Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 115 fol.

Sturlunga saga ; Ísland, 1639-1672

Athugasemd
Handritið er í tveimur bindum.
Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-501v (bls. 1-1002))
Sturlunga saga
Titill í handriti

Íslendinga saga.

Vensl

Handritið er runnið frá AM 114 fol.

Notaskrá

Guðbrandur Vigfússon 1878, Sturlunga saga

1.1 (1r-23r (bls. 1-45))
Geirmundar þáttur heljarskinns
Titill í handriti

Íslendinga saga.

Upphaf

[G]eirmundur heljarskinn var son Hjörs kóngs Hálfssonar …

Niðurlag

… þá stóðu þeir jafnan að málum hvor með öðrum svo lengi sem þeir lifðu. F.

1.2 (23r-56r (bls. 45-111))
Ættartölur
Titill í handriti

Nokkrar ættartölur eða mannanöfn Íslendinga sem fram koma í þessari sögu og byrjast hér annar þáttur af Einari Þorgilssyni.

Upphaf

[S]æmundur hinn fróði átti Guðrúnu dóttur Kolbeins …

Niðurlag

… orti Þorvarður kvæði um bróður sinn, þóttist svo hyggja best af harmi eftir hann. F.

1.3 (56v-106r (bls. 112-211))
Prestssaga Guðmundar Arasonar
Titill í handriti

Þriðji þáttur Íslendinga. Fyrst um fæðing Guðmundar Arasonar er síðar varð biskup og hans uppfóstur og lærdóm. Hér er og getið Þorláks biskups er áður hefur kallaður verið hinn helgi. Sagan af Guðmundi dýra og hans gjörninga, hans mótstöðumannadeilur, manndráp, brenna og fleira sem um þann tíma hefur við borið.

Upphaf

[N]ú tek ég þar til frásagnar er Guðmundur son Ara var fæddur …

Niðurlag

… Kolbeini líkuðu illa þær málalyktir en Sighvati þó verr.

1.3.1 (106v-121v (bls. 212-242))
Haukdæla þáttur
Titill í handriti

Nokkrar ættartölur frá norskum og til Gissurar hvíta og frá honum hafa þeir fyrstu Skálholtsbiskupar sinn uppruna, svo og Þorvaldur Gissursson og hans synir: Gissur son hans sem síðar varð jarl, átti hann við sinni síðari konu, Þóru dóttur Guðmundar gríss og Sólveigar dóttur Jóns Loftssonar.

Upphaf

Ketilbjörn, maður norrænn, mjög frægur …

Niðurlag

… Sigurður gaf þau Tuma Sighvatssyni og komst hann svo að þeim.

1.4 (122r-177v (bls. 243-354))
Íslendinga saga
Titill í handriti

Fjórði þáttur af Íslendingum og er fyrst af Guðmundi biskupi, Kolbeini Tumasyni og þeirra viðskiptum. Jafnframt þessu er sagan af Þorvaldi Vatnsfirðingi og Hrafni Sveinbjarnarsyni og þeirra deilum, item hvernig þeir helstu höfðingjar settu sig móti biskupi eftir fall Kolbeins.

Upphaf

[Þ]á er Guðmundur biskup kom út …

Niðurlag

… mælti þá Styrmir fyrir griðum og skildu við það.

1.5 (178r-225v (bls. 355-450))
Íslendinga saga
Titill í handriti

Fimmti þáttur af Íslendingum. Hvernig Þorvaldssynir veittu heimsókn og rændu á Sauðafelli, drápu og særðu þar menn og sátt þeirra við Sturlu; af Guðmundi biskupi og hans mótgangi og ofsóknum: Sturli lætur drepa Vatnsfirðinga; hans sigling og Rómganga; útkoma aftur; þræta Sighvats og Kolbeins og sátt, sigling Kolbeins og afturkoma; af yfirgangi Órækju og afdrifum samt öðrum þrætum og manndrápum er á þeim árum hafa til fallið.

Upphaf

[H]ér byrja ég sögu af sonum Þorvalds í Vatnsfirði …

Niðurlag

… Á því sama ári er Þorvaldur andaðist, andaðist og Sigurður Ormsson, Flosi munkur Bjarnason og digur Helgi.

1.6 (226r-266r (bls. 451-531))
Íslendinga saga
Titill í handriti

Sjötti þáttur Íslendinga. Af Sighvati á Grund og Sturla syni hans og þeirra yfirgangi; af bardögum Sturla og aðtektum, item hvernig Kolbeinn ungi, Gissur Þorvaldsson og fleiri aðrir safna liði; þeir feðgar í annan stað með því fleira sem fyrr og síðan gjörðist; um fall þeirra feðga og annarra á Örlygsstöðum: Kolbeinn gjörðist einvaldsherra fyrir norðan; sigling Snorra og útkoma, hans aftekt af Órækju, drápi Klængs og fleirum tilburðum hér á landi um þann tíma.

Upphaf

Gissur Þorvaldsson bjó að Reykjum …

Niðurlag

… að draga saman vináttu þeirra frænda.

1.7 (266v-327v (bls. 532-654))
Þorgils saga skarða
Titill í handriti

Sjötti þáttur um Íslendinga. Af útkomu Þórðar Sighvatssonar kakala; af utanferð Gissurar og Órækju; af liðsdrætti Þórðar Sighvatssonar kakala og hans fylgjara; af Kolbeini unga og viðskiptum þeirra Þórðar, deilum, manndrápum, óróa, orrustum, af þeirra bardaga á Flóanum. Kolbeinn ungi andast ári seinna; Þórður sest á Grund, nær goðorðum og eignum þeim er faðir hans átti. Brandur Kolbeinsson gjörðist höfðingi yfir Skagafirði og Fljótum. Gissur kemur út. Órækja andast í Noregi. Bardagi Þórðar á Haugsnesi og fall Brands; Þórður og Gissur leggja öll sín mál á kóngsdóm og sigla; kóngur skipar Þórð yfir landið; hann kemur út, er hér nokkur ár; kóngur boðar hann utan; af Ormssonum, Rómgöngu Gissurar og öðru fleira.

Upphaf

[E]inum vetri eftir lát Snorra Sturlusonar hófust þeir atburðir er mörg tíðindi gjörðust af síðan …

Niðurlag

… þeim gekk allt vel suður og sunnan komu og allir heilir aftur til Noregs.

1.8 (328r-357v (bls. 655-714))
Þorgils saga skarða
Titill í handriti

Sjöundi þáttur um Íslendinga. Af útkomu Þorgils Böðvarssonar, Gissurar Þorvaldssonar og annarra Íslendinga; skikkun Hákonar kóngs um eignir Snorra og annað hér á landi; Hrafn Oddsson og Sturli Þórðarson gjöra heimsókn í Stafholt; Þorgils lofar að vera þeim meðfylgjandi í aðförum að Gissuri en það bregst; hann ríður til Hóla; Hrafn og Sturli snúa aftur vegna veðráttu. Gissur gjörist höfðingi í Skagafirði: Hrafn, Sturli og hann sættast með öðru fleira.

Upphaf

Böðvar son Þórðar Sturlusonar bjó að Stað …

Niðurlag

… Hrafn var boðsmaður Gissurar.

1.9 (357v-416r (bls. 714-831))
Íslendinga saga
Titill í handriti

Áttundi Íslendingaþáttur. Af Eyjólfi Þorsteinssyni, hans liðssafnaði; brullaupi og brennu á Flugumýri; Gissur kemst af undarlega; fær sér lið, drepur brennumenn hvar hann kann; setur Odd Þórarinsson yfir hérað en siglir sjálfur; Eyjólfur safnar liði; fer að Oddi; Oddur fellur en verst þó drengilega; nokkuð seinna hefnir Þorvarður Odds bróður síns með hjálp og tilstyrk Þorgils og Sturlu svo Eyjólfur fellur. Hrafn og Ásgrímur flýja; biskup bannsyngur Þorgils og Þorvarð; Þorgils verður höfðingi yfir Skagafirði móti biskups vilja; Hrafn, Sturli og Þorgils sættast, item biskup og Þorgils; biskup siglir, andast í Noregi; af óvinskap og viðskiptum Hrafns og Sturlu að nýju og þeirra sátt; einnig af drápi Þorgils.

Upphaf

[U]m sumarið áður en brullaupið var um haustið á Flugumýri …

Niðurlag

… stóð þetta mál þá kyrrt, dróst fundur undan og varð engi á því sumri.

1.10 (416v-431r (bls. 832-861))
Íslendinga saga
Titill í handriti

Níundi þáttur af Íslendingum. Gissur Þorvaldsson kemur út með jarlsnafni, kaupir Stað á Reynisnesi; gjörist höfðingi norðanlands; Sturli Þórðarson giftir tvær dætur sínar; Ásgrímur og jarlinn sættast; Ásgrímur fer til Róm; kemur út með Hallvarði gullskó; Íslendingar játa hlýðni og skatti Hákoni kóngi; Gissur jarl í háska; Þórður Andrésson aftekinn; ósamþykki Hrafns og Sturlu; Sturla hlýtur að sigla; skipaður síðar til lögmanns; andast í góðri elli.

Upphaf

[N]ú byrja ég þar frásögu er Gissur Þorvaldsson kemur út frá Noregi …

Niðurlag

… er hann hafði nær mesta elsku á haft af öllum helgum mönnum.

2 (431v-501v (bls. 862-1002))
Árna saga biskups
Titill í handriti

Tíundi þáttur af Íslendingum. Sagan af Árna biskupi og hvernig bændur urðu þrengdir frá sínum óðulum með bannfæringum og ýmislegum tilfellum, hvað um þann tíma hefur tilborið hér á landi og Noregi; Hrafn Oddsson siglir og fleiri aðrir; hann andast í Noregi.

Upphaf

[H]erra Árni biskup er þessi frásögn er af skrifuð var son Þorláks Guðmundssonar …

Niðurlag

… og margar gersemar aðrar. Hann dó anno Kristi 1320.

Athugasemd

Brynjólfur Sveinsson biskup taldi 80. kap. tíunda þáttar saminn af sr. Jóni Arasyni í Vatnsfirði (sbr. spássíugrein við upphaf kaflans á blaði 501r).

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír með vatnsmerkjum.

Vatnsmerki 1. Aðalmerki: Vasi með tveimur bókstöfum að ofan, virðist vera SV // Ekkert mótmerki ( 1 , 12 , 142-143 ).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki: Tveir turnar með tveimur gluggum ( 2-3 , 6-7 , 11 , 13 , 16-17 , 23 , 26-27 , 29-30 , 35 , 37 , 39-40 , 42-44 , 46 , 50 , 52 , 54 , 56 , 58 , 60 , 62-64 , 66 , 70 , 72 , 75-76 , 78-82 , 84 , 89 , 91-92 , 94 , 97 , 101 , 104-105 , 107-108 , 110 , 112 , 114 , 121-123 , 127 , 132-133 , 136-139 , 141 , 144 , 147 , 149 , 153 , 157 , 161-162 , 164 , 167-168 , 171-173 , 177-180 , 183 , 185-186 , 189 , 193 , 197 , 200 , 203 , 205-206 , 208 , 212-213 , 216-218 , 220 , 222-223 , Hluti af blaði 56 er auð síða) // Mótmerki: Fangamark PH eða IH ( 4-5 , 8-9 , 14-15 , 18 , 20-22 , 24 , 28 , 31-32 , 34 , 36 , 38 , 41 , 45 , 47-49 , 51 , 53 , 55 , 57 , 59 , 61 , 65 , 67-69 , 71 , 73-74 , 77 , 83 , 85-88 , 90 , 93 , 95-96 , 98-100 , 102-103 , 109 , 111 , 113 , 115 , 117 , 120 , 124-126 , 128-131 , 134-135 , 140 , 146 , 148 , 150-152 , 154 , 158-160 , 163 , 165-166 , 169-170 , 174-176 , 181-182 , 184 , 187-188 , 190-192 , 194 , 198-199 , 201-202 , 204 , 207 , 209-211 , 214-215 , 219 , 221 , 224-225 , 227 , 233 , 235-243 , 249 , 254-257 , 260-261 , 264-265 , 268-270 , 272-273 , 276 , 284-288 , 290 , 292 , 296 , 299 , 301-302 , 304 , 307 , 309 , 313 , 315-317 , 319 , 321-323 , 327 , 329 , 334-337 , 339 , 342-343 , 346-347 , 349 , 351-353 , 362 , 364 , 366-368 , 372 , 374-376 , 379-381 , 385-389 , 392-393 , 397-399 , 401 , 403 , 407-408 , 411-412 , 415 , 419 , 421-423 , 425-426 , 430-432 , 435 , 437-439 , 443 , 445-446 , 449 , 451-452 , 455-458 , 460 , 466-467 , 469 , 471 , 474 , 480-481 , 483-484 , 487 , 490-491 , 493-494 , 499-500 , Fangamörkin í handritinu geta verið nokkuð óskýr, einkum á blöðum 124, 128-129, 146, 158, 188, 192 og 198).

Vatnsmerki 3. Aðalmerki: Kastalaturn, tveir turnar með fjórum gluggum og lindifuru // Ekkert mótmerki ( 10 , 19 , 144-145 , 298 , 350 , 495 , 501 ).

Vatnsmerki 4. Aðalmerki: Tveir turnar með tveimur egglaga gluggum // Ekkert mótmerki: 226 , 228-232 , 234 , 244-248 , 250-253 , 258-259 , 262-263 , 266-267 , 271 , 274-275 , 277-283 , 291 , 293 , 295 , 297 , 300 , 303 , 305-306 , 308 , 310-312 , 314 , 318 , 320 , 324-326 , 328 , 330-333 , 338 , 340-341 , 344-345 , 348 , 354-356 , 358-361 , 363-365 , 369-371 , 373 , 377-378 , 382-384 , 390-391 , 394-396 , 400 , 402 , 404-406 , 409-410 , 413-414 , 416-418 , 420 , 424 , 427-429 , 433-434 , 436 , 440-442 , 444 , 447-448 , 450 , 453-454 , 459 , 461-465 , 468 , 470 , 472-473 , 475-476 , 478-479 , 482 , 485-486 , 488-489 , 492 , 497-498 ).

Vatnsmerki 5. Aðalmerki: Vasi með tveimur bókstöfum að ofan, virðist vera SV // Ekkert mótmerki ( 289 , 357 , 496 ).

Blaðfjöldi
502 blöð alls. I. bindi: i + 225 + i og II. bindi: i + 276 + i (305 mm x 190 mm). Misstór hluti eftirtalinna blaða er auður: 56r, 106r, 121v, 177v, 225v, 266r, 327v, 416r, 431r, blað 502 er autt fyrir utan athugagrein neðarlega á versóhlið.
Tölusetning blaða

  • Eldri blaðsíðumerking 1-1002 (1-450 og 451-1002).
  • Leifar af blaðmerkingu með rauðu bleki 1-501 (1-225 og 226-501).

Kveraskipan

53 kver (I: 24 kver, II: 29 kver).

