Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

ÍB 70 4to

Kvæðabók séra Ólafs Jónssonar á Söndum ; Ísland, 1693

Titilsíða

Ein kvæðabók eður samdráttur þeirra söngvísna sem um tuttugu ára tíma hefur endur og sinnum af munni fallið til andlegrar dægrastyttingar. En nú samantekin í eitt, svo að unnið erfiði sé ei til einskis, heldur að það megi verða Guði til æfinlegrar lofgjörðar, en þeim til eilífs sálargagns og gleði sem þetta iðka vilja. Í fyrstu samanskrifað og ort af séra Ólafi sál. Jónssyni góðrar minningar. En nú að nýju endurskrifað í Vatnsfirði við Ísafjörð. ANNO MDCXCIII. (1r)

Athugasemd
Umfjöllun um handritið er að finna í eftirfarandi ritum: Árni Heimir Ingólfsson: "These are the things you never forget" : The written and oral traditions of Icelandic tvísöngur. Bjarni Þorsteinsson: Íslenzk þjóðlög. Finnbogi Guðmundsson: Ein kvæðabók ort af Séra Ólafe Sál. Jónssyne á Söndum m.h. síra Hjalta Þorsteinssonar í Vatnsfirði ÍB 70 4to. Guðrún Laufey Guðmundsdóttir: Sönglaus þjóð. Saga íslenskrar tónlistar og tónlistararfur Íslendinga frá 16., 17. og 18. öld. Helga Jóhannsdóttir: Bekkjarslagur. Íslenskar gátur og skemmtanir, III. Jón Samsonarson: Um handritið AM 67 8vo. Jón Þorkelsson: Digtningen, bls. 108, 126, 456, 458. Margrét Eggertsdóttir: Þýskt gyllinistafróf í þremur íslenskum þýðingum. Páll Eggert Ólason: Menn og menntir, IV. Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 74-128. Þórunn Sigurðardóttir: Erfiljóð. Lærð bókmenntagrein á 17. öld.
Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-112v)
Kvæðabók séra Ólafs Jónssonar á Söndum
1.1 (1v-2v)
Formáli
Titill í handriti

Rétt Kristni lesari

Efnisorð
1.2 (3r-5r)
Sjálfur Guð drottinn sannleikans
Titill í handriti

Sálmar og kvæði um iðranina. Fyrsta iðrunarkvæði

Upphaf

Sjálfur drottinn sannleikans / sagt hefur málshátt þann …

Niðurlag

… hugraun minni Guð hjálpa þú við.

Athugasemd

32 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

1.3 (5r-7r)
Margur unir í myrkri sér
Titill í handriti

Annað iðrunarkvæði

Upphaf

Margur unir í myrkri sér / meigi hann skemmtun finna …

Niðurlag

… frómur kristinn far vel dagana alla.

Athugasemd

50 erindi.

1.4 (7r-8r)
Ó, ég manneskjan auma
Titill í handriti

Þriðja iðrunarkvæði

Upphaf

Ó, ég manneskjan auma / erfitt mér ganga vill …

Niðurlag

… minn Guð vor meinin græði og græði.

Athugasemd

17 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

1.5 (8r-9r)
Enn vil ég einu sinni
Titill í handriti

Fjórða iðrunarkvæði

Upphaf

Enn vil ég einu sinni / yrkja kvæði um stund …

Niðurlag

… hugur minn hjá þér standi hvort sem ég lifi eða dey.

Athugasemd

16 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

1.6 (9r-10v)
Ég skal hér byrja mín skriftamál
Titill í handriti

Fimmta iðrunarkvæði, tónninn líkt sem Herra Jesús hreinn og trúr

Upphaf

Ég skal hér byrja mín skriftamál / skírt frá kristnum mönnum …

Lagboði

Herra Jesús hreinn og trúr

Niðurlag

… þér sé lof án enda. Amen.

Athugasemd

34 erindi.

1.7 (10v-11v)
Þó erindin vísna versa
Titill í handriti

Sjötta iðrunarkvæði

Upphaf

Þó erindin vísna versa / vilji mér falla þungt …

Niðurlag

… lof sé Guði án enda.

Athugasemd

13 erindi.

1.8 (11v-12r)
Mér væri skyldugt að minnast á þrátt
Titill í handriti

Sjöunda iðrunarvísa

Upphaf

Mér væri skyldugt að minnast á þrátt / minnar sálar fátækt og stóran vanmátt …

Niðurlag

… láttu mig aldrei ljúfur, Guð minn losna frá þér.

Baktitill

Hér endast kvæðin af iðranar yfirbótinni sem kallast má fyrsti partur þessarar kvæðabókar.

Athugasemd

10 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

2 (12v-19r)
Annar vísnaflokkur
Titill í handriti

Nú eftirfylgir annar söngvísnaflokkur og kvæði af góðum verkum, dygðum og mannkostum sem jafnan auglýsa sig hjá þeim sem gæddir eru sannri yðran og réttri trú

2.1 (12v)
Hress upp þinn hug, upplát þitt eyra
Titill í handriti

Einn sálmur af Guðs boðorðum

Upphaf

Hress upp þinn hug, upplát þitt eyra / allt fólk sem ert forhert í þér …

Niðurlag

… að þjóna hvað oss af þér býðst. Amen.

Athugasemd

9 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

2.2 (12v-13v)
Alleina til Guðs set trausta trú
Titill í handriti

Enn einn söngvísa af Guðs boðorðum eftir abc

Upphaf

Alleina til Guðs set trausta trú / á tæpa mannshjálp ei bygg þú …

Niðurlag

… oft hefur margan hug það kreinkt

Athugasemd

25 erindi.

Nótur við fyrsta erindi.

Efnisorð
2.3 (13v-15r)
Hljóttu Guðs náð hvör og einn
Titill í handriti

Enn ein uppreisnan þeirra helstu dygða sem í sérhvörju Guðs boðorði standa og hvað hvör þeirra heitir dygðaspegill

Upphaf

Hljóttu Guðs náð hvör einn / sem heitir og ert hans lærisveinn …

Niðurlag

… hér er nú mál ég þagni.

Baktitill

Endir fyrri boðorðatöflunnar

Athugasemd

31 erindi.

2.4 (15r-17r)
Þú aðalrót allra dyggða
Titill í handriti

Nú eftirfylgir sú hin seinni taflan

Upphaf

Þú aðalrót allra dygða / almáttugur Guð minn …

Niðurlag

… og líkni hann þeim eð kvað.

Athugasemd

41 erindi.

Efnisorð
2.5 (17r-18r)
Andlegt kvæði af elskunnar dygðum
Titill í handriti

Enn eitt kvæði af kærleiksins dygðum í einum kristnum manni. Tónninn sem við Friðarbón.

Upphaf

Andlegt kvæði af elskunnar dyggðum / ég hef mér í þanka sett …

Lagboði

Friðarbón

Niðurlag

… stundar með æru verknað sinn.

Athugasemd

15 erindi.

Efnisorð
2.6 (18r-19r)
Upp líttu sál mín og umsjá þig vel
Titill í handriti

Ein kristileg hugvekja til Guðlegs lífernis

Upphaf

Upp líttu sál mín og umsjá þig vel / því aðkominn ég tel …

Niðurlag

… svo geti ég seinast hjá fordæmingu stillt.

Baktitill

Hér endast kvæði og söngvísur af ávöxtum trúarinnar eða góðum verkum sem reiknast má annar partur.

Athugasemd

24 erindi.

Nótur við fyrsta erindi.

3 (19r-31r)
Þriðji vísnaflokkur
Titill í handriti

En byrjast þriðji vísnaflokkur sem hnígur að nokkrum historíum heilagrar skriftar

3.1 (19r-20r)
Ævin misjöfn yfir hann dreif
Upphaf

Ævin misjöfn yfir hann dreif / á ýmsa vegana hamingjan sveif…

Viðlag

Af Jósep unga Jakobs syninum fríða …

Niðurlag

… þó agi hann oss til enda lífsins tíða.

Athugasemd

30 erindi auk viðlags.

3.2 (20r-21v)
Mér tekur að þykja tíminn langur úr máta
Titill í handriti

Eitt kvæði af Gedeon og þeirri frelsun er Guð gaf forðum fyrir hans hönd Judicum

Upphaf

Mér tekur að þykja tíminn langur úr máta / mín tunga vill því skemmtun í frammi láta …

Niðurlag

… með hvíldinni vil ég hann styrkja.

Athugasemd

31 erindi.

3.3 (21v-23v)
Kvæði vil ég skemmta kristnum lýð
Titill í handriti

Eitt kvæði af móðurinni og hennar sjö sonum, Machabeorum

Upphaf

Kvæði vil ég skemmta kristnum lýð / og kynna hvað tilber forðum tíð …

Niðurlag

… sjálfur virðist að senda.

Athugasemd

41 erindi.

3.4 (23v-24v)
Yfir herrum tveim enginn kann
Titill í handriti

Eitt kvæði útdregið af Guðspjallinu á XV. sunnudag eftir trínitatis. Tónninn sem, Lifandi Guð þú lít þar á og við

Upphaf

Yfir herrum tveim enginn kann / undir eins þjónað getur hatar þann eina en öðrum ann …

Lagboði

Lifandi Guð þú lít þar á og að …

Niðurlag

… sá sé á söng mínum endir.

Athugasemd

17 erindi.

3.5 (24v-26v)
Andleg skáldin iðka mest
Titill í handriti

Kvæði af þeirri bersyndugu kvinnunni. Lucæ. VII.

Upphaf

Andleg skáldin iðka mest / efnið úr guðspjallsræðum …

Niðurlag

… svo að þrotni í stað.

Athugasemd

44 erindi.

3.6 (26v-27v)
Herra minn Guð helgasti
Titill í handriti

Eitt kvæði af því Evangelíó um brúðkaupið Matth. XXII. Tón sem við biskups Jóns vísur, rögnis rósar minni etc.

Upphaf

Herra minn Guð helgasti / hjartans vinur trúfasti …

Lagboði

Rögnis rósar minni etc.

Niðurlag

… og heiðra hans nafn háleita.

Athugasemd

21 erindi.

3.7 (27v-28v)
Varla kalla ég vera við of
Titill í handriti

Eitt kvæði um ágæti Guðs orðs, lagið sem hvör vill

Upphaf

Valla kalla ég vera við of / víst meðal kristinna þjóða …

Lagboði

Sem hver vill

Viðlag

Eitt blóm er mjög mætt …

Niðurlag

… Orð Guðs er ágætt því allt græðir það.

Athugasemd

11 erindi auk viðlags

3.8 (28v-29r)
Adam braut og öll hans ætt
Titill í handriti

Annað kvæði sömu meiningar

Upphaf

Adam braut og öll hans ætt / Evangelíum er dýrmætt …

Viðlag

Evangelium er dýrmætt …

Niðurlag

… bót vinnur sorgar móðum.

Athugasemd

8 erindi auk viðlags.

3.9 (29r-29v)
Guðs míns dýra
Titill í handriti

Kvæði um góða samvisku

Upphaf

Guðs míns dýra / gjöri ég að skýra gáfu þá …

Niðurlag

… herrans Jesú dýra blóð.

Athugasemd

13 erindi.

3.10 (29v)
Gjörist mín hyggjan glöð og þýð
Titill í handriti

Annað kvæði sömu meiningar

Upphaf

Gjörist mín hyggjan glöð og þýð / því Guðs er lundin blíð …

Niðurlag

… þú mín sál þessu gjarnan vel hlýð.

Athugasemd

13 erindi.

3.11 (29v-30r)
Umburðarlyndið birti ég best
Titill í handriti

Eitt kvæði um veika samvisku og þoinmæði

Upphaf

Umburðarlyndið birti ég best / blómstur guðrækninnar …

Niðurlag

… því óþolinmæði er eitrun sálarinnar.

Athugasemd

13 erindi.

3.12 (30r-31r)
Hugsun kalda hef ég að halda um hörmung alda
Titill í handriti

Eitt kvæði sem hnígur að lögmálinu og Evangelíó

Upphaf

Hugsun kalda hef ég að halda um hörmung alda / í hjartanu mínu fyrr og síð …

Niðurlag

… og burtu vendi þungri raun og þreyi svo af.

Baktitill

Hér endast sá þriðji partur bókarinnar.

Athugasemd

20 erindi.

Efnisorð
4 (31r-41v)
Fjórði vísnaflokkur
Titill í handriti

Nú eftirfylgir fjórði vísnaflokkurinn sem eru kvæði og söngvísur til Jesúm Kristum með öðrum fleirum sálmum og lofkvæðum til Guðs

Efnisorð
4.1 (31r-32r)
Þegar minn dauði og dómurinn þinn
Upphaf

Þegar minn dauði og dómurinn þinn / dettur á mig ó jesú minn …

Niðurlag

… sjá til mín vel á síðan.

Athugasemd

20 erindi.

Efnisorð
4.2 (32r-32v)
Ó Jesú elsku hreinn
Titill í handriti

Önnur söngvísa til Jesúm Kristum

Upphaf

Ó Jesú elsku hreinn / æðri þér finnst ei neinn …

Niðurlag

… lúkist þér alla stund.

Athugasemd

20 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
4.3 (32v-33r)
Heilags anda lið mér ljá
Titill í handriti

Þriðja kvæði til Kristum

Upphaf

Heilags anda lið mér ljá / lítinn af mér að sníða …

Viðlag

Jesús barnið blíða …

Niðurlag

… hvað líkar þér.

Athugasemd

11 erindi auk viðlags.

Efnisorð
4.4 (33r-33v)
Fornmæli eitt ég finn mér það
Titill í handriti

Enn eitt kvæði til Kristum sem heitir vegardvöl, eitt sinn á vegi kveðin

Upphaf

Fornmæli eitt ég finn mér það / sem fá mun ég hér í kvæði stað …

Viðlag

Það er mín hjartans þýðust vild …

Niðurlag

… Ó Jesú kristi barnið Guðs frábæra.

Athugasemd

14 erindi auk viðlags.

Efnisorð
4.5 (33v-34r)
Ó, Jesú minn, ég finn á líður hér
Titill í handriti

Enn ein söngvísa til Kristum, syngist sem þér sé lof etc.

Upphaf

Ó, Jesú minn, ég finn að álíður hér / trú er sú mín til þín að takir þú við mér …

Lagboði

Þér sé lof og dýrð, Jesú Krist

Niðurlag

… syndlausan af dauða mig uppvek. Amen.

Athugasemd

6 erindi.

Efnisorð
4.6 (34r-34v)
Herra minn Jesú hægur í lund
Titill í handriti

Enn eitt kvæði til Jesúm Kristum

Upphaf

Herra minn Jesú hægur í lund / þú heyr nú það …

Niðurlag

… svo hafir þú hjá mér hvíldarstað.

Athugasemd

22 erindi.

Efnisorð
4.7 (34v-35r)
Dýr fæðingin drottins vors Jesú Kristí
Titill í handriti

Enn ein söngvísa til Jesúm

Upphaf

Dýr fæðingin drottins vors Jesú Kristí / dauðlegan hag vorn með sínum krafti upplýsti …

Niðurlag

… lof Jesú lof þér. Amen.

Athugasemd

5 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
4.8 (35r-35v)
Faðir vor Guð og frelsari kær
Titill í handriti

Enn ein söngvísa til Kristum. Tónninn sem, Í heimi er enginn hærri

Upphaf

Faðir vor Guð og frelsari kær / flýt þér til mín og vert mér nær …

Lagboði

Í heimi er enginn hærri

Niðurlag

… gjörðu mig hólpinn sauðinn þinn.

Athugasemd

14 erindi.

Efnisorð
4.9 (35v-36r)
Heyrðu sem huginn upplýsir
Titill í handriti

Níunda söngvísa til Kristum. Lagið sem við gamalt amors kvæði, Man ég menjalyndi. Tónninn, Skal nú þjóna Guði.

Upphaf

Heyrðu sem huginn upplýsir / herra Guð vitur og dýr …

Lagboði

Skal nú þjóna Guði

Niðurlag

… Blíf hjá oss hinn blíði.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
4.10 (36r-38r)
Kristus minn Jesús komi til þín
Titill í handriti

Tíunda söngvísa af pínunni Kristí. Tónninn sem: Endurlausnarinn vor Jesú Krist

Upphaf

Kristus minn Jesús komi til þín / kveðjan blíð og heilsan mín …

Lagboði

Endurlausnari vor Jesú Krist

Niðurlag

… ást við mig eigi týn.

Athugasemd

54 erindi.

Efnisorð
4.11 (38r)
Hann sem mig fæðir held ég Guð minn herra
Titill í handriti

Nú eftirfylgja tveir sálmar með öðrum lofkvæðum

Upphaf

Hann sem mig fæðir held ég Guð minn herra / mig vantar ei hvað mín þörf kann vera …

Niðurlag

… þegar mín æfi þrotin er til enda.

Athugasemd

3 erindi.

Efnisorð
4.12 (38r-38v)
Minn Guð, minn Guð, mundu nú til mín
Titill í handriti

Annar sálmur

Upphaf

Minn Guð, minn Guð, mundu nú til mín / mig forlát á jörð hér eigi …

Niðurlag

… er ég skal deyja hér frá.

Athugasemd

5 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
4.13 (38r-39v)
Óð skal hefja og ekki tefja angur að kefja
Titill í handriti

Eitt kvæðiskorn

Upphaf

Óð skal hefja og ekki tefja angur að kefja / og andlega skemmtun tjá …

Niðurlag

… að mæla fram hróðrar vess.

Athugasemd

11 erindi.

Efnisorð
4.14 (39v-40r)
Mýkja vildi ég mærðargrein
Titill í handriti

Enn eitt kvæðiskorn

Upphaf

Mýkja vildi ég mærðargrein / mínum Guði til handa …

Niðurlag

… því virðstu mér ekki að farga.

Athugasemd

14 erindi.

Efnisorð
4.15 (40r-41r)
Ég hef upp til þín mitt góðfúst geð
Titill í handriti

Eitt fagurt bænar- og lofgjörðarkvæði

Upphaf

Ég hef upp til þín mitt góðfúst geð / Guðdómsþrenning frábæra …

Niðurlag

… hjálp gef mér um síðir.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
4.16 (41r-41v)
Þig bið ég þrátt
Titill í handriti

Ein söngvísa

Upphaf

Þig bið ég þrátt / þýður Guð dag sem nátt …

Niðurlag

… þýtt lof í hvert sinn.

Athugasemd

12 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5 (42r-61r)
Fimmti vísnaflokkur
Titill í handriti

Nú eftirfylgja andleg kvæði um aðskiljanleg heilög efni, sem reiknast má fimmti vísnaflokkur bókarinnar

Efnisorð
5.1 (42r-42v)
Kominn er heimur að kvöldi víst
Upphaf

Kominn er heimur að kvöldi víst / kristnin við það dyljist síst …

Viðlag

Mál er að linni …

Niðurlag

… mál er að linni.

Athugasemd

14 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.2 (42v)
Hug minn hef ég til þín
Titill í handriti

Ein söngvísa

Upphaf

Hug minn hef ég til þín / heilagur drottinn minn …

Niðurlag

… minn Guð það veiti oss.

Athugasemd

5 erindi.

Nótnastrengir fyrir fyrsta erindið.

Efnisorð
5.3 (42r-43r)
Börnum mínum skal búin hér snart
Titill í handriti

Eitt kvæði af andlegu skarti Kristins manns fyrir Guði

Upphaf

Börnum mínum skal búin hér snart / bragur af hyggju minni…

Niðurlag

… þar skal endir á vessi.

Athugasemd

11 erindi.

Efnisorð
5.4 (43r)
Af hjarta gjarnan hugur minn
Titill í handriti

Annað kvæði sömu meiningar

Upphaf

Af hjarta gjarnan hugur minn er / að halda mína trú …

Niðurlag

… í höndum þínum halt mér nú.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
5.5 (43r-44r)
Kem ég enn upp með kvæðið nýtt
Titill í handriti

Um þá nýju hluti sem heyra til einni réttri bæn, gagnlegt að vita. Eitt kvæði.

Upphaf

Kem ég enn upp með kvæðið nýtt / kveða skal það í ungdóminn …

Viðlag

Bænin góð er best eitt það …

Niðurlag

… gáum að því sem girnunst rétt að biðja.

Athugasemd

16 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.6 (44r-45r)
Gaumgæfið kristnir og gefið til hljóð
Titill í handriti

Kvæði um mannsins níu óvini sem honum ama í þessum heimi, útdregið af spegli eilífs lífs

Upphaf

Gaumgæfið kristnir og gefið til hljóð / sem guðrækni hafið sanna …

Niðurlag

… oss lát hér stöðuga standa.

Athugasemd

15 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.7 (44r-46r)
Manns náttúran og meðfædd art
Titill í handriti

Enn tvö kvæði um mannsins far og athugasemi að gá að sér í þessum heimi

Upphaf

Manns náttúran og meðfædd art / mjög sér finnur þanninn vart …

Niðurlag

… leiki sér að honum börnin góð.

Athugasemd

50 erindi.

Efnisorð
5.8 (46v-47r)
Hugsa fyrst sem hyggnum ber
Titill í handriti

Eitt kvæði sem kallast líkfararminning og eru sömu nytsemdar og hið fyrra

Upphaf

Hugsa fyrst sem hyggnum ber / hvað harla stutt þín lífsstund er …

Viðlag

Nær framliðnum fylgir þú …

Niðurlag

… þessa hugsun þú átt í hjarta að geyma.

Athugasemd

22 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.9 (47r-47v)
Adam fyrst því valda vann
Titill í handriti

Enn eitt kvæðiskorn

Upphaf

Adam fyrst því valda vann / að mjög þægir nú margt að …

Niðurlag

… gefðu minn Guð það.

Athugasemd

15 erindi.

Efnisorð
5.10 (47v-48r)
Burt skal hrinda beiskum dauðans kvíða
Titill í handriti

Enn eitt kvæði

Upphaf

Burt skal hrinda beiskum dauðans kvíða / Maríson hefur mér í vil …

Viðlag

Tefja mun ég af tímann vetrarhríða …

Niðurlag

… heimför góða hreppa mun ég á síðan.

Athugasemd

19 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.11 (48r-49r)
Heyr þú oss himnum á
Titill í handriti

Ein söngvísa sem hryggur að faðir vor, má syngja tvísöng

Upphaf

Heyr þú oss himnum á / hýr vor faðir börn þín smá …

Niðurlag

… gáfan svo fær þér Guði þént.

Athugasemd

10 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.12 (49r-49v)
Nær heimurinn leikur í hendi manns
Titill í handriti

Enn þrjú kvæði

Upphaf

Nær heimurinn leikur í hendi manns / hætt er að skeika megi …

Niðurlag

… ráð vort sem best að vanda.

Athugasemd

3 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.13 (49v)
Holl er þeim hver nótt sem hvílist með ró
Titill í handriti

Lítið kvæðiskorn

Upphaf

Traust bænin til sanns / trú ég speki hug manns …

Viðlag

Holl er þeim hver nótt sem hvílist með ró …

Niðurlag

… og vel sef ég þó.

Athugasemd

6 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.14 (49v)
Ég var mig á útlöndum lengi
Titill í handriti

Annað kvæðiskorn

Upphaf

Ég var mig á útlöndum lengi / mér gaf ekki byrinn á brá út …

Niðurlag

… það hlaut ég af henni.

Athugasemd

8 erindi.

Efnisorð
5.15 (50r)
Tel ég það hvers manns tign og bestan sóma
Titill í handriti

Þriðja kvæðiskorn

Upphaf

Tel ég það hvers manns tign og bestan sóma / náðugum Guði að ná til sanns …

Niðurlag

… og una sér við hans dóma.

Athugasemd

8 erindi.

Efnisorð
5.16 (50r-50v)
Ber ég hér fram þá bevísing
Titill í handriti

Kvæði um hrörnan mannlegrar náttúru eftir syndafallið og hennar viðrétting fyrir Kristum

Upphaf

Ber ég hér fram þá bevísing / af bókuðum skrifarorðum …

Viðlag

Enginn megnar sér til sans …

Niðurlag

… einn Guð ráða má.

Athugasemd

10 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.17 (50v-51r)
Heilaga kristni helst ég tel
Titill í handriti

Annað kvæði sömu meiningar

Upphaf

Heilaga kristni helst ég tel / sem honum mun elsku sýna …

Viðlag

Hver hann vill elska herrann Krist …

Niðurlag

… minn stár hugrinn á.

Athugasemd

9 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.18 (51r-51v)
Áður en Guð fyrir almátt sinn
Titill í handriti

Enn framar eitt kvæði

Upphaf

Áður en Guð fyrir almátt sinn / efnaði heimsins grundvöllinn …

Viðlag

Drottins elska og dyggðin há …

Niðurlag

… stöðugur hjá mér stóð hann þá eð á lá.

Athugasemd

16 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.19 (51v-52v)
Mín ástundan mest sú er
Titill í handriti

Um baráttu holds og anda í einum kristnum manni meðan hann lifir

Upphaf

Mín ástundan mest sú er / á meðan ég lifi í heimi hér …

Viðlag

Það man lengst sem lærir fyrst …

Niðurlag

… þá mun um síðir náttúran þíðast námið.

Athugasemd

19 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.20 (52v-53r)
Eitt sinn réð ég að þenkja það
Titill í handriti

Enn eitt heilagt kvæði

Upphaf

Eitt sinn réð ég að þenkja það / nær þeigjandi var ég í nokkrum stað …

Viðlag

Harm hefur mér í hjartans leynum …

Niðurlag

… mig langar eftir lundinum þar liljan grær.

Athugasemd

18 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.21 (53r-54v)
Nálæg ferð er nú fyrir hendi
Titill í handriti

Nú ein ferðavísa. Með tón: Þann heilaga kross vorn herra

Upphaf

Nálæg ferð er nú fyrir hendi / náðugur Guð þig kalla ég á …

Lagboði

Þann heilaga kross vorn herra

Niðurlag

… allir þeir sem þurfa þín.

Athugasemd

17 erindi.

Efnisorð
5.22 (53v-54r)
Guð gef þú oss góðan dag
Titill í handriti

Ein morgunvísa. Tón: Hug minn hef ég til þín

Upphaf

Guð gef þú oss góðan dag / gangi oss allt í hag …

Lagboði

Hug minn hef ég til þín

Niðurlag

… frelsandi raunum úr.

Athugasemd

12 erindi.

5.23 (54r-55r)
Minn Guð um þessa morgunstund
Titill í handriti

Annar morgunsálmur. Tón: Á þig alleina, Jesú Krist

Upphaf

Minn Guð um þessa morgunstund / maklega vil ég þig lofa …

Lagboði

Á þig alleina, Jesú Krist

Niðurlag

… amen, amen sé ætíð það.

Athugasemd

14 erindi.

5.24 (55r-55v)
Sætt lof syng Guði fegin
Titill í handriti

Ein kvöldvísa, með lag, Af hjarta, hug og sinni

Upphaf

Sætt lof Guði syng feginn / sál mín með rósamt geð …

Lagboði

Af hjarta, hug og sinni

Niðurlag

… líknin þín lofsamleg.

Athugasemd

10 erindi.

5.25 (55v-56v)
Framorðið er og meir en mál
Titill í handriti

Enn ein söngvísa

Upphaf

Framorðið er og meir en mál / að minnast á Guð þinn kristin sál …

Niðurlag

… lát mig til skammar verða ei.

Athugasemd

22 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.26 (56v-57v)
Mikils ætti ég aumur að akta
Titill í handriti

Nú eftirfylgir ein lofvísa um þá heilögu Guðs engla, um þá þjónustu sem þeir veittu Kristo í heimi þessum og veita oss enn í dag

Upphaf

Mikils ætti ég aumur að akta / ást og miskun Guðs mín góða …

Niðurlag

… í dýkið elds lát hann detta.

Athugasemd

24 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.27 (58r)
Hvör sá kristinn karl eða víf
Titill í handriti

Kvæði um þær sjö dygðir sem eins kristins manns líf er innifalið í fyrir Guði, úr spegli eilífs lífs útdregið

Upphaf

Hvör sá kristinn karl eða víf / sem komast vill inn í eilíft líf …

Niðurlag

… og gefi oss þar eilífan frið og æru krans.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
5.28 (58v-59r)
Orðið Guðs er andi og líf
Titill í handriti

Uppá Guðs orð og fyrirheit skulum vér sálast með öllum heilögum

Upphaf

Orðið Guðs er andi og líf / í andláti styrkja þau menn og víf …

Viðlag

Sigursælan sérhvörn þann má prísa …

Niðurlag

… á dómi Guðs vér dýrðlegir munum upprísa.

Athugasemd

18 erindi auk viðlags.

Efnisorð
5.29 (59r-59v)
Vel þér ráðin vinsamleg
Titill í handriti

Enn eitt kvæði

Upphaf

Vel þér ráðin vinsamleg / vin minn góður vakta þig …

Niðurlag

… því voðanet er í kringum mig.

Athugasemd

12 erindi.

Efnisorð
5.30 (59v)
Göfgum góðfúslega
Titill í handriti

Enn ein söngvísa

Upphaf

Göfgum góðfúslega / Guð á alla vega …

Niðurlag

… öðrum til glaðværðar.

Athugasemd

8 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
5.31 (59v-60v)
Eitt sinn með öðrum kristnum
Titill í handriti

Eitt kvæði af einni jungfrú í forðum tíð sem líflátin var vegna kristilegrar trúar. Tóninn sem: Lifandi lífsins sæði

Upphaf

Eitt sinn með öðrum kristnum / ein var Guðhrædd jungfrú …

Lagboði

Lifandi lífsins sæði

Niðurlag

… svo endast kvæðið vífs.

Athugasemd

15 erindi.

Efnisorð
5.32 (60v-61r)
Í Austurríki eitt furðu frítt
Titill í handriti

Eitt kvæði af sveininum sem líflátin var í Austurríki

Upphaf

Í Austurríki eitt furðu frítt / finnst slot sem ég greini…

Niðurlag

… það sömdu í austurríki.

Athugasemd

20 erindi.

Efnisorð
6 (61v-76v)
Sjötti vísnaflokkur
Titill í handriti

Nú eftirfylgir sjötti vísnaflokkur þessarar bókar sem eru kvæði fyrir raunafólk að hugga sig með samhljóða Guðs orði. Einnig önnur aðskiljanleg skrifuð fyrir góðra vina bón og þetta allt til þeirrar gagnsemdar að skemmta bæði sjálfum sér og svo öðrum þeim sem þess sinnis eru að það vilja nýta.

Efnisorð
6.1 (61v-62r)
Ó, herra Guð, mín heilsa er rýr
Titill í handriti

Nokkur raunakvæði

Upphaf

Ó, herra Guð, mín heilsa er rýr / hamingjan við mér baki snýr …

Niðurlag

…sem líkamans veikin stríðir á.

Athugasemd

12 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
6.2 (62r-62v)
Kom þú, minn herra Kristi
Titill í handriti

Annað kvæði sett inn á milli raunakvæðanna. Lagið sem sú vísa, Hugraun mitt hjarta stangar

Upphaf

Kom þú, minn herra Kristi / kom nú og blessa mig …

Lagboði

Hugraun mitt hjarta stangar

Niðurlag

… svo læt ég málið standa.

Athugasemd

12 erindi.

Efnisorð
6.3 (62v-63r)
Syng mín sál með glaðværð góðri …
Titill í handriti

Ein söngvísa að væntra góðlegrar hjálpar í mótganginum með glöðu hjarta og þolinmæði

Upphaf

Syng mín sál með glaðværð góðri / gleym stúru og lund hljóðri…

Niðurlag

… miskunn ég annars hvergi finn.

Athugasemd

8 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
6.4 (63r-64v)
Hér hef ég lítinn harmagrát
Titill í handriti

Enn ein harmaklögun í mótganginum

Upphaf

Hér hef ég lítinn harmagrát / mér hugað í ljós að færa …

Niðurlag

… fyrir miskunnar huggun blíða.

Athugasemd

16 erindi.

6.5 (64v-65r)
Herra Guð himins og jarðar
Titill í handriti

Enn ein harmaklögun fyrir raunafólkið. Tóninn sem við Hjónasinna

Upphaf

Herra Guð himins og jarðar / heita gjöri ég á þig …

Lagboði

Hjónasinna

Niðurlag

… öllum þegar ég dey.

Athugasemd

13 erindi.

6.6 (65r-65v)
Ó, hjartans minn huggarinn
Titill í handriti

Enn eitt raunakvæði, mað lag: Aví, Aví, mig auman mann

Upphaf

Ó hjartans minn huggarinn / þú hjálpa mér …

Lagboði

Aví, Aví, mig auman mann

Niðurlag

… þyrm oss bæði þar og hér, þar og hér.

Athugasemd

12 erindi.

Efnisorð
6.7 (65v-66r)
Óhó, minn Kristi kær
Titill í handriti

Seinasta raunakvæði, tónninn: Á Krist, allkæran Guð

Upphaf

Óhó, minn Kristi kær / kom nú og vert mér nær …

Lagboði

Á Krist, allkæran Guð

Niðurlag

… þú vilt mig ei yfirgefa.

Baktitill

Endir þessara raunakveðlinga.

Athugasemd

17 erindi.

Efnisorð
6.8 (66r-67r)
Hér vil ég kurteist kvendi
Titill í handriti

Nú eftirfylgja huggunarkveðlingar Guðs orði samhljóðandi

Upphaf

Hér vil ég kurteist kvendi / kærlega heilsun mína …

Niðurlag

… bróður ráðin lagði ég yður þar inni.

Athugasemd

15 erindi.

Efnisorð
6.9 (67v-68v)
Blessun Guðs og blíðu hans einnig líka
Titill í handriti

Annað huggunarkvæði

Upphaf

Blessun Guðs og blíðu hans einnig líka / boða ég yður verðuga heiðurspíkan …

Niðurlag

… og brjóta málsfegurð alla.

Athugasemd

20 erindi.

Efnisorð
6.10 (68v-69r)
Ég vil svo mitt ávarp byrja
Titill í handriti

Þriðja huggunarkvæði

Upphaf

Ég vil svo mitt ávarp byrja / til yðar mín góð ungfrú …

Niðurlag

… bætir Guð mein þitt stríða.

Athugasemd

18 erindi.

Efnisorð
6.11 (69r-69v)
Holl í hagkvæman tíma
Titill í handriti

Fjórða huggunarkvæði. Lagið sem við gamalt ellikvæði

Upphaf

Holl í hagkvæman tíma / heimsan mín sé yðru send …

Lagboði

Ellikvæði

Niðurlag

… í friði guðs lif hin fróma.

Athugasemd

13 erindi.

Efnisorð
6.12 (69v-70v)
Blessi Guð þig, kvendið kært
Titill í handriti

Fimmta huggunarkvæði

Upphaf

Blessi Guð þig, kvendið kært / og kvitti af hugarins pín …

Niðurlag

… og sjái minn guð til þín.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
6.13 (70v)
Jesús sonur hins sanna Guðs
Titill í handriti

Sjötta huggunarkvæði

Upphaf

Jesús son hins sanna Guðs / gleðji þig mær hin bjarta …

Niðurlag

… að gott ég á nokkuð vinni.

Athugasemd

4 erindi.

Efnisorð
6.14 (70v-71v)
Heilbrigðum manni hverjum ber
Titill í handriti

Sjöunda kvæði. Tónninn sem við slæm í brullaupum

Upphaf

Heilbrigðum manni hverjum ber / að harma með þeim sem líða …

Niðurlag

… en gálausir forsmán líða.

Athugasemd

18 erindi.

Efnisorð
6.15 (71v-72v)
Helst nú af hjarta leið
Titill í handriti

Eitt kvæði kveðið þá bólan gekk nú seinast

Upphaf

Helst er nú af hjarta leið / hörmung náunga minna …

Niðurlag

… Kristur þess öllum unni.

Athugasemd

18 erindi.

Efnisorð
6.16 (72v-73r)
Syrg ei, mín sæta, syrg ei þú
Titill í handriti

Níunda huggunarkvæði

Upphaf

Syrg ei, mín sæta, syrg ei þú / bið ég Guð þér að bæta …

Niðurlag

… mín hæversk frú.

Athugasemd

13 erindi.

Efnisorð
6.17 (73r-75r)
Heyr mig, mín sál, og hughraust þú vert
Titill í handriti

Enn eitt huggunarkvæði á móti djöfulsins freistingum, pílum og innblæstri, hann í trúnni á Jesúm Kristum að trássla, hæða og forakta

Upphaf

Heyr mig, mín sál, og hughraust þú vert / hvað er þér að þú sorgfull ert …

Niðurlag

… fári um dagana alla.

Athugasemd

53 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
6.18 (75r-76v)
Manninum er hér mjög svo varið
Titill í handriti

Enn eitt nytsamlegt huggunarkvæði um það að allur mótgangur komi frá Guði og verði af honum uppálagður. Tónn: Sjá hér tíma

Upphaf

Manninum er hér mjög svo varið / mun það sjaldan hann hugsi ei parið …

Lagboði

Sjá hér tíma

Niðurlag

… sem faðma að sér það gott er kent.

Athugasemd

49 erindi.

Efnisorð
6.19 (76v-77r)
Mælt er að fyrr en Guð gleður
Titill í handriti

Seinasta huggunarkvæði

Upphaf

Mælt er að fyrr en Guð gleður / að græti hann raunum meður …

Niðurlag

…og hér með fögnuð stillir.

Athugasemd

14 erindi.

Efnisorð
6.20 (76v-77r)
Eig nú kvæðin, auðarskorðinn bjarta
Titill í handriti

Enn lítið kvæðiskorn

Upphaf

Eig nú kvæðin, auðarskorðin bjarta / ef ratar heim til þín raunartíð …

Niðurlag

… sé hann þér ætíð síbúandi í hjarta.

Baktitill

Ending þessara huggunarkveðlinga og raunasöngva, samsett fyrir tvo eður þrjá ástvini, af náungalegri sampíning á þeirra dapurleikstímum

Athugasemd

7 erindi.

Efnisorð
7 (77v-80r)
Ljóðabréf
Titill í handriti

Nú fylgja eftir kvæði í skrifi tilsend tveimur ypparlegum heiðurskvinnum til þakklætis fyrir umliðnar góðgjörðir

Efnisorð
7.1 (77v-78r)
Hæversk hringa tróða
Upphaf

Hæversk hringa tróða / af hjarta óska ég þér …

Niðurlag

… sett í þennan óð.

Athugasemd

11 erindi

Efnisorð
7.2 (78r-78v)
Heilsun mín skal holl og blíð
Titill í handriti

Annað kvæðiskorn sama slags

Upphaf

Heilsun mín skal holl og blíð / af hjartans bestum dáðum …

Niðurlag

… með signuðum englum sínum.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
7.3 (78v-79v)
Kæra vel ég þér kvinnan dýr
Titill í handriti

Þriðja kvæði sama slags

Upphaf

Kæra vel ég þér kvinnan dýr / kveðju Guðs og mína …

Niðurlag

… hér ég amen hneigi.

Athugasemd

13 erindi.

Efnisorð
7.4 (79v-80r)
Hverfi til yðar heilsun mín
Titill í handriti

Enn eitt kvæði sama slags

Upphaf

Hverfi til yðar heilsun mín / og hamingjuóskin trú …

Niðurlag

… annars heims og nú.

Athugasemd

7 erindi.

Efnisorð
8 (80r-88r)
Barnagælur
Titill í handriti

Nú fylgja eftir barnagælur sem er góðar óskir og heilræði fyrir ungdóminn

Efnisorð
8.1 (80r-80v)
Með því ég skyldunst að mæla og hugsa
Upphaf

Með því ég skyldunst að mæla og hugsa / geðfellt Guði en gagnlegt mönnum …

Niðurlag

… skírðum þeim öllum skaparans fuglum.

Athugasemd

20 erindi.

Efnisorð
8.2 (80v-81r)
Byrja vil ég hér brags erindi
Titill í handriti

Enn aðrar barngælur. Tón sem við Friðarbón

Upphaf

Byrja vil ég hér brags erindi / á blíðri rót og traustri trú …

Lagboði

Friðarbón

Niðurlag

… gripinn úr mínum elsku sjóð.

Athugasemd

8 erindi.

Efnisorð
8.3 (81r-81v)
Kvæði vil ég með kærleiks skil
Titill í handriti

Enn nokkur heilræði fyrir börnin, einkanlega fyrir smámeyjarnar

Upphaf

Kvæði vil ég með kærleiks skil / kveða fyrir þig ágætt sprundið rjóða …

Niðurlag

… dugi þér Jesús dóttur nafn mitt góða.

Athugasemd

11 erindi.

Efnisorð
8.4 (81v-82v)
Líð, mín dóttir, ljúfmannleg
Titill í handriti

Annað kvæðiskorn fyrir meybörnin kveðið

Upphaf

Líð, mín dóttir, ljúfmannleg / þó lítt vilji ræðan falla …

Viðlag

Séð fæ ég þig sjaldan …

Niðurlag

… í hönd með þér að halda héðan til sín.

Notaskrá

Stór hluti þessa kvæðis er skrifaður upp í: Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 82-85.

Athugasemd

23 erindi auk viðlags.

Efnisorð
8.5 (83r-83v)
Sjálf ritningin sælann prísar soddan mann
Titill í handriti

Enn eitt dygðaspegilkorn fyrir ungbörnin

Upphaf

Sjálf ritningin sælann prísar soddan mann / sem dyggðuga þiggur dándiskvinnu …

Niðurlag

… engri vildi ég of nærri með orðum gá.

Athugasemd

18 erindi.

Efnisorð
8.6 (83v-84v)
Þökk skulum drottni þýða tjá
Titill í handriti

Nú eftirfylgja tvö kvæði, það eina um veturinn en annað um sumarið

Upphaf

Þökk skulum drottni þýða tjá / það er vor skyldan rétta …

Niðurlag

… á lærdóms mentir fínar.

Athugasemd

21 erindi.

8.7 (84v-85v)
Blessaðan tíma börn Guðs mega það kalla
Titill í handriti

Kvæði um sumarið

Upphaf

Blessaðan tíma börn Guðs mega það kalla / sem Krists upprisan kynnist á …

Niðurlag

… sumarið láttu sýna oss blíðu alla.

Athugasemd

23 erindi.

8.8 (85v-86v)
Herra voldugur hæsti Guð
Titill í handriti

Eitt kvæði af almennilegum sálarinnar dygðum

Upphaf

Herra voldugur hæsti Guð / hagleiks keldan djúpa …

Niðurlag

… ef rétt skal nafnið tjá.

Athugasemd

22 erindi.

Efnisorð
8.9 (86v-87r)
Gleður mig oft sá góði bjór
Titill í handriti

Eitt lítið kvæði um drykkjuskap. Drykkjuspil

Upphaf

Gleður mig oft sá góði bjór …

Viðlag

Hýr gleður hug minn …

Niðurlag

… hýr gleður hug minn.

Notaskrá

Hluti þessa kvæðis er birt í: Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 109.

Athugasemd

17 erindi auk viðlags.

8.10 (87r-87v)
Víst er manni í veraldarranni
Titill í handriti

Kvæði um þá sem skröfugir eru og opinbera leyndarmæli

Upphaf

Víst er manni í veraldarranni / vandlifað mjög …

Niðurlag

… send þeim þessi sneið er.

Athugasemd

13 erindi.

Efnisorð
8.11 (87v-88r)
Nokkuð einslega nú vilja mér
Titill í handriti

Um hrörnan Íslands, eitt kvæðiskorn

Upphaf

Nokkuð einslega nú vilja mér / nálægar stundir líða …

Viðlag

Fyrnist Ísland fríða …

Niðurlag

… fari vel Ísland fríða.

Baktitill

Endir þess fyrra partsins vísnabókarinnar

Athugasemd

11 erindi auk viðlags.

9 (88v-105v)
Kveðlingar
Titill í handriti

Nú eftirfylgja kveðlingar samsettir fyrir bón nokkurra góðra manna að kveða stundum

9.1 (88v-89v)
Mjög hneigist þar til mannslundin hrein
Titill í handriti

Ein ævisaga diktarans þessarar kvæðabókar

Upphaf

Mjög hneigist þar til mannslundin hrein / að minnast á Drottinn með skáldskapargrein …

Niðurlag

… þung mæða hugarins þar sneiðir hjá.

Athugasemd

17 erindi.

Nótnastrengir fyrir fyrsta erindið.

9.2 (89v-90r)
Fræðaspil ég finna vil
Titill í handriti

Ellikvæði diktarans

Upphaf

Fræðaspil ég finna vil / fólkið má þar hlýða til …

Viðlag

Hin góða elli að garði fer …

Niðurlag

… svo vel mun ævin gá.

Notaskrá

Hluti þessa kvæðis er birt í: Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 96-97.

Athugasemd

13 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.3 (90r-91r)
Jesú Sýraks læt ég í ljósi
Titill í handriti

Lukkuboði sr. Ólafs sáluga yfir kvinnu hans og börnum

Upphaf

Jesú Sýraks læt ég í ljósi / lærdómsgrein í kvæði eina …

Niðurlag

… hér svo vendi kvæði á enda.

Athugasemd

40 erindi.

9.4 (91r-92r)
Roskinna manna er siður og sinni
Titill í handriti

Enn eitt ellikvæði

Upphaf

Roskinna manna er siður og sinni / sem hér ellin tekur að hrella …

Niðurlag

… friðarins anda lofgjörð vandist.

Athugasemd

34 erindi.

Efnisorð
9.5 (92r-93r)
Gott er, að eiga þig Guð minn, að
Titill í handriti

Tvö húsmóðurkvæði, hið fyrra

Upphaf

Gott er, að eiga þig Guð minn, að / gjörist mér skylt að prísa það …

Viðlag

Þá gæfugrein, Guð minn lát ei dvína …

Niðurlag

… þung eru mein að missa vinsemd þína.

Athugasemd

19 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.6 (93r-94r)
Skaða mun ei þó skemmti ég mér
Titill í handriti

Annað kvæði

Upphaf

Skaða mun ei þó skemmti ég mér / og skýri frá því sem Drottinn lér …

Viðlag

Ég hef tryggð við traustan Guð minn bundið …

Niðurlag

… úr minnisbyggð skal mér því aldrei hrundið.

Athugasemd

31 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.7 (94r-94v)
Hugsun þungri úr hjartans byggð
Titill í handriti

Eitt ekkjukvæði. Tónn sem við Sveinninn í Austurríki

Upphaf

Hugsun þungri úr hjartans byggð / hrinda skal allar stundir …

Lagboði

Til þín alleina

Niðurlag

… hátt lof sé þér án enda.

Athugasemd

16 erindi.

Efnisorð
9.8 (94v-95r)
Lið veiti mér Guð, þín líknin blíð
Titill í handriti

Eitt kvæði kveðið fyrir eina kvenpersónu á hennar sorgartíma. Tónninn sem, Lifandi Guð þú lít þar á

Upphaf

Lið veiti mér Guð, þín líknin blíð / og lini nú hugraun minni …

Lagboði

Lifandi Guð þú lít þar á

Niðurlag

… iðn góðri aldrei týnum.

Athugasemd

8 erindi.

9.9 (95r-95v)
Sómir það best að mannvitsmennt
Titill í handriti

Annað kvæði. Lagið, Í Austurríki var furðu …

Upphaf

Sómir það best að mannvitsmennt / og mál með röddu þýðri …

Lagboði

Í Austurríki var furðu

Viðlag

Listir mig með lifaði raust að lofa þig Drottinn sanna …

Niðurlag

…hollur og vís heiður þinn aldrei linni.

Athugasemd

12 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.10 (95v-96r)
Allnóg eru þar efnin til
Titill í handriti

Eitt dótturkvæði eftir móðurmissir

Upphaf

Allnóg eru þar efnin til / að ég gjöri á slíku skil …

Viðlag

Lengi hef ég það ljóslega reynt …

Niðurlag

… móðirin góð er mjúkust barnkind sinni.

Athugasemd

20 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.11 (96r-96v)
Ég hef látið ástvin þann
Titill í handriti

Kvæði eins manns eftir sinnar kvinnu missir

Upphaf

Ég hef látið ástvin þann / misst hef ég mengrund svo þýða …

Viðlag

Misst hef ég mengrund svo þýða …

Niðurlag

… því mér er það best að líða.

Athugasemd

14 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.12 (96v-97v)
Það er máltak hjá mengi
Titill í handriti

Svo kvað annar eftir sína kvinnu. Lagið sem Ellikvæði gamla

Upphaf

Það er máltak hjá mengi / megum vér allir að því gá …

Lagboði

Ellikvæði gamla

Niðurlag

… stirðleg mærð hér standi.

Athugasemd

21 erindi.

Efnisorð
9.13 (97v-98v)
Mjög skyldugt það mönnum er
Titill í handriti

Kvæði eins bónda eftir frelsan úr hrakreisu

Upphaf

Mjög skyldugt það mönnum er / að meta og virða í brjósti sér …

Niðurlag

… síheiðrandi sonur og andi sjá til mín.

Athugasemd

23 erindi.

Efnisorð
9.14 (98v-99r)
Gott vinnufólk Guð minn ljær
Titill í handriti

Vitnisburður eftir einn trúan þénara

Upphaf

Gott vinnufólk Guð minn ljær / gáfa hans er þar ein frábær …

Viðlag

Hvar mun hægt nú hollan þjón að finna …

Niðurlag

… gjarnan vill hann gagnið allra sinna.

Notaskrá

Þetta kvæði er birt í: Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 110-112.

Athugasemd

12 erindi auk viðlags.

9.15 (99r-100r)
Kærustu hlýðið kristnir á
Titill í handriti

Tvö kvæði af tveimur undarlegum börnum sem sáust utanlands

Upphaf

Kærustu hlýðið kristnir á / klökkni í hjarta hvör sem má …

Niðurlag

… skeinkja oss á dómsdegi.

Athugasemd

19 erindi.

Efnisorð
9.16 (100r-100v)
Ástsamir kristnir á lítið
Titill í handriti

Annað kvæði af öðrum tilburði utanlands

Upphaf

Ástsamir kristnir á lítið / atburð nokkurn sem ný hefur skeð …

Niðurlag

… gef oss á síðasta tíma.

Athugasemd

19 erindi.

Efnisorð
9.17 (101r-101v)
Sjálf reynslan fær soddan kennt
Titill í handriti

Feðgareisa

Upphaf

Sjálf reynslan fær soddan kennt / að sanndæmið er ei öllum lént …

Viðlag

Ég veit ei þann svo vitran mann …

Niðurlag

… getur ei mann gjört svo öllum líki.

Notaskrá

Hluti þessa kvæðis er birt í: Sigurjón Einarsson: Séra Ólafur á Söndum, bls. 109.

Athugasemd

31 erindi auk viðlags.

Efnisorð
9.18 (102r-105v)
Kveðju mína og kærleiksband
Titill í handriti

Nú eftirfylgir ein lítil drápa um þá spönsku ránsmenn eður Buschaies er hér voru fyrir nokkrum árum, útdregið af þeirri supticatiu er send var til Alþingis um þeirra tiltektir, um rannsókn og löglegt álit þeirra máls og hvörn endadag þeir fengu

Upphaf

Kveðju mína og kærleiksband / í kvæði vil ég hér bjóða …

Niðurlag

… og hátt lof hljómi. Amen.

Notaskrá

Ólafur Davíðsson: Víg Spánverja á Vestfjörðum 1615 og "Spönsku vísur" eptir sér Ólaf á Söndum, bls. 133.

Rætt er um þetta kvæði í grein : Sigurjóns Einarssonar: Séra Ólafur á Söndum, bls. 115-117.

Athugasemd

77 erindi.

Efnisorð
10 (105v-112v)
Kvæði
Titill í handriti

Hér skrifast nokkur kvæði sem ekki eru innsett í kvæðabók sr. Ólafs sál. og með réttu ættu að standa framar í þessari bók

Efnisorð
10.1 (105v-106r)
Á kulnuðu kvæðaskari
Titill í handriti

Eitt kvæði um frelsunarverk vors lausnara

Upphaf

Á kulnuðu kvæðaskari / kveiki ég þó lítt fari…

Viðlag

Góðan lofa ég Guð minn hinn þýða …

Niðurlag

… Ljúfu hans nafni lofgjörð skal prýða.

Athugasemd

9 erindi auk viðlags.

Efnisorð
10.2 (106r-107r)
Önd mín sé öllu angri svift
Titill í handriti

Söngvísa út af forklaran Jesú Kristí á fallinu Thabor, við tón: Guðs föðurs á himnum helgist nafn

Upphaf

Önd mín sé öllu angri svift / efni sér kvæði af helgri skrift …

Lagboði

Guðs föðurs á himnum helgist nafn

Niðurlag

… bera hjálp oss okið sætt.

Athugasemd

13 erindi.

Efnisorð
10.3 (107r-107v)
Mér eitt kvæði af munni að leiða
Titill í handriti

Enn eitt kvæði óvant lag

Upphaf

Mér eitt kvæði af munni að leiða / mun ég fús ef börnin beiða …

Viðlag

Um daga og dimmar nætur …

Niðurlag

… því er ei þörf að kvíða.

Athugasemd

9 erindi auk viðlags.

Efnisorð
10.4 (107v-108v)
Ávallt lofi þig öndin mín
Titill í handriti

Adamsóður

Upphaf

Ávallt lofi þig öndin mín / eðal skapara sinn …

Niðurlag

… Ó drottinn Jesú minn.

Athugasemd

16 erindi.

Efnisorð
10.5 (108v-109r)
Sá er hjálpari sérhvörs manns
Titill í handriti

Af þeirri kanversku kvinnu

Upphaf

Sá er hjálpari sérhvörs manns / er syndir heimsins bar …

Niðurlag

…ljúfur og hjálparsnar.

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
10.6 (109r-110r)
Sterkur himnanna stýrir
Titill í handriti

Einn lofsöngur sem hlýðir helst um hrörnun og forsorgun Guðs myndar, í manninum, og um þá viðrétting sem orðin er eftir syndafallið, fyrir vorn endurlausnara Jesúm

Upphaf

Sterkur himnanna stýrir / stórmegtuagsti Guð …

Niðurlag

… sé þér lof drottinn minn.

Athugasemd

15 erindi.

Nótur við fyrsta erindið.

Efnisorð
10.7 (110r-111r)
Frá öndverðri æskutíð
Titill í handriti

Af kristinna manna andlegum herskrúða, Eph. 6

Upphaf

Frá öndverðri æskutíð / Guðs lýð er gjarnt hér að reyna …

Viðlag

Guðs lýð er gjarnt hér að reyna …

Niðurlag

… stórt stríð er stund hverja og eina.

Athugasemd

25 erindi auk viðlags.

Efnisorð
10.8 (111r-111v)
Eitt sinn fór ég yfir Rín
Titill í handriti

Eitt lítið amorskvæði úr þýsku snúið til gamans og svo má þar af læra dæmi tuktar og straff ótuktra

Upphaf

Eitt sinn fór ég yfir Rín / eitt sinn fór ég yfir Rín …

Niðurlag

… lengur ei kem ég til þín.

Athugasemd

10 erindi.

10.9 (111v)
Þó að ég gangi á gólfið fram
Titill í handriti

Eitt sinn á gólfi kveðið

Upphaf

Þó að ég gangi á gólfið fram / og gjöri mér kátt …

Niðurlag

… að öll verði þín ævin góð.

Baktitill

Endir þessarar vísnabókar

Athugasemd

5 erindi.

10.10 (112r-112v)
Ég bífel þetta bæklingskver
Titill í handriti

Til lesarans

Upphaf

Ég bífel þetta bæklingskver / blíðum náunga mínum …

Niðurlag

… erindi neitt hér inni.

Athugasemd

29 erindi.

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír.

Blaðfjöldi
iii + 112 + v blöð (185 mm x 152 mm).
Tölusetning blaða
Upprunaleg blaðmerking 1-110.
Umbrot

Eindálka.

Leturflötur er 148 mm x 114 mm.

Línufjöldi er 28-36.

Textinn endar víða í totu, sjá: 61r og 111v.

Leturflötur er afmarkaður af ramma.

Griporð.
Skrifarar og skrift
Ein hönd. Skrifari:

Hjalti Þorsteinsson

Skreytingar

Skreytt titilsíða, ávextir, blóm og ker. Rauðir, bláir, grænir og gulir litir.

Upphafsstafur skreyttur með eða samsettur úr plöntuformum, sjá: 3r.

Flúraður upphafsstafur, sjá: 5r.

Víða rauðir upphafsstafir sem er óskreyttir sjá: 3v.

Upphafsstafur örlítið flúraður sjá: 1v.

Bókahnútur á blaði sjá: 112v.

Bókahnútur eða ígildi bókahnúts umlykur nafn eiganda sjá: 2v.

Nótur
Í handritinu er 21 sálmur með nótum:
  • Sjálfur drottinn sannleikans (3r)
  • Ó ég manneskjan auma (7r-7v)
  • Enn vil ég einu sinni (8r)
  • Mér væri skyldugt að minnast á þrátt (11v)
  • Hress upp þinn hug (12v)
  • Alleina til Guðs set trausta trú (13r)
  • Upplíttu sál mín og umsjá þig vel (18r)
  • Ó Jesú elsku hreinn (32r)
  • Dýr fæðingin drottins vors (34v)
  • Minn guð, minn guð, mundu nú til mín (38r-38v)
  • Þig bið ég þrátt, þýður guð (41r)
  • Gaumgæfið kristnir og gefið til hljóð (44r)
  • Heyr þú oss himnum á (48v)
  • Nær heimurinn leikur í hendi manns (49r)
  • Framorðið er og meir en mál (55v)
  • Mikils ætti ég aumur að akta (56v)
  • Göfgum góðfúslega, guð á alla vega (59v)
  • Ó herra guð mín heilsa er rýr (61v)
  • Syng mín sál með glaðværð góðri (63r)
  • Heyr mig mín sál og hraust þú vert (73r)
  • Sterkur himnanna stýrir (109r)
  • Auk þess eru nótnastrengir við tvo sálma; Hug minn hef ég til þín (42v) og Mjög hneigist þar til (88v)
Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Á aftari saurblöðum 1r-2r er efnisyfirlit: Registur bókarinnar.

Nöfn eigenda er á blöðum: 1v, 2v og 12r.

Athugasemdir varðandi textann er að finna á nokkrum stöðum á spássíu, sjá: 7v, 12v, 60v og 64v.

Band

Band frá því um 1693 (199 mm x 157 mm x 30 mm).

Skinnband, tréspjöld klædd blindþrykktu brúnu skinni, með spennum.

Slitið.

Vantar aðra spennuna og hin er illa slitinn.

Snið blálituð.

Rannver Hannesson gerði við.

Uppruni og ferill

Uppruni
Ísland Vatnsfjörður 1693.
Ferill

Á spássíðu blaðs 1v er skrifað: Þessi bók er nú eign Madame A. B.dóttir? MDCCLXX.

Á blaði 2v er skrifað: Veleðla A: B: D: á þessa kvæða B. Efnið til yndis C, andargagn láti í T.

Handritið var þann 29. september 1759 í eigu Þóru Brynjólfsdóttur, sjá blað 12r en þar stendur: Ég undirskrifuð er þessarar bókar eigandi Þóra Brynjólfsdóttir Anno 1759, Heydalsá dags. 29. september.

Hallgrímur Jónsson djákni gaf Jóni Espólín sýslumanni handritið 1806 (og er smágrein eftir Jón á skjólblaði) en frá síra Hákoni Espólin er handritið komið til bókmenntafélagsins 1857. Sjá: 3r: Til eignar yfirlátið hr. Jóni Espólín af H. J.s. 1806.

Jón Sigurðsson fékk handritið í hendur 8. desember 1857

Finnbogi Guðmundsson skrifar um feril handritsins í grein er birtist í Árbók Landsbókasafns: Ein kvæðabók ort af Séra Ólafe Sál. Jónssyne á Söndum m.h. síra Hjalta Þorsteinssonar í Vatnsfirði ÍB. 70 4to, 1992.

Aðföng

Landsbókasafn keypti handritasafn Kaupmannahafnardeildar Hins íslenska bókmenntafélags 1901.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill
Sigríður Hjördís Jörundsdóttir bætti við skráningu 25. janúar - 1. febrúar 2012 ; Örn Hrafnkelsson frumskráði fyrir myndvinnslu, 19. október 2009 ; Handritaskrá, 2. b.

Notaskrá

Höfundur: Helga Jóhannsdóttir
Titill: Bekkjarslagur, Steffánsfærsla fengin Stefáni Karlssyni fimmtugum
Umfang: s. 25-30
Titill: Íslenzkar gátur, skemtanir, vikivakar og þulur
Ritstjóri / Útgefandi: Jón Árnason, Ólafur Davíðsson
Höfundur: Jón Samsonarson
Titill: , Um handritið AM 67 8vo
Umfang: s. 50-60
Höfundur: Margrét Eggertsdóttir
Titill: Gripla, Þýskt gyllinistafróf í þremur íslenskum þýðingum
Umfang: 9
Höfundur: Páll Eggert Ólason
Titill: Menn og menntir siðskiptaaldarinnar á Íslandi
Höfundur: Sigurjón Einarsson
Titill: Skírnir, Séra Ólafur á Söndum.
Umfang: 134
Titill: Íslenzk þjóðlög
Ritstjóri / Útgefandi: Bjarni Þorsteinsson
Höfundur: Þórunn Sigurðardóttir
Titill: Gripla, Erfiljóð. Lærð bókmenntagrein á 17. öld
Umfang: 11
Lýsigögn
×
Efni skjals
×
  1. Kvæðabók séra Ólafs Jónssonar á Söndum
    1. Formáli
    2. Sjálfur Guð drottinn sannleikans
    3. Margur unir í myrkri sér
    4. Ó, ég manneskjan auma
    5. Enn vil ég einu sinni
    6. Ég skal hér byrja mín skriftamál
    7. Þó erindin vísna versa
    8. Mér væri skyldugt að minnast á þrátt
  2. Annar vísnaflokkur
    1. Hress upp þinn hug, upplát þitt eyra
    2. Alleina til Guðs set trausta trú
    3. Hljóttu Guðs náð hvör og einn
    4. Þú aðalrót allra dyggða
    5. Andlegt kvæði af elskunnar dygðum
    6. Upp líttu sál mín og umsjá þig vel
  3. Þriðji vísnaflokkur
    1. Ævin misjöfn yfir hann dreif
    2. Mér tekur að þykja tíminn langur úr máta
    3. Kvæði vil ég skemmta kristnum lýð
    4. Yfir herrum tveim enginn kann
    5. Andleg skáldin iðka mest
    6. Herra minn Guð helgasti
    7. Varla kalla ég vera við of
    8. Adam braut og öll hans ætt
    9. Guðs míns dýra
    10. Gjörist mín hyggjan glöð og þýð
    11. Umburðarlyndið birti ég best
    12. Hugsun kalda hef ég að halda um hörmung alda
  4. Fjórði vísnaflokkur
    1. Þegar minn dauði og dómurinn þinn
    2. Ó Jesú elsku hreinn
    3. Heilags anda lið mér ljá
    4. Fornmæli eitt ég finn mér það
    5. Ó, Jesú minn, ég finn á líður hér
    6. Herra minn Jesú hægur í lund
    7. Dýr fæðingin drottins vors Jesú Kristí
    8. Faðir vor Guð og frelsari kær
    9. Heyrðu sem huginn upplýsir
    10. Kristus minn Jesús komi til þín
    11. Hann sem mig fæðir held ég Guð minn herra
    12. Minn Guð, minn Guð, mundu nú til mín
    13. Óð skal hefja og ekki tefja angur að kefja
    14. Mýkja vildi ég mærðargrein
    15. Ég hef upp til þín mitt góðfúst geð
    16. Þig bið ég þrátt
  5. Fimmti vísnaflokkur
    1. Kominn er heimur að kvöldi víst
    2. Hug minn hef ég til þín
    3. Börnum mínum skal búin hér snart
    4. Af hjarta gjarnan hugur minn
    5. Kem ég enn upp með kvæðið nýtt
    6. Gaumgæfið kristnir og gefið til hljóð
    7. Manns náttúran og meðfædd art
    8. Hugsa fyrst sem hyggnum ber
    9. Adam fyrst því valda vann
    10. Burt skal hrinda beiskum dauðans kvíða
    11. Heyr þú oss himnum á
    12. Nær heimurinn leikur í hendi manns
    13. Holl er þeim hver nótt sem hvílist með ró
    14. Ég var mig á útlöndum lengi
    15. Tel ég það hvers manns tign og bestan sóma
    16. Ber ég hér fram þá bevísing
    17. Heilaga kristni helst ég tel
    18. Áður en Guð fyrir almátt sinn
    19. Mín ástundan mest sú er
    20. Eitt sinn réð ég að þenkja það
    21. Nálæg ferð er nú fyrir hendi
    22. Guð gef þú oss góðan dag
    23. Minn Guð um þessa morgunstund
    24. Sætt lof syng Guði fegin
    25. Framorðið er og meir en mál
    26. Mikils ætti ég aumur að akta
    27. Hvör sá kristinn karl eða víf
    28. Orðið Guðs er andi og líf
    29. Vel þér ráðin vinsamleg
    30. Göfgum góðfúslega
    31. Eitt sinn með öðrum kristnum
    32. Í Austurríki eitt furðu frítt
  6. Sjötti vísnaflokkur
    1. Ó, herra Guð, mín heilsa er rýr
    2. Kom þú, minn herra Kristi
    3. Syng mín sál með glaðværð góðri …
    4. Hér hef ég lítinn harmagrát
    5. Herra Guð himins og jarðar
    6. Ó, hjartans minn huggarinn
    7. Óhó, minn Kristi kær
    8. Hér vil ég kurteist kvendi
    9. Blessun Guðs og blíðu hans einnig líka
    10. Ég vil svo mitt ávarp byrja
    11. Holl í hagkvæman tíma
    12. Blessi Guð þig, kvendið kært
    13. Jesús sonur hins sanna Guðs
    14. Heilbrigðum manni hverjum ber
    15. Helst nú af hjarta leið
    16. Syrg ei, mín sæta, syrg ei þú
    17. Heyr mig, mín sál, og hughraust þú vert
    18. Manninum er hér mjög svo varið
    19. Mælt er að fyrr en Guð gleður
    20. Eig nú kvæðin, auðarskorðinn bjarta
  7. Ljóðabréf
    1. Hæversk hringa tróða
    2. Heilsun mín skal holl og blíð
    3. Kæra vel ég þér kvinnan dýr
    4. Hverfi til yðar heilsun mín
  8. Barnagælur
    1. Með því ég skyldunst að mæla og hugsa
    2. Byrja vil ég hér brags erindi
    3. Kvæði vil ég með kærleiks skil
    4. Líð, mín dóttir, ljúfmannleg
    5. Sjálf ritningin sælann prísar soddan mann
    6. Þökk skulum drottni þýða tjá
    7. Blessaðan tíma börn Guðs mega það kalla
    8. Herra voldugur hæsti Guð
    9. Gleður mig oft sá góði bjór
    10. Víst er manni í veraldarranni
    11. Nokkuð einslega nú vilja mér
  9. Kveðlingar
    1. Mjög hneigist þar til mannslundin hrein
    2. Fræðaspil ég finna vil
    3. Jesú Sýraks læt ég í ljósi
    4. Roskinna manna er siður og sinni
    5. Gott er, að eiga þig Guð minn, að
    6. Skaða mun ei þó skemmti ég mér
    7. Hugsun þungri úr hjartans byggð
    8. Lið veiti mér Guð, þín líknin blíð
    9. Sómir það best að mannvitsmennt
    10. Allnóg eru þar efnin til
    11. Ég hef látið ástvin þann
    12. Það er máltak hjá mengi
    13. Mjög skyldugt það mönnum er
    14. Gott vinnufólk Guð minn ljær
    15. Kærustu hlýðið kristnir á
    16. Ástsamir kristnir á lítið
    17. Sjálf reynslan fær soddan kennt
    18. Kveðju mína og kærleiksband
  10. Kvæði
    1. Á kulnuðu kvæðaskari
    2. Önd mín sé öllu angri svift
    3. Mér eitt kvæði af munni að leiða
    4. Ávallt lofi þig öndin mín
    5. Sá er hjálpari sérhvörs manns
    6. Sterkur himnanna stýrir
    7. Frá öndverðri æskutíð
    8. Eitt sinn fór ég yfir Rín
    9. Þó að ég gangi á gólfið fram
    10. Ég bífel þetta bæklingskver

Lýsigögn