AM 193 4to
Prestadómar, kirkjuskipanir, dómar og samþykktir frá 16. og 17. öld ; Island, 1690-1710
Bemærkning
(sbr. Katalog I, bls. 464-65 (nr. 872)).
Tekstens sprog
Indhold
„Um andleg mál, sérdeilis dómar, statútur og synodalía“
„Dómur um hjónabandsskilnað útnefndur af herra Gísla og Páli lögmanni 1562“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Einar Ólafsson, Símon Jónsson …“
„ … samþykktu fyrrgreindir herrar með oss þennan dóm.“
„Reykjadómur um hjónaband“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendum við Oddur Halldórsson, Þórður Jónsson, Björn Ólafsson …“
„ … og Páli Vigfússyni og af allri lögréttunni hér inni e.t.c.“
„Dómur um hjónaband Daða Arnórssonar“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Halldór með Guðs náð, ábóti á Helgafelli, Sigurður Jónsson, Helgi Jónsson …“
„ … eftir föður né móður. Samþ. þennan vorn dóm“
„Dómur dæmdur á alþingi um hjónaskilnað 1562“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendum vér Gunnar Gíslason, Jón Ólafsson …“
„ … og með öngvu móti líðast mega að hún hafi ei refsing af veraldlegu valdi. Lögsamaði og samþykkti þennan vorn dóm. H.“
„Dómur ef krankleiki kemur á eftir trúlofun“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda …“
„ … strax þar á þinginu. Oss öllum ásjáandi. Samþykkti.“
„Dómur um trúlofun og kaup“
„Það gjörum vér [.....] Vilhjálmsson, Jón Bjarnarson …“
„ … fyrir sér og öllum sínum.“
„Dómur um hjúskaparmál og hórdóm“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Sæmundur …“
„ … og sagður sýslumaður Jón Björnsson.“
„Sá dómur herra Guðbrands og Jóns lögmanns um hjónaskilnað fyrrskrifaðra manna hvörra í þessum fyrrskrifuðum dómi getur og ætti þessi fyrri að standa.“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendum vér Bjarni Gamlason, Arngrímur Jónsson, Jón Arngrímsson …“
„ … og eftir læti í þeirra samskiptum, so sem henni verður af andlegu valdi til sagt. Samykkti þennan dóm. D.“
„Dómur um hjónaband Odds Helgasonar 1594“
„Vér eftirskrifaðir menn stef. Jón Gíslason, Jón stef. Jónsson, Oddur Oddsson …“
„ … að sagt hjónaband Odds Helgasonar og Þorbjargar Eyjólfsdóttur, löglegt og myndugt og þeirra börn arftæk og skilgetin. Samþ.“
Alþingisdómur um þá sem eiga vilja sínar hórdómskonur og þær sem ósatt segja til föðurs
„Alþingisdómur um þá sem eiga vilja sínar hórdómskonur og þær sem ósatt segja til föðurs“
„Öllum góðum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendir Árni Gíslason, Sveinn Símonarson og Sigurður Einarsson …“
„ … líðanlegt þau væri lengur á einum bæ en til síns næsta skildaga, mundi hvörju burt að skipa.dixi.“
„Dómur herra Ólafs um tíundir og leghöf og líksöngseyrir“
„Það gjörum vér Björn Gíslason, Gottskálk Jónsson …“
„ … En líksöngskaup eyrir. En eindægri fimmtudag er 4r vikur eru af sumri.“
„Dómur um vín og bakstur 1572“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda 8 prestar og 9 leikmenn …“
„ … hentugast og þarflegast. En kaup á víninu skildi vera alin fyrir 4 fe. Samþykktu.“
„Dómur um kirknafé dæmdur af séra Stefáni Gíslasyni 1585“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendum vér 7 prestar …“
„ … að greiða það sem á vantar, so sem hann sjálfur eytt hefði. Samþykktu. …“
„Dómur herra Odds um kennimanna uppheldi 1589“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda 12 prestar …“
„ … forsmáðar verða eður vanræktar.“
„Dómur um kirknagóss, dæmdur á Heggstöðum 1566“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Eiríkur Grímsson, Jón Magnússon …“
„ … uppheldi að veita eftir því sem honum ber og að fornu verið hefur og nú í vors V.k.h. orðin: er boðið. Samþykkti.“
„Prestadómur um peninga biskups Jóns eftir hann“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Tómas með Guðs náð, ábóti á Mukaþverá (!) og 22 prestar …“
„ … er gjört var í sama stað og ár, aldrigi síðar en fyrr segir.“
„Prestadómur um peninga biskups Jóns eftir hann“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra senda Þorleifur Eiríksson, Brynjólfur Halldórsson …“
„ … fjarvistir og gefi þeim tilefni til að falla og brjóta. Samþ.“
„Dómur um þá staði sem prestar halda“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra sendum vér 12 prestar …“
„ … fyrir aðra gagnsemi, eftir skynsamra manna ráði. Samþ.“
„Dómur um mein millum hjóna, dæmdur í tíð biskups Ögmundar“
„In domine domini. Amen. S.V. Jón Héðinsson officialis …“
„ … fram fleipur um sagt hjónaband og til sanninda.“
„Biskupa- og prestasamþykktir“
„Ef prestar slá leikmenn, utan þeir séu fyrr slegnir …“
„ … buxur, eður annan lausligan búning.“
„Samþykktir um giftingar á alþingi“
„Svo og var skipað að enginn maður af öðru biskupsdæmi skal fá sér konu af …“
„ … mega að skiljast í þeirri 4ðu grein.“
„Dómur um Björn Guðnason, anno 1520“
„Mánudaginn næstan fyrir allraheilagramessu í Skálholti …“
„ … höldum því öllu sem fyrr segir um skuldir og sakhæfi.“
„Setningar Sveins biskups“
„Árum eftir Guðsburð 1472 voru þessi boð sett af virðugligum …“
„ … þó að peningur hans vaxi eður þverri á þeim misserum.“
„Setningar Sveins biskups“
„Skírdagur og föstudagurinn langi sé skyldugliga haldnir svo sem sunnudagur til kirkjusóknar …“
„ … og sá skal jafnan sekur fyrir helgispjöll sem skipar en ei verkmaður sem vinnur.“
„Almennileg regla“
„Þar sem soddan nauðsyn til fellur að maður …“
„ … ei búshluta varðveita þá sem oð..un eður on..r má af verða.“
„Kristinréttur sá nýi og lagfærði“
„Hér segir um barnsfæðing, um skírn og hvörjir fara skulu með barn til skírnar …“
„ … Um þau ein mál skulu þeir dæma, sem ordinant skipar og kóngs Mayesty í sínum bréfum en ei önnur.“
„De quatuor monarchiis“
„Þegar liðið var frá heimsins sköpun …“
„ … er þessi því ættartala Ágúst[us] keisara, Caius Júlíus Cesar.“
„Andsvar Th. M. Sal. gefið Jóni S. Sigurðssyni lögmanni, uppá nokkra pósta, honum tilskrifaða og skrifar svo:“
„Í fyrstu um þá konu sem af barnburði (!) skal langvarandi veiki fengið hafa …“
„ … vaða, sem fuglar krapa.“
„Framfærslukambur séra Einars Arnfinnsonar 1642“
„Það hefur lengi verið og er enn margra manna lund, ef ekki skaplöstur …“
„ … Þetta er það helsta, ég skrifa ekki meir.“
Andsvar þeim gefið sem segja að jarðagóss megi, eður ekki eigi, fyrir ómaga að leggjast eður virðast
„Andsvar þeim gefið sem segja að jarðagóss megi, eður ekki eigi, fyrir ómaga að leggjast eður virðast af Birni Jónssyni á Skarðsá. Anno 1642.“
„Mér virðist þeir hinir vitrustu menn sem lögin hafa grundvallað …“
„ … Oftar hafa lagamenn þessir um efni þetta áskrifast en það fæst nú ekki.“
„Hér byrjar Óðalsbálk“
„Nú skipta menn …“
„ … allt það er í kaup þeirra kom.“
„Almennilegt álna- og auratal Íslendinga“
„1 eyrir - vi álnir …“
„Alþingisdómur sem kallaður er kóngsmannadómur“
„Anno 1594 …“
„… skrifað sama stað sem hér segir.“
„Dómur um hagabeit“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra …“
„… áður skrifaður [.]aldsmaður“
„Alþingisdómur um refsingar sem kallast Stóridómur“
„Vér Árni Gíslason, Þorlákur Einarsson …“
„ … og áliggjandi nauðsynjum, samþykktu þennan vorn dóm með oss.“
„Supplicatia anno 92“
„Stórmegtugi allra náðugasti herra prins og útvaldi konungur …“
„ … og áliggjandi nauðsynjum, samþykktu þennan vorn dóm með oss.“
„[.....] fjarðar. Álit um hjónaband séra Jóns Loftssonar“
„Vér Sveinn Símonarson, Teitur halldórsson …“
„ … Skrifað í Vatnsfirði á sama degi og ári sem fyrr segir.“
„Annar dómur um séra Jón Loftsson“
„Vér Sveinn Símonarson, Teitur Halldórsson …“
„ … Skrifað í Vatnsfirði á sama degi og ári sem fyrr segir.“
„Anno 1590 sendir herra Oddur Einarsson til þeirra sóknarkirkna í Ísafjarðarsýslu, sem hann sjálfur kann ekki til að komast, kærleg heilsan í Guði með ósk og árnan alls hins góða fyrir Kristum Jesúm“
„Eftir því að ég komst ekki til að vitja allra sóknarkirkna …“
„ … fyrir sakir dýrðar sýni hans nafni, amen. Oddur Einarsson s.s.s.“
„Öllum sóknarprestum og þingaprestum í Ísafjarðarsýslu, sendi eg Oddur Einarsson kæra kveðju í Guði …“
„ … Skrifað í Skálholti þann 19. dag febrúaris Anno 1592. Oddur Einarsson s.s.s. “
„Það sé öllum góðum mönnum kunnugt að konungleg Mayesty hefur nú sent hingað sitt eigið bréf …“
„ … Skrifað 19. dag júlí, anno 95. Oddur Einarsson s.s.s.“
„Anno 97, þann 3. dag september á Laxárholti …“
„ … svo enginn fyrri sig slíkri Guðs þjónustu. Oddur Einarsson.“
„Þetta bréf á að lesast í öllum kirkjum á milli Arnarness og Langaness í því prófastsdæmi sem séra Sveinn Símonarson hefur umsjón yfir“
„Náð og friður af Guði föður veitist yður …“
„ … undirskrifa ég mitt nafn með eigin hendi. Oddur Einarsson. s.s.s.“
„Guð faðir, sonur og heilagur andi, veri með öllum kristnum mönnum …“
„ … sem kristilegast og guðlegast er. Amen. Anno 1590. Oddur Einarsson. s.s.s.“
Dómur um orðrikti sem lögmaðurinn Páll Vigfússon, varð fyrir af séra Stefáni Ólafssyni
„Dómur um orðrikti sem lögmaðurinn Páll Vigfússon, varð fyrir af séra Stefáni Ólafssyni“
„Öllum mönnum sem þetta bréf sjá eður heyra, senda Björn Þorleifsson, Snæbjörn Halldórsson …“
„Dómur um þann mann er ei gekk til sakramentis og ei galt skatt í xxx ár“
„Þessir dómsmenn Snorri Arnórsson, Oddur Oddsson, Einar Magnússon …“
„ … að næsta Öxarárþingi, samþykkti þennan dóm með oss, etc. “
Blað 140r er autt að mestu; blöð 140v-140bisv eru auð.
„Anno 1705, þann 22. júní að Hjarðarholti í Stafholtstungum …“
„ … sem í öndverðu greinir. Undirskrifuð nöfn Jón Eyjólfsson með e.h., Jón Jónsson m.e.h., Jón Halldórsson m.h., Benedikt Pétursson eg.hs., Björn Þórðarson e.hs., Auðunn Benediktsson hs. “
Blað 145v er autt.
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
Blaðmerking: 1-145; talan 93 er tvítekin; blað á eftir blaði 140 er ómerkt og ekki upp úr því rifið (í skráningu gert ráð fyrir blaðinu sem 140bis); og hlaupið er yfir töluna 137. Aðeins eru sex línur skrifaðar efst á blaði 140r og blöð 140v-140bisv eru auð.
Samtals 21 kver.
- Kver I: blöð 1-8, 4 tvinn.
- Kver II: blöð 9-16, 4 tvinn.
- Kver III: blöð 17-24, 4 tvinn.
- Kver IV: blöð 25-32, 4 tvinn.
- Kver V: blöð 33-40, 4 tvinn.
- Kver VI: blöð 41-50, 5 tvinn.
- Kver VII: blöð 51-54, 2 tvinn.
- Kver VIII: blöð 55-62, 4 tvinn.
- Kver IX: blöð 63-66, 2 tvinn.
- Kver X: blöð 67-70, 2 tvinn.
- Kver XI: blöð 71-78, 4 tvinn.
- Kver XII: blöð 79-86, 4 tvinn.
- Kver XIII: blöð 87-93 bis, 4 tvinn.
- Kver XIV: blöð 94-101, 4 tvinn .
- Kver XV: blöð 102-109, 4 tvinn.
- Kver XVI: blöð 110-116, 3 tvinn + 1 stakt blað.
- Kver XVII: blöð 117-124, 4 tvinn.
- Kver XVIII: blöð 125-128, 2 tvinn.
- Kver XIX: blöð 129-136, 4 tvinn.
- Kver XX: blöð 137 (138)-140 bis (ómerkt), 2 tvinn.
- Kver XXI: blöð 141-145, 2 tvinn + 1 stakt blað.
Nokkrar rithendur.
Már Jónsson telur að séra Ólafur Þorvarðsson sé skrifari meginhluta handritsins. Þá ályktun dregur hann af efni á miðju blaði 57v þar sem segir að cítatíubréf prófasts áhrærandi prestafund sé til mín og fylgir þessu bréf séra Þorláks Halldórssonar til séra Ólafs Þorvarðssonar 20. september 1688 (sjá einnig: Uppruni og ferill).
Bundið í selskinnskápu (án spjalda) (200-210 mm x 167 (að framan)-305 (að aftan) mm x 40 mm). Aftari hluti kápunnar er brotinn utan um bandið framanvert eins og umslag og um það lýkst löng skinnreim (ca 650 mm); reimin er að hluta klofin í þrennt og fest á þremur stöðum við kápujaðarinn. Lítil tréperla er fest í enda reimarinnar.
Á kápunni er máð innihaldslýsing: Synodalia Statutur. Andlegir dómar …C5 Lib. II Lög er v [.. .... ......] og Sú nýja ordinantia C5.
Safnmark hefur verið skrifað á kápuna síðar. Blár safnmarksmiði frá Kaupmannahöfn er á kili.
Historie og herkomst
Handritið er sennilega skrifað á Íslandi í kringum 1700, sbr. Katalog I , bls. 464.
Eins og fram kemur í umfjöllun um skrift hér fyrir ofan telur Már Jónsson að séra Ólafur Þorvarðsson sé skrifari bókarinnar. Bréf innan úr bandinu eru í folio-möppu. Meðal bréfa er bréf sem Anna Jónsdóttir skrifar með eigin hendi til séra Sigurðar bróður síns í Holti í Önundarfirði, dagsett Breiðabólstað 9. september 1689, meðtekið átta dögum síðar. Anna var gift séra Ólafi, sjá Íslenzkar æviskrár IV, bls. 92-93. (MJ)
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 19. september 1973 Skrifuð blöð úr bandi komu 7. maj 1997 í sérstakri kápu.
Yderligere information
Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
Bibliografi
[Metadata]
×- Land
- Island
- Sted
- Reykjavík
- Institution
- Árni Magnússon-instituttet for islandske studier
- Opbevaringssted
- Handritasvið
- Håndskriftsamling
- Safn Árna Magnússonar
- Katalognummer
- AM 193 4to
- Nøgleord
- Love
Domme
Breve
Kirkelove
Jura
Straffe
Afhandlinger - Yderligere billeder
Ekstern visning (Spine)Ekstern visning (Fore-Edge)Ekstern visning (Head-Edge)Ekstern visning (Tail-Edge)Ekstern visning (Scale)Farvek.- XML
- Vis som XML
- PDF alt i ét
- Bemærkninger
- Send feedback om håndskriftet
Indhold
×- Um andleg mál, sérdeilis dómar, statútur og synodalía
- Ýmsir dómar
- Dómur um hjónabandsskilnað
- Reykjadómur um hjónaband
- Dómur um hjónaband Daða Arnórssonar
- Dómur dæmdur á alþingi um hjónaskilnað 1562
- Dómur ef krankleiki kemur á eftir trúlofun
- Dómur um trúlofun og kaup
- Dómur um hjúskaparmál og hórdóm
- Dómur herra Guðbrands og Jóns lögmanns um hjónaskilnaði fyrrskrifaðra manna
- Dómur um hjónaband Odds Helgasonar 1594
- Alþingisdómur um þá sem eiga vilja sínar hórdómskonur og þær sem ósatt segja til föðurs
- Dómur herra Ólafs um tíundir og leghöf og líksöngseyrir
- Dómur um vín og bakstur 1572
- Dómur um kirknafé dæmdur af séra Stefáni Gíslasyni 1585
- Dómur herra Odds um kennimanna uppheldi 1589
- Dómur um kirknagóss, dæmdur á Heggstöðum 1566
- Prestadómur um peninga biskups Jóns eftir hann
- Prestadómur um peninga biskups Jóns eftir hann
- Dómur um þá staði sem prestar halda
- Dómur um mein millum hjóna, dæmdur í tíð biskups Ögmundar
- Biskupa- og prestasamþykktir
- Samþykktir um giftingar á alþingi
- Dómur um Björn Guðnason, anno 1520
- Setningar Sveins biskups
- Samanteknar greinir Borgfirðinga
- Almennileg regla
- Grágás
- Skipan Jóns erkibiskups 1327
- Synodalia
- Önnur Synodalia, anno 1590
- Nokkuð úr Kristinrétti
- Gömul lög kirkjunnar
- Um ljóstolla
- Eindægur á ljóstollum
- Kristinréttur Árna biskups
- Bréf Páls Stígssonar
- Bréf Johans Buckolts
- Dómur séra Sveins um hjónabandstrúlofun
- Dómur um hjúskap Jóns og Kristínar
- Lectori benvolo salútem
- Um lögmannstollinn
- De quatuor monarchiis
- Mosvalladómur
- Bréf Andrésar Sveinssonar til séra Magnúsar Jónssonar
- Háttur aflausnar
- Afbætur séra Jóns Loftssonar
- Staðfesting Odds Einarssonar biskups
- