Synodalia episcoporum, | Islandiæ | Það er | Biskupa á Íslandi samtók, úrskurðir og ákvarðaðir dómar | á almennilegum presta samkomum, so | vel Hóla, sem Skálholts stiftis, | clericief og andleg mál áhrærandi. | Sömuleiðis stiftanna officiala og | og(!) héraðs prófasta dómar, (með innfærð- | um gömlum statutum í þessa bók, hér og | þar í bland, og jafnvel erkibiskupa) þar með | vorra biskupa bréf og skikkanir ásamt vor- | um christin rétti:- | Strikað hefur verið yfir „ásamt vor- | um christin rétti:-“ Samantekið sérhvað eftir aðföngum | þó að nokkru leiti niðurraðað og samanskrifað. Af | heiðurlegum kiennimanni | séra Guðbrandi Jónssyni | að Vatnsfirði: Anno domini 1669. (Bl. fremra saurblað). Reformatio | Eður | Ein ný skikkan um kirk |ju embætti, og myndugleika | við iðrunar lausa. | Sömuleiðis um að skiljanleg andlegrar | stéttar erindi: | Útgefin af K: Christian fjórða. Prentuð | í Kaupmannahöfn anno 1630. | Enn útlögð úr dönsku máli af herra | Gísla Oddsyni: | biskup Skálholts stiftis. | Enn nú | að nýju uppskrifuð þeim til nytsem | da: sem eftir henni vilja í sínu til | settu embætti skikkanlega | framganga: | Anno 1688. (Bl. 142r).
„Biskupa og að nokkru leyti erkibiskupa í bland, fornar og nýjar statútur, synodalia og skikkanir, eftir því sem þær hafa tilfeingist, þó að nokkru leiti niðurraðaðar.“
„1. Skipanir Árna biskups ...“
„... Um aldir og eilífð alla.“
„Guðbr. Jónsson, Vatnsfjörður við Ísafjörð. 24. ágúst 1674.“
Bl. 66r-68r eru í Úr bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar, bls. 155-159. Bl. 76r-78r eru í Úr bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar, bls. 1-4. Bl. 102r-103r eru í Úr bréfabókum Brynjólfs biskups Sveinssonar, bls. 103-105. Á bl. 119r er kafla yfirlit, frá kafla 11-31. Á bl. 124r-130v er „Registur uppá þessa ofanskrifaða andlega bók, hvar um hún tracterar.“
„Collationis bréf séra Sigurðar Jónssonar á Grenjaðarstöðum í Aðal Reykjadal.“
„Olavus Dei Gratia Archiepiscopus Niderosiensis ...“
„... nostra Archiepiscopali Niderosiensi vigilia Martini Episcopi. Anno 1534.“
„Copia af citatiu herra biskupsins Monsior Þórðar Thorlákssonar. 1675.“
„... Melgraseyri þann 15. ágúst anno 1675. Undirskrifað nafn, Þórður Thorláksson.“
„Copia af bréfi herra biskupsins Monsior Brynjólfs Sveinssonar fyrir einn fráfarandi citatia Monsior Þórðar Thorlákssonar var skrifuð 1674.“
„... Þess til sannindamarkir er mitt nafn hér undirskrifað Skálholt, 20. júlí Anno 1674. Brynjólfur Sveinsson.“
„... Um aldir og eilífð alla. Vatnsfirði við Ísafjörð. 24. ágúst 1674. Guðbrandur Jónsson.“
„Copia af mínu bréfi prestunum tilskrifuðu uppá konunglega magesti skylduð 3 bænadaga höld.“
„... Um aldir og eilífð alla. Vatnsfirði þann 16. Anno 1626. Guðbrandur Jónsson.“
„Copia af bréfi séra Páls Björnssonar til sinna presta með bænadaga höld. Konglig maiestatis 1679.“
„... Selárdal 1679, 29. júní. Páll Björnsson.“
„Ein ný skikkan um kirkju embætti og myndugleika við iðrunarlausa.“
„1. Lorintz: 14. cap: Látið alla hluti, siðsamlega og skikkannlega framfara yðar á milli. ...“
„... Bréfið á voru slote Kaupmannahöfn, þann 27. mars, anno 1629: Virðir vort signets: Christian.“
„Skikkun um presta kall og Guðlega ástundan í þeirra kalli og embætti anno 1622, og Guð.“
„Vér Christian sá fjórði með Guðs náð ...“
„... Bréfið á voru slote Kaupmannahöfn: 29. nóvember, anno 1622: Virðir vort signets: Christian.“
„Sá þriðji og fjórði póstur úr Vallanes dómi vtns: biskupum Meyst: Brynjólfi Sveinssyni, og dæmdir af 6 prestum Skálholts, biskup dæmir í hans visitatiu. Anno 1641. Laurents dag.“
„iii Póstur: Í þriðja máta kom fram á Egilsstöðum ...“
„... Hvar um til fullkomlegrar vison.“
„Dómur herra Guðbrands Thorlákssonar um hjónaband Einars og Agnesar.“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá ...“
„... Samþykktu þennan dóm með oss áðurgreind.“
Einar Helgason og Agnes Ólafsdóttir höfðu verið samangefin 1589, en efasemdir voru um lögmæti hjónabandsins. Á spássíu er tilvísun í „súp w fol: 16.“, bl. 158r.
„Dómur um Viðnæm Jónsson. Anno 1550.“
„In nomine Domini Amen. Vér Gottskálk með Guðs náð biskup á Hólum í Hjaltadal ...“
„... Anno domini M D. qvinquagessemo.“
Agnes S. Arnórsdóttir: Property and Virginity: The Christianization of Marriage in Medieval Iceland, s. 156.
Jón Sigurðsson: Diplomatarium Islandicum, V, s. 45-46, nr. 38.
Viðnæmur Jónsson vill fá úr því skorið hvort eiginkona hans, Helga Einarsdóttir, sé lögleg eiginkona hans eða ekki.
„Dómur um mein á milli hjóna dæmdur í tíð biskups Guðmundar. Anno 1520.“
„In nomine Domini Amen. Vér Jón Girð“
„... að taka lausn og skrift fyrir sína óviturlega framhleyping, og til sanninda etc.“
Um þau mein sem komu upp á milli Bjarna Þorbjarnarsonar og Þorgerðar Jónsdóttur.
„Dómur á móti Korts dómi og Guðrúnar dómi um þeirra hjónaband.“
„Anno 1591. Þann 10. júlí í Vestmannaeyjum ...“
„... viljum vér meðkenna allir samt hvar fram kemur.“
Á spássíu er tilvísun í „súp w fol. 59“, bl. 159v.
„Dómur um hjónaband Daða Arasonar.“
„Öllum mönnum þeim sem þetta bréf sjá eður heyra ...“
„... öll þau börn í frillu lífi getin hafi verið, og hvorki arftæk eftir föður né móður. Samþykkt þennan vorn dóm.“
„Biskups Stephans“ stendur á spássíu (bl. 161r). Dóminn má einnig finna í Lbs 788 4to, bl. 46b-48a, Lbs 65 4to I, bl. 40-41, handritasafni Jóns skjalavarðar Þorkelssonar 155. 4to, bl. 26, Lbs 101 4to, bls. 172-173, ÍB 67 4to, bl. 61b-62, sjá Diplomatarium Islandicum, VII, bls. 603-606, nr. 577.
„Húsatófta dómur um kirkna fé og kvenna. Hvort eð hljóðar uppá Austfirðingadóm. Stt. Stephans og Árna Gíslasona í þessri bók fyrirskrifaðan.“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra, senda ...“
„... þetta dóms bréf skrifað í Skálholti á sama ár degi síðar enn fyrirsegir.“
Á spássíu er vísað í „súp. fol. 105.“, bl. 162v.
„Dómur um presta skyldur.“
„Það gjörum við Björn Gíslason, Gottskálk Jónsson, ...“
„... fyrir þetta dóms bréf, hvort skrifað var í sama stað, ár og degi sem fyrr segir.“
Prestadómur um heytolla, ljóstolla, legkaup og líksöngseyri, að gjaldast skuli á sama eindaga sem að fornu. 11. maí 1562 á Víðivöllum.
Á spássíu er skrifað: „Þessi dómur er tvisvar áður skrifaður fol. 32 | og fol. 52.“, bl. 166r Dómurinn finnst í mörgum uppskriftum, svo sem AM 258 4to bls.80-1, Lbs 101 4to, bls. 300 og AM 211 c 4to, bls. 196-7, sjá í Diplomatarium Islandicum, XIII, bls. 725-726, nr. 540.
„Alþingisdómur um vín og bakstur 1572.“
„Anno 1572 dæmdur af xii prestum og ...“
„... skyldi vera alin vaðmáls fyrir iij “
Á spássíu er skrifað: „Hið er áður | tvisvar | skrifaður | súpra fol. 17 | et fol: 115.“, bl. 166v. Um dóminn má finna í Lbs 65 4to II, 22, sjá nánar í Alþingisbókum I, bls. 96
„Samþykkt Eyjólfs Brandssonar börs bróðurs af Niðarósi og bróðurs Eysteins kanúnks, Anno 1358, til þess að kóngur og biskup vilja aðra skikkun á gjöra.“
„Samþykkt á Bessastöðum“
„Anno 1589. Að Öxará voru þessar eftirskrifaðar greinar staðfestar af herra Oddi Einarssyni biskupi að Skálholti, og hans próföstum og prestum.“
„I. Um skírn ungra barna ...“
„... meira að sinni.“
„Úr visitatíu bók herra Gísla Jónssonar, nokkrir máldagar um Vestfirðinga fjórðung. Anno 1575“
Visitatíu bókina er einnig að finna í Lbs 104 4to.
„Kirkjan í Kalmarstungu á land að ...“
„... Item innangátta iii stór kéröld og xiiii trog.“
„Höfuðsmanns bréf Brosterop Giedde um áreiðir kirkna jarða“
„Enn þær áreiðir sem öðruvís hafa gjörðar verið ...“
„... Skrifað í Skálholti 2. október anno 1580.“
„Höfuðsmanns betalning að prestnum Njáll dest(!) greiðlega sy0 réttugheit af andlegu götze Brosterop Giedde“
„... Anno 1594.“
„Höfuðsmansins skikkun um tif og mas við eirtiun(!) Johan Buchhollt.“
„Bréf Páls Stígssonar höfuðsmanns um helgihöld.“
„... Skrifaða á Bessastöðum 1. október Anno 1563.“
„Páls Stígssonar höfuðsmans bréf um kirkju stikkan og siðu.“
„... Skrifað á Þingvelli sjálfan Visitationis Mariæ um sumarið 1563.“
„Skikkunarbréf Páls Stígssonar höfuðsmanns að rækta sínar sóknarkirkjur og Guðs orð læra.“
„... Bessastaðir í júlí Anno 1565.“
„Höfuðsmanns Páls Stígssonar um framfærslu gamalla presta.“
„... Skrifað var á Þingvelli indie Visitationis Mariæ Anno 1563.“
„Höfuðsmannsins Henriks Bielck að ei hæktist af kóngs og klaustra jörðum.“
„Höfuðsmanns skikkan að djáknar setist á beneficia.“
„... Útgefið á Bessastöðum 2. dag októbers Anno 1569.“
Aftast í texta stendur: „Þetta fyrirskrifað bréf samþykki ég Johan Buchhollt konglig maiestatis befalnings mann yfir allt Ísland.“
„Bréf höfuðsmannsins Páls Hvítfell hvernig skólarnir skuli haldnir vera.“
„Amtmannsins Christians Müller orða um Alþingis siðu, Anno 1695.“
„Canonis [...] Postula. Saman teknar af saint Clemen [...] sem til biskups af postulanum saint Pétri var ordineraður til Róm: Anno 92 árum eftir Krists fæðingu: og eftir ix ár og 7 mánuði: Þær sömu fyrir Dortow Jaftmum(!) Goblerum(!) af saint Gvere í fyrstu útlagðar:“
„Sá fyrsti canon og setningin: ...“
„... Þetta flytur brix.“
„Nokkuð til fróðleiks eftir eigin hendi sáluga herra Guðbrands Underoyson(!) um þær jarðir sem biskup Jón Arason og herra Ólafur H:S: hafa fargað fyrir Hólakirkju og látið undanganga.“
„Varla mun trúanlegt þykja, hvaða aðkast ...“
„... Hólum Anno 1613. Guðbrandur Thorláksson.“
„Skiptabréf hústrú Ólafar Loftsdóttur og hennar barna eftir Björn Þorleifsson ríka.“
„Það gjörum vér Jón Ásgeirsson, Halldór Hákonarson, ...“
„... Björn hafði átt þar og xxxi Hrauni í Kéldudal.“
Skiptabréfið er einnig í Lbs 802 4to.
„Testamentis bréf Sólveigar Björnsdóttur. “
„In Nomini Domini Amen. Eins guðs í algjörðri þrenningu: ...“
„... hefur Sólveig þar eftir lifað 41 ár.“
„Testamentis bréf Einars Eiríkssonar 1382.“
„In Nomini Domini Amen. Gjörumst vér Skeggi ...“
„... Am brosi confessoris i sangdum. Stað og ár.“
„Copy af testamentis bréfi Björns Einarssonar, 1405.“
„In Nomini Domini Amen. Mér og Bjarna ...“
„... Anno 1639. Og til merkis hér um, skrifum vér undirskrifaðir okkar nöfn hér fyrir neðan.“
„Séra Jón Loftsson collats på Vatnsfjörð, 1564.“
„Ég Páll Stigsson konglig maiestatis befalninge mand yfir allt Ísland ...“
„... Datum uppá konglig maiestatis garð Bessastaði þann 15. dag júlí. Anno Domini 1564. Undir mitt signete.“
Jón Sigurðsson: Diplomatarium Islandicum, XIV, s. 288, nr. 197.
„Þessi eru landamerki milli Vatnsfjarðar kirkju jarða, eftirskrifi sáluga séra Jóns Loftssonar. “
„Gjörfudalur á land millum Álfafröfar ár, og Gjörfudals ár. ...“
„... Þetta ofanskrifað um landamerkin eftir skræðu ritað.“
Jón Sigurðsson: Diplomatarium Islandicum, XIV, s. 444, nr. 314.
„Copium konglig majestatis bréfs, sem séra Gísli Einarson hafði fyrir Vatnsfirði, orð eftir orð sjálfu höfuð bréfin samhljóðanda.“
„Christian den firrde med í Guds naadi Danmarks ...“
Skrifað í Kaupmannahöfn, 3. mars 1595. Fjögur nöfn skrifuðu undir.
„Copium collationis bréfs séra Gísla Einarssonar fyrir Vatnsfirði, sjálfu höfuð bréfinu, orð eftir orð samhljóða.“
„Jeg Brosterop Giedde ...“
„... 2 júlí Anno 96. Oddur Einarsson. S.S.S.“
„Landamerki nokkra Vatnsjarðarkirkjujarða, eftir sögn séra Gísla Einarssonar, sem hélt Vatnsfjörð í xi ár.“
„Í millum Sveinhúsa og Hálshúsa, skal ...“
„... Skrifað eftir skræðubók á hvorja séra Jón Loftsson sem hélt Vatnsfjarðar stað 31 ár eður 32. Þetta ritað hafði.“
„Séra Gísli Einarsson uppgefur Vatnsfjörð 1635.“
„Jeg Gísli Einarsson prestur og prófastur í Vatnsfirði ...“
„... Anno 1635 13. október. (Undir hafa skrifað) Thorsteinn Björnsson (m.e.h.) Einar Bergsson (eigin hendi) Indriði Jónsson (með eigin hendi).“
„Meðtaka föður míns sáluga á Vatnsfirði, er séra Gísli Einarsson vék frá. 1636. “
„Anno 1636 29. ágúst. Reikningur Vatnsfjarðar staðar.“
Undirskriftir nokkurra manna, 220v.
I: Samkvæmt titilsíðu er Guðbrandur Jónsson skrifari, fljótaskrift, bl. 1r-138v, 140r-140v, 158r-175v, 210r-220v.
II: Óþekktur skrifari, bl. 139r-140r, 203r-204v.
III: Óþekktur skrifari, fljótaskrift, bl. 142r-157v.
IV: Óþekktur skrifari, blendingsskrift, bl. 178r-187v.
V: Óþekktur skrifari, fljótaskrift, bl. 188r-188v, 189v.
VI: Óþekktur skrifari, fljótaskrift, bl. 189r-195v.
VII: Óþekktur skrifari, fljótaskrift, bl. 196r-202v.
VIII: Óþekktur skrifari, fljótaskrift, bl. 205r-209r.
Band frá 18. öld (219 mm x 176 mm x 45-51 mm).
Tréspjöld klædd hömruðu skinni, kjölur upphleyptur og tvær spennslur.Blöð úr „Kopenhagener Deutsche Post-Zeitungen“ frá 13. október 1758, eru límd innan á spjöld og notuð sem saurblöð.
Snjáð.
Handritið er í nýlegri öskju (227 mm x 192 mm x 58 mm. Límmiði á kili og framan á öskju með safnmarki og merki Árnastofnunar.
Með handritinu fylgir lítill brúnn merkimiði frá Safni Konunglega bókasafnsins í Kaupmannahöfn. Á honum stendur: „Håndskr. Afd. | Ny kgl. | Saml. | 1847 | 4° “
Fastur lítill seðill er á milli blaða 195-196.
Handritið var skrifað 1669 samkvæmt titilsíðu.
Handritið er tímasett á seinni hluta 17. aldar í Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifte, nr. 750.
Í Jón Sigurðsson: Diplomatarium Islandicum, II, bls. 16 og 292 kemur fram að NKS 1847 4to A fol. 129 skr. 1669, sé bók séra Guðbrands Jónssonar í Vatnsfirði.
Neðst á spássíu á titilsíðu stendur: „Magnús Teitsson á þessa bók. M[arkús]. Magnússon á bókina.“ Markús er sonur Magnúsar.
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 26. september 1989.
Áður í safni Konunglega bókasafnsins í Kaupmannahöfn.
MJG skráði handritið samkvæmt TEI P5 27. október 2023 ; bætti við skráningu 17. janúar 2024.
Skráning Kristian Kålunds á handritinu er aðgengileg á Katalog over de oldnorsk-islandske Håndskrifter i Det store kongelige Bibliotek og i Universitetsbiblioteket, bls. 244.