Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

AM 166 a 8vo

Hraundals-Edda ; Ísland, 1664-1699

Tungumál textans
íslenska

Innihald

1 (1r-58r)
Snorra-Edda
Titill í handriti

Edda grundvöllur og ástæða norrænu skáldsaparíþróttar(!)

Athugasemd

Snorra-Edda í Hraundals-gerð. Endar á frásögninni um Högna og Hildi.

Þessi gerð Snorra-Eddu kemur frá Pétri Þórðarsyni í Fellsenda í Miðdölum, syni sr. Þórðar Brandssonar í Hjarðarholti(sjá seðla).

1.1 (1r-4v)
Formáli
1.1.1 (1r)
Til lesarans
Titill í handriti

Til lesarans

Upphaf

Lesarinn bið / eg ljúfan frið …

Niðurlag

… þess sjálfur skil.

1.1.2 (1r)
Formálinn
Titill í handriti

Formálinn

Upphaf

Bók þessi hefur um langan aldur verið kölluð almennilega Edda …

Niðurlag

… orð lenda láta.

Efnisorð
1.1.3 (1r)
Enginn titill
Upphaf

Lesari góður, lifi nú vel …

Niðurlag

… ending skal það mala.

Skrifaraklausa

Pétur Þórðarson.

1.2 (1r)
Prologus
Upphaf

Almáttugur Guð skapaði í upphafi …

Niðurlag

… þess sjálfur skil.

Efnisorð
1.3 (10v-41r)
Gylfaginning
Titill í handriti

Hér byrjar Gylfaginningar eður Hárs lygi

Upphaf

Gylfi var maður vitur og fjölkunnugur …

Niðurlag

… kallað hann Loka því Tyrkir voru hans verstu óvinir.

1.4 (41r-58r)
Skáldskaparmál
Titill í handriti

Hér segir frá því er æsir buðu Ægir heim til sín og sagnir þær er þeir segja hönum.

Upphaf

Einn maður er nefndur Ægir …

Niðurlag

… orti Bragi skáld í Ragnarsdrápu loðbrókar.

2 (58v-62v)
Hávamál
Titill í handriti

Hávamál

Efnisorð
3 (63r-63v)
Ljúflingsljóð
Titill í handriti

Ljúflingsljóð

Athugasemd

Með sérstakri hendi og hefur e.t.v. verið sett hér af misgáningi.

4 (64r-65r)
Stúfur
Upphaf

Funa banda fróns lind

Athugasemd

Ásamt fleiri vísum.

5 (65v-75v)
Snorra-Edda
Titill í handriti

Háttatal er Snorri orti

Athugasemd

Einungis Háttatal.

6 (75v-84v)
Skálda
Titill í handriti

Skálda

Athugasemd

Inniheldur útdrátt af annarri málfræðiritgerðinni eftir Codex Upsalensis og þriðju málfræðiritgerðina eftir AM 748 4to.

7 (84v-85r)
Gróttasöngur
Titill í handriti

Gróttasöngur

Efnisorð
8 (85r-89r)
Háttalykill
Titill í handriti

Háttalykill Lofts Guttormssonar

Efnisorð
9 (89v-93r)
Háttalykill
Upphaf

Fyrst úr gýgjar gusti

Athugasemd

Inngangsvísa hefst: Ríkir mega það runnar sjá.

Á eftir fylgja nokkrar vísur.

Efnisorð
10 (93v-96v)
Háttalykill
Titill í handriti

Flesta gleður falds rist

Upphaf

Flesta gleður falds rist …

Efnisorð
11 (96v-99v)
Fornyrði úr fróðleiksbókum samantekin
Titill í handriti

Fornyrði úr fróðleiksbókum samantekin

Athugasemd

Í stafrófsröð; tveir dálkar.

12 (100r)
Ólafsvísur
13 (100v)
Of-Vant
Upphaf

Eitt er við æfi hætt …

14 (101r-101v)
Orðtök úr íslenskum fornbókmenntum
Upphaf

Grunn verða svöðusár …

Efnisorð
15 (101v)
Lausavísur
Upphaf

Þyljan dúks …

Efnisorð
16 (102r-103v)
Rímnahættir
Titill í handriti

Nokkrir rímnahættir

Efnisorð
17 (104r-105v)
Málrúnir og kenningar
Titill í handriti

Málrúnir þeirra nöfn og kenningar

18 (105v-106v)
Skáldavísur
Titill í handriti

Smá skáldavísur

Upphaf

Heiðarlega …

19 (107r-108v)
Fyrirburðir úr Njáls sögu
Titill í handriti

Fyrirburðir úr Njáls sögu

Lýsing á handriti

Blaðefni
Pappír.
Blaðfjöldi
i + 108 + i blöð (160 mm x 100-107 mm).
Tölusetning blaða

Síðari tíma blaðmerking 1-108.

Kveraskipan

Sextán kver.

  • Kver I: blöð 1-2, 1 tvinn.
  • Kver II: blöð 3-10, 4 tvinn.
  • Kver III: blöð 11-18, 4 tvinn.
  • Kver IV: blöð 19-26, 4 tvinn.
  • Kver V: blöð 27-34, 4 tvinn.
  • Kver VI: blöð 35-42, 4 tvinn.
  • Kver VII: blöð 43-50, 4 tvinn.
  • Kver VIII: blöð 51-58, 4 tvinn.
  • Kver IX: blöð 59-64, 3 tvinn
  • Kver X: blöð 65-74, 5 tvinn
  • Kver XI: blöð 75-80, 3 tvinn.
  • Kver XII: blöð 81-90, 5 tvinn.
  • Kver XIII: blöð 91-96, 3 tvinn.
  • Kver XIV: blöð 97-100, 2 tvinn.
  • Kver XV: blöð 101-104, 2 tvinn.
  • Kver XVI: blöð 105-108, 2 tvinn.

Umbrot

  • Eindálka.
  • Leturflötur er ca 120-140 null x 75-85 null.
  • Línufjöldi er ca 22-36.
  • Griporð eru víða (sjá t.d. blöð 52v og 73v), yfirleitt á versósíðum. Á stöku stað eru þau þó á rektóhlið blaða (sjá t.d. á blaði 35r).

Ástand

Blöð eru blettótt og skítug (sjá t.d. blöð 10v-11r).

Skrifarar og skrift

Ýmsar hendur (kansellískrift, fljótaskrift).

Blöð 1r-58v eru með hendi Nikulásar Finnssonar.

Skreytingar

  • Skrautlegir upphafsstafir (sjá t.d. blöð 34r og 76r).

Fyrirsagnir eru með ýmsu móti. Dæmi um það eru á blöðum 1r, 4r, 43r og 59r.

  • Stór bókahnútur er við lok textans (107v).

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Spássíugreinar eru víða eftir Jón Ólafsson úr Grunnavík.

Band

Band er frá 1964.

  • Strigi er á kili og hornum, spjöld eru klædd brúnyrjóttum pappír. Saumað á móttök.

Fylgigögn

  • Fastir seðlar með hendi Árna Magnússonar (a-i).
  • Seðill 1 (merktur a, 154 null x 100 null): Þessa Eddu hefi ég til eignar fengið hjá Jóni Hákonarsyni á Vatnshorni 1702. Ég kalla hana Hraundals=Eddu.
  • Seðill 2 (merktur b, 143 mm x 91 mm): Pétur Þórðarson, sem þessa (Hraundals) Eddu (α), að sögn, skrifað β. hefur, bjó á Innra-Hólmi á Akranesi. Hann var sonur Þórðar Henrikssonar sem þar bjó og sýslumaður var í Borgarfirði. Hann (Pétur) er dauður fyrir meira en 20 árum. Bágt mun vera upp að spyrja það exemplar sem þessi Edda er eftir skrifuð. Jón Hákonarson 1701. Jón Þórðarson meinar að það sé ei sá Pétur imo non est, hann var á Fellsenda í Dölum. α] id est sem Hraundals Eddubókin er eftir skrifuð: β] upp á annan máta á saman [margar linur yfirstrikaðar].
  • Seðill 3 (merktur c, 158 mm x 102 mm): Pétur Þórðarson, Eddu prologist, bjó á Fellsenda í Miðdölum, var sonur sr. Þórðar (Brandssonar, Einarssonar) prests í Hjarðarholti. Var skáld. Relatio sr. Jóns Halldórssonar eftir hinni á Kálfalæk.
  • Seðill 4 (merktur d, 154 mm x 97 mm): Pétur Þórðarson á Hólmi faðir Þórðar Péturssonar skrifaði forgáða hönd, segir Þórður Pétursson. Þar af kann sluttast, að hann hefur ei skrifað (id est með sinni hendi) Hraundals-Eddu. Og mun hann ekkert eiga skilt við hana. Imo non Pétur sá Þórðarson bjó á Fellsenda í Dölum, Þórður faðir hans var Brandsson og var prestur í Hjarðarholti. Brandur var Einarsson bróðir herra Marteins [og] bjó á Snorrastöðum í Kolbeinsstaðahreppi, annar sonur Brands var sr. Ólafur Brandsson prestur á Kvennabrekku.
  • Seðill 5 (merktur d, 158 mm x 103 mm): Jón Þórðarson á Bakka á Eddu med præfatione Péturs Þórðarsonar og meinar þennan Pétur að vísu annan en bróður sinn α. [yfirstrikað: Þorsteins sögu Síðu-Hallssonar frá sr Þórði Jónssyni. Fragment faterum (?)] α þetta er víst, því Pétur sonur Þórðar Henrikssonar, gaf sig ekkert að slíku. Þessi Edda er nú mín ex cessione Jóns Þórðarsonar. Ég spurði Jón Þórðarson hvar þessa Eddu fengið hefði, nefndi hann mér manninn, í Borgarfirði, en ég gleymdi að teikna nafnið upp, var Finnsson einhver (minnir mig) skyldur Kálfalækjarfólki Pétur þessi bjó á Fellsenda í Miðdölum, var sonur sr. Þórðar Brandssonar í Hjarðarholti.
  • Seðill 6 (merktur e, sem er fysta blað tvinns, sem aftara blaðið er g-seðillinn, 159 mm x 101 mm): Hraundals-Eddu hefur skrifað Nikulás Finnsson, sonur Finns Jónssonar yngra á Kálfalæk, lögréttumanns. Nikulás þessi er nú (1707) búðarmaður í Beruvík. Relat. sr. Helga á Staðarhrauni og sr. Jóns í Hítardal. Aðra eins Eddu skrifaði Jón Finnsson, bróðir Nikulásar, in octavo. Þessa Jóns Finnssonar Eddu hafði til láns sr. Jón Halldórsson í Hítardal, og heldur hann það vera þá sömu sem ég fékk af Jóni Þórðarsyni, vidit et inspexit. Jón skrifaði eftir hendi bróður síns Nikulásar, annað hvort Hraundals-Eddu eða annarri þvílíkri. En það fyrsta exemplarið af Eddu, sem Ni- [heldur áfram á næsta seðli]
  • Seðill 7 (merktur g, sem er aftara blað tvinns, sem fyrsta blað er e-seðillinn, 159 null x 101 null): Nikulás eftirfylgdi og eftir skrifaði, var á pappír í 4to, komið præter propter fyrir 44 árum frá Jóni sál. Björnssyni á Syðra-Rauðamel, og fór þangað aftur þá uppskrift að var. Ekki voru allar vísurnar eða kvæðin í því Volumine, heldur skrifaði Nikulás það héðan og handan, Relat. sr. Jóns Halldórssonar 1708 eftir Jóni Finnssyni, sem býr á Hundastapa í Hraunhrepp. Exemplar Jóns Björnssonar meinast interciderad vera. að vísu er það ei hjá örfum [erfingjum]Jóns rel. sr. Jóns Halldórssonar.
  • Seðill 8 (merktur h, sem er fyrsta blað tvinns, sem aftara blað er iöseðillinn, 159 mm x 104 mm): Ordo fabularum er allt eins og í minni Eddu usqve ad pag. m. 114 (stendur ofan item öllum blaðsíðum: Gylfaginningar usqve ad: pag. m. 102). Þá kemur sagan inn þar og Hrungnir, um Gróu völvu og Þórs för til Geirrauðargarða. Síðan þær dæmisögur er skíra hvar af gull hafi ýmis nöfn fengið usqve ad pag. mihi 192. Er svo sprungið [hlaupið?] yfir allar hinar kenningarnar er byrjast p. m. 114 seqvent. Og vísurnar í nefndum dæmisögum post pag. m. 114 þegar lipper gulls dæmisögunum líkur til pag. m. 322 usqve ad og continuerast pag. m. 382. Er þó þar í margt undanfelt, helst vísurnar, og aftur á móti nokkuð hér og hvar innflikkað úr þeim fyrri kenningunum sem byrjast pag. m. 114 strax (þessi partur kversins er úr máta rangt skrifaður, svo fann vegna orðanna [yfir, undirstrikað: kenninganna] af færingar ónýtur er) eftir þessar kenningar kemur háttatal er Snorri orti. Það er það stykki úr minni bók á pag. 382 usqve ad p. 432 (er það auðsýnilega tradux codicis regii en þó correct, og margt þar [heldur áfram á næsta seðli]
  • Seðill 9 (merktur i, sem er aftara blað tvinns, sem fyrsta blað er g-seðillinn, 159 mm x 104 mm) í neðanfelt). Efter pag. mihi 432 kemur Skálda. Fabulæ sem fyrst [yfirstrikað: usqve ad p. m. 114] eru í bókinni og hinar usqve ad p. m. 192 eru tradux Codicis regii (non Wormiani) en libere hefur skrifað en þar með farið, skipt um orð, og hlaupið víða yfir, líka á stundum gauðrangt skrifað. Eftir gulls dæmisögurnar eru innflikkaðar nokkrar odæ úr Sæmundar-Eddu, áður en kemur til kenninganna, en það má endilega vera scribæ gjörningur, en ei Péturs sjálfs, því bókin er án efa apographum og því hét ég það úti í recensu ordinis bókarinnar, en annotera það hér mér til minnis.
  • Lýsing Jóns Sigurðssonar á AM 166 a-b 8vo liggur með handritinu.
  • Laus seðill með upplýsingum um forvörslu bands.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið er skrifað á Íslandi. Skrifari var, að mati Árna Magnússonar, Nikulás Finnsson, sonur Finns Jónssonar yngra, lögréttumanns á Kálfalæk (blöð 1r-58v). Handritið er tímasett til 17. aldar í  Katalog II , bls. 426, en virkt skriftartímabil Nikulásar hefst ca1664.

Ferill

Árni Magnússon fékk handritið hjá Jóni Hákonarsyni á Vatnshorni 1702 (sjá seðil).

Aðföng

Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 26. október 1977.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

VH skráði handritið 19. nóvember 2009,

ÞS skráði 29. apríl 2002.

Kålund gekk frá handritinu til skráningar14. mars 1890 Katalog II> , bls. 426-27 (nr. 2376).

GV sló inn texta af seðlum Árna Magnússonar undir umsjón ÞS og með hliðsjón af gögnum frá MJ.

Viðgerðarsaga

Viðgert og bundið af Birgitte Dall 1964.

Myndir af handritinu

  • Stafrænar myndir á www.sagnanet.is.
  • Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
  • Negatíf filma á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, fengin hjá Arne Mann Nielsen í september 1971. Askja nr. 112..

Notaskrá

Titill: , Magnúsarkver. The writings of Magnús Ólafsson of Laufás
Ritstjóri / Útgefandi: Faulkes, Anthony
Umfang: 40
Höfundur: Seip, Didrik Arup
Titill: , Om et norsk skriftlig grunnlag for Edda-diktningen eller deler av den
Umfang: s. 81-207
Höfundur: Einar G. Pétursson
Titill: Kona kemur við sögu, Höfundur Eddu
Umfang: s. 163-165
Höfundur: Hallgrímur Pétursson
Titill: Ljóðmæli 2
Ritstjóri / Útgefandi: Kristján Eiríksson, Margrét Eggertsdóttir, Svanhildur Óskarsdóttir
Höfundur: Haukur Þorgeirsson, Teresa Dröfn Njarðvík
Titill: The Last Eddas on vellum, Scripta Islandica
Umfang: 68
Höfundur: Jón Helgason
Titill: Arkiv för nordisk filologi, Nokkur íslenzk miðaldakvæði
Umfang: 40
Titill: Íslenzk fornkvæði. Islandske folkeviser,
Ritstjóri / Útgefandi: Jón Helgason
Umfang: 10-17
Höfundur: Jón Samsonarson, Ólafur Halldórsson, Stefán Karlsson
Titill: Heillavísa Bjarna (Samtíningur), Gripla
Umfang: 5
Höfundur: Jón Þorkelsson
Titill: Íslensk kappakvæði II., Arkiv för nordisk filologi
Umfang: 4
Titill: Katalog over Den Arnamagnæanske Håndskriftsamling
Ritstjóri / Útgefandi: Kålund, Kristian
Höfundur: Chesnutt, Michael
Titill: Egils saga Skallagrímssonar. Bind III. C- redaktionen,
Umfang: 21

Lýsigögn