  • Kver I: blöð 1-10, 5 tvinn.
  • Kver II: blöð 11-20, 5 tvinn.
  • Kver III: blöð 21-30, 5 tvinn.
  • Kver IV: blöð 31-40, 5 tvinn.
  • Kver V: blöð 41-50, 5 tvinn.
  • Kver VI: blöð 51-60, 5 tvinn.
  • Kver VII: blöð 61-70, 5 tvinn.
  • Kver VIII: blöð 71-78, 4 tvinn.
  • Kver IX: blöð 79-88, 5 tvinn.
  • Kver X: blöð 89-98, 5 tvinn.
  • Kver XI: blöð 99-108, 5 tvinn.
  • Kver XII: blöð 109-118, 5 tvinn.
  • Kver XIII: blöð 119-128, 5 tvinn.
  • Kver XIV: blöð 129-138, 5 tvinn.
  • Kver XV: blöð 139-148, 5 tvinn.
  • Kver XVI: blöð 149-158, 5 tvinn.
  • Kver XVII: blöð 159-168, 5 tvinn.
  • Kver XVIII: blöð 169-178, 5 tvinn.
  • Kver XIX: blöð 179-188, 5 tvinn.
  • Kver XX: blöð. 189-198, 5 tvinn.
  • Kver XXI: blöð 199-208, 5 tvinn.
  • Kver XXII: blöð 209-218, 5 tvinn.
  • Kver XXIII: blöð 219-221, 1 tvinn + 1 stakt blað.
  • Kver XXIV: blöð 222-225, 2 tvinn.
  • Kver XXV: blöð 226-228, 1 tvinn + 1 stakt blað.
  • Kver XXVI: blöð 229-238, 5 tvinn.
  • Kver XXVII: blöð 239-248, 5 tvinn.
  • Kver XXVIII: blöð 249-258, 5 tvinn.
  • Kver XXVIX: blöð 259-268, 5 tvinn.
  • Kver XXX: blöð 269-278, 5 tvinn.
  • Kver XXXI: blöð 279-288, 5 tvinn.
  • Kver XXXII: blöð 289-298, 5 tvinn.
  • Kver XXXIII: blöð 299-308, 5 tvinn.
  • Kver XXXIV: blöð 309-318, 5 tvinn.
  • Kver XXXV: blöð 319-328, 5 tvinn.
  • Kver XXXVI: blöð 329-338, 5 tvinn.
  • Kver XXXVII: blöð 339-348, 5 tvinn.
  • Kver XXVIII: blöð 349-358, 5 tvinn.
  • Kver XXXIX: blöð 359-368, 5 tvinn.
  • Kver XL: blöð 369-376, 4 tvinn.
  • Kver XLI: blöð 377-386, 5 tvinn.
  • Kver XLII: blöð 387-396, 5 tvinn.
  • Kver XLIII: blöð 397-406, 5 tvinn.
  • Kver XLIV: blöð 407-414, 4 tvinn.
  • Kver XLV: blöð 415-424, 5 tvinn.
  • Kver XLVI: blöð 425-434, 5 tvinn.
  • Kver XLVII: blöð 435-444, 5 tvinn.
  • Kver XLVIII: blöð 445-454, 5 tvinn.
  • Kver XLIX: blöð 455-464, 5 tvinn.
  • Kver L: blöð 465-474, 5 tvinn.
  • Kver LI: blöð 475-484, 5 tvinn.
  • Kver LII: blöð 485-494, 5 tvinn.
  • Kver LIII: blöð 495-502,4 tvinn.

Umbrot

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 255-260 mm x 145-150 mm.
  • Síðutitlar.
  • Griporð eru yfirleitt á kveraskilum.
  • Víða eru eyður fyrir upphafsstafi í byrjun þátta.

Ástand

  • Blöðin fremst og aftast í handritinu eru slitin. Gert hefur verið við þau með pappírsstrimlum sem límdir eru á kantana og á þá skrifað það sem vantar af textanum og viðbættar athugasemdir (sjá t.d. blöð 472r-501v).
  • Fimm laus blöð, sem eiga að liggja í handritinu skv. athugasemd sem skrifuð er með blýanti á fremra spjaldblað í eldra bandi, finnast nú ekki.

Skrifarar og skrift

Með hendi Jóns Erlendssonar, blendingsskrift.

Skreytingar

  • Stærra letur er víða í upphafslínu kafla og fyrirsögnum, sbr. t.d. á blöðum 328r og 357v-358r.

  • Víða er strikað undir með rauðu bleki (sjá t.d. blöð 10v, 108v-109r, 149r).

  • Undirstrikanir með dökku bleki er einnig að finna (sjá t.d. blöð 214r, 349v-350r).

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

  • Tvær eyðufyllingar í Árna sögu biskups, í köflum 72 og 73 (sjá bl. 495v-496r) hinar sömu og í AM 114 fol.
  • Fjöldi spássíugreina, þ.á m. textaleiðréttingar, ártöl o.fl. með hendi Árna Magnússonar, einnig ártöl með hendi Þormóðs Torfasonar og athugagrein hans á latínu um afhendingu bókarinnar til Árna á blaði 1r. Að auki má á spássíum greina hendur Jóns Ólafssonar úr Grunnavík og Brynjólfs Sveinssonar, sem skrifar athugagrein við upphaf 80. kap. (sjá blað 501r).
  • Athugagrein á blaði 502v um afhendingu bókarinnar til Árna Magnússonar.

Band

  • Band frá því í mars 1966 (313 mm x 220 mm x 45 mm og 313 mm x 218 mm x 53 mm). Bæði bindin eru strigaklædd og skinn á kili og hornum. Saumað á móttök. Bindin liggja saman í öskju ásamt eldra bandi.

  • Eldra band (313 mm x 193 mm x 115 mm). Spjöld og kjölur í eldra bandi eru klædd bókfelli, fóðrað með prentefni og skrifelsi. Titill á kili.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið er skrifað á Íslandi. Það er tímasett til ca 1639-1672 en til 17. aldar í Katalog I , bls. 79. Handritið er annaðhvort skrifað eftir AM 114 fol. eða runnið frá því. Kafli 80 er þó viðbót.

Ferill

Brynjólfur Sveinsson biskup mun fyrstur hafa átt handritið (sjá bl. 501r) en síðar Þorbjörg Vigfúsdóttir (sjá bl. 339v). Þórður Jónsson, bróðursonur Þorbjargar, lét Þormóð Torfason hafa handritið upp í skuld föður síns Jóns Vigfússonar Hólabiskups. Handritið var nr. XV fol. í safni Þormóðs (sbr. AM 435 b fol.). Þormóður færði Árna Magnússyni bókina að gjöf að Stangarlandi, 17. október 1712 (sbr. blað 1r og 502v).

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 16. nóvember 1973.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Kålund gekk frá handritinu til skráningar 2. nóvember 1885 Katalog I , bls. 79- 80 (143), DKÞ færði inn grunnupplýsingar 27. nóvember 2001, VH skráði handritið skv. TEIP5 reglum 12.-13. febrúar 2009; lagfærði í nóvember 2010. ÞS lagfærði 14. desember 2009. ÞÓS bætti við skráningu 9. júní 2020. ÞÓS skráði 10. júní 2020.

Viðgerðarsaga

Viðgert og bundið í tvö bindi í Kaupmannahöfn í mars 1966.

Gömul viðgerð á blöðum fremst og aftast í handritinu (sjá um ástand).

Myndir af handritinu

  • Stafrænar myndir á www.sagnanet.is.
  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
  • Filma (blöð 431v-501v) á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi (askja 14).

Notaskrá

Titill: Antiquités Russes
Ritstjóri / Útgefandi: Rafn, C. C.
Titill: , Membrana Regia Deperdita
Ritstjóri / Útgefandi: Loth, Agnete
Umfang: V
Höfundur: Guðrún Ása Grímsdóttir
Titill: Heimkynni uppskrifta Sturlunga sögu, Skjöldur
Umfang: 11
Höfundur: Guðrún Ása Grímsdóttir, Þórður Jónsson í Hítardal
Titill: Ættartölusafnrit séra Þórðar Jónssonar í Hítardal I-II
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Höfundur: Kålund, Kristian
Titill: , Om håndskrifterne af Sturlunga Saga og dennes enkelte bestanddele
Umfang: 1901
Titill: Sturlunga saga Including the Islendinga Saga of Lawman Sturla Thordsson and other Works
Ritstjóri / Útgefandi: Guðbrandur Vígfússon
Umfang: I
Titill: Biskupa sögur
Umfang: I-II
Lýsigögn
×

Lýsigögn