bæn
Upphaf

Hjálpa mér drottinn Jesú að ég á minni bæn haldi …

Niðurlag

… og útgangi nú héðan af og að eilífu.

Athugasemd

Fyrirsögn vantar.

Efnisorð
14 (45v-46v)
Bæn
Titill í handriti

Ein góð bæn um syndanna fyrirgefning

Upphaf

Aví, vér erum allir syndugir …

Niðurlag

… í Jesú náðar nafni. Amen.

Efnisorð
15 (46v-49v)
Langar mig í lífshöll
Höfundur

[Bjarni Jónsson skáldi]

Titill í handriti

Ein gömul góð söngvísa, um eymd þessa stundlega lífs, og sælu eilífs lífs, með einum almennilegum tón

Upphaf

Langar mig í lífshöll …

Niðurlag

… drottni sé dýrð há.

Athugasemd

Sálmurinn er engum eignaður í handritinu en hann er víða eignaður Bjarna skálda.

Efnisorð
16 (50r-52r)
Bæn
Titill í handriti

Ein bæn til herrans Kristum í hvörri hjarta mannsins meðkennir sína synd og biður um syndanna fyrirgefning

Upphaf

Herra Jesú Kristi, minn trúfasti lausnari …

Niðurlag

… fyrir kraft og hjástoð þíns heilaga anda. Amen.

Efnisorð
17 (52r-54r)
Bæn
Titill í handriti

Ein huggunarsamleg bæn í hvörri maður hugleiðir og klagar hvörsu hann með sínum syndum sé sök og efni til pínu og píslar Jesú Kristi og huggar sig þó við hans náð og miskunn

Upphaf

Ó, herra Jesú, hvað hefur þú unnið til …

Niðurlag

… lofa og dýrka þig hér stundlega en annars heims eilíflega.

Efnisorð
18 (54r-56r)
Bæn
Titill í handriti

Ein hugarlátleg bæn til herrans Kristi um fyrirgefningu syndanna og um nýtt kristilegt framferði

Upphaf

Jesú Kristi, þú eilífa orð föðursins …

Niðurlag

… þín boðorð mér jafnan fyrir augum hafi. Amen.

Efnisorð
19 (56r-58r)
Bæn til Guðs h. anda
Titill í handriti

Bæn til Guðs h. anda

Upphaf

Drottinn Guð, heilagur andi, þú almáttugi huggari …

Niðurlag

… og hér lifir og ríkir að eilífu amen.

Efnisorð
20 (58r-60r)
Bæn
Titill í handriti

Ein önnur bæn til Guðs heilags anda að hann vildi hreinsa vor hjörtu, uppfylla þau með huggun Jesú Kristi, og halda þeim við rétta trú, og eitt nýtt og gott og guðlegt framferði

Upphaf

Drottinn Guð heilagur andi kom þú og hreinsa mitt saurugt hjarta …

Niðurlag

… hafi minn Guð mér fyrir augum. Amen.

Efnisorð
21 (60r-62v)
Bæn
Titill í handriti

Ein góð bæn í hvörri mannsins hjarta slær frá sér jarðlegum hlutum, huggar sig með vissri von og biður að Guð vilji auka trúna, og miskunnsamlega varðveita sig til æfiloka

Upphaf

Eilífur Guð, elskulegur faðir, gef þú að sál mín hugsi um þig …

Niðurlag

… og prísa þitt dýrðarlega veldi að eilífu amen.

Efnisorð
22 (62v-65v)
Bæn
Titill í handriti

Ein ágæt bæn í hvörri að sorgfull sál mannsins hugsar um sína heimferð, og snýr hugferði sínu frá jarðneskum hlutum

Upphaf

Drottinn Jesú, þú góði Jesú, þú mildi Jesú …

Niðurlag

… og þínu grænu listilegu haglendi eilíflega amen.

Efnisorð
23 (66r-67v)
Bæn
Titill í handriti

Enn ein dagleg bæn í hvörri að sorgfull sál manns andvarpar og lætur sig forlengja að fara úr þessari vondri og aumri veröldu

Upphaf

Ó, þú góði, sæti, mildi og miskunnarfulli …

Niðurlag

… vort heimili er á himnum.

Efnisorð
24 (67v-71r)
Bæn
Titill í handriti

Ein önnur dagleg bæn og forlenging og andvarpan kristins manns sálar eftir eilífu lífi

Upphaf

Vei mér að ég er framandi í bland Mesak …

Niðurlag

… sá sem lifir og ríkir einn sannur Guð frá eilífð til eilífðar. Amen.

Efnisorð
25 (71v-73v)
Bæn
Titill í handriti

Ein dagleg bæn, með hvörri maður bífalar sig undir Guðs náðuga vernd og varðveislu

Upphaf

Almáttugur Guð, elskulegi faðir, kenn þú mér að gjöra það þér er þægilegt …

Niðurlag

… og fyrir öllum mínum óvinum sýnilegum og ósýnilegum. Amen.

Efnisorð
26 (73v-76v)
Bæn
Titill í handriti

Ein bæn í hvörri rétttrúaður maður þakkar Guði fyrir mildilega varðveislu fyrir djöflinum, og biður enn framar meir um hjálp og hjástoð Guðs

Upphaf

Herra almáttugur eilífur Guð, hvörsu oft hefur þú mig miskunnsamlega varðveitt …

Niðurlag

… sem heiminn og himna gjörði.

Efnisorð
27 (76v-80r)
Bæn
Titill í handriti

Ein fagurleg þakkargjörð fyrir það að Guð gefur oss sína heilögu engla til verndar og varðveislu

Upphaf

Almáttugur Guð, hvörsu háleitlega hefur þú elskað mig …

Niðurlag

… þínu nafni sé lof og heiður að eilífu. Amen.

Efnisorð
28 (80r-81v)
Bæn
Titill í handriti

Ein guðrækileg bæn um sáluga dauðastund

Upphaf

Ó, sæti herra Jesú Kristi, þú eilífur geisli föðursins …

Niðurlag

… minn Guð og drottinn sannleiksins. Amen.

Efnisorð
29 (81v-82v)
Bæn
Titill í handriti

Ein önnur bæn á sóttarsænginni og í dauðans neyð

Upphaf

Minn Guð, minn Guð, mín miskunn, mitt hæli og athvarf …

Niðurlag

… lifir og ríkir sannur Guð að eilífu. Amen.

Efnisorð
30 (82v-83r)
Bæn
Titill í handriti

Enn ein ágætleg bæn fyrir hryggðarfulla og sjúka manneskju hvörja eð langar eftir að sjá son Guðs

Upphaf

Minn Guð, þú sem mig hefur skapað …

Niðurlag

… og skoða þitt dýrðarsamlega andlit. Amen.

Efnisorð
31 (83v-86r)
Bæn
Titill í handriti

Ein hjartanleg forlenging sorgfullrar sálar eftir Jerúsalem sem þar er uppi

Upphaf

Jerúsalem, vor móðir, þú heilaga borg …

Niðurlag

… og hvar ég er, þar skal og vera minn þénari.

Efnisorð
32 (86r-91r)
Bæn
Titill í handriti

Ein guðrækileg bæn í hvörri hryggðarfullt hjarta huggar sig af fögnuði eilífs lífs og hefur hjartanlega forlenging eftir því

Upphaf

Svo sem hjörturinn girnist ferskt vatnið …

Niðurlag

… frá eymdum og háskasemdum þessa lífs og komnir eru í þinn fögnuð. Amen.

Efnisorð
33 (91r-93v)
Bæn
Titill í handriti

Ein ágætleg undirvísan í hvörri hjartað mannsins upphvetur og brýnir sig til að bera Jesú Christí kross með fagnaði og huggar sig við eilífan himnaríkis fögnuð

Upphaf

Vertu þolinmóð, sála mín, þegar drottinn leggur nokkuð þungt uppá þig …

Niðurlag

… hana fyrr en seinna að fá og öðlast. Amen.

Efnisorð
34 (93v-97r)
Bæn
Titill í handriti

Ein önnur ágæt bæn í hvörri rétttrúað hjarta yfirvegur alla þessa heims gleði, og finnur að hún er hégómi, og alls ekkert að reikna í hjá fögnuði og gleði eilífs lífs

Upphaf

Þú maður, hvað ástundar þú? …

Niðurlag

… í hjá þessum þínum himneskum gæðum og auðæfum.

Efnisorð
35 (97r-99v)
Bæn
Titill í handriti

Ein hjartnæm áminning, hins heilaga Bernharðs, að hvör og einn kristinn maður lifi svo þessa heims að hann megi annars heims lifa í eilífri dýrð

Upphaf

Aví, minn herra og Guð, hvörsu aumlega hefi eg minn aldur alið …

Niðurlag

… kenn þú oss að hugsa að vér hljótum að deyja svo að vér verðum forsjálir. Amen.

Efnisorð
36 (100r-102v)
Bæn
Titill í handriti

Enn ein hjartnæm bæn og forlenging eftir eilífu lífi

Upphaf

Ó, hvað sæl er sú sál sem leyst er úr þessu veraldar lífi …

Niðurlag

… og prísa hans dýrðarsamasta nafn. Amen.

Efnisorð
37 (Bl. 102v-105r)
Bæn
Titill í handriti

Enn ein bæn, þar inni maður hugleiðir himnaríkis dýrð og lætur sig langa þar eftir

Upphaf

Ó það eilífa líf. Ó dýrðarsamlegt líf …

Niðurlag

… ég ekki framar meir minnast á eymd og vesöld þessa auma eymdar lífs.

Efnisorð
38 (105v-107v)
Bæn
Titill í handriti

Ein ágæt og hugarlátleg undirvísun hvörnin að sérhvörs kristins manns hjarta skal hugleiða dýrð og fögnuð eilífs lífs og stunda þar eftir

Upphaf

Mín sál, tak þig upp, forsóma þig ekki …

Niðurlag

… og aldrei eyra heyrt og aldrei hefur …

Athugasemd

Vantar aftan af.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír.

Blaðfjöldi
107 blöð (133 mm x 80 mm).
Tölusetning blaða

Síðari tíma blaðmerking 1-107.

Kveraskipan

11 kver:

  • Kver I: bl. 1-14, 7 tvinn.
  • Kver II: bl. 15-28, 7 tvinn.
  • Kver III: bl. 29-31, stakt blað og 1 tvinn
  • Kver IV: bl. 32-39, 4 tvinn.
  • Kver V: bl. 40-43, 2 tvinn.
  • Kver VI: bl. 44-49, 3 tvinn.
  • Kver VII: bl. 50-61, 6 tvinn.
  • Kver VIII: bl. 62-73, 6 tvinn.
  • Kver IX: bl. 74-85, 6 tvinn.
  • Kver X: bl. 86-97, 6 tvinn.
  • Kver XI: bl. 98-107, 5 tvinn.

Umbrot
  • Eindálka.

  • Leturflötur er

  • Griporð.

  • Síðasta málsgrein endar í totu á bl. 99v, 105r.
Ástand

  • Vantar aftan af handritinu.
  • Bl. 7r: Stór blettur en skrifað í kringum hann.
  • Bl. 40v og 41r hafa orðið fyrir vatnsskemmdum efst á blöðunum en textinn er þó læsilegur.
  • Nokkur kver hafa losnað úr bandi.

Skrifarar og skrift

  • 8 hendur. Óþekktir skrifarar.
  • Rithönd 1: bl. 1r-31r.
  • Rithönd 2-5: bl. 31r-v
  • Rithönd 6: bl. 32r-39v.
  • Rithönd 7: bl. 40r-49v.
  • Rithönd 8: 50r-107v.

Skreytingar

Pennaskreyttir upphafsstafir víða.

Pennaflúr efst á bl. 1r, neðst á bl. 40v-43v, 44v, 45v-49v (e.t.v. skorið neðan af bl. 44r og 45r).

Fyrirsögn endar í totu: Bl. 58r, 86r, 91r, 93v, 97r, 100r, 102v, 105v.

Örlítið flúr niður úr griporði: bl. 88v-91v, 94r-107v.

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Spássíukrot á bl. 1r, 2r, 32r, 34r, 39v, 50r, 107v.

Band

Skinnbandi slegið um tréspjöld, þrykkt og með upphleyptum kili. Rákir þversum og langsum framan á kápu og blómamynstur þrykkt á miðju og öll horn (131 mm x 80 mm x 25 mm). Óvíst er um aldur bands en gæti verið samtíma handriti. Slitur úr sendibréfi límt innan á fremri kápu og stílað á sr. Jón Konráðsson. Á sendibréfið hefur verið krotað Virðuglegum heiðursmanni Jóni Jónsson.

Fylgigögn

Sendibréf frá gefendum til Handritastofnunar Íslands, dagsett 2, Orchard Brae, Edinburgh, 4., 19. des. 1967.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið var skrifað á Íslandi post 1682 (sbr. prentun vikusálma Kolbeins Grímssonar og sr. Jóns Magnússonar), líklega ekki síðar en um miðja 18. öld.

Ferill

Nafnið Guðrún kemur fyrir á bl. 2r og Jón Gíslason á bl. 34r og 107v og ártalið 1813 á fyrra blaðinu.

Aðföng

Handritastofnun Íslands fékk að gjöf frá Ingibjörgu og Sigursteini Magnússon í Edinborg 19. desember 1967.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

ÞS tölvuskráði handritið 27.-29. maí 2008 og lagfærði júní 2010.

Viðgerðarsaga

Lýsigögn
×

Lýsigögn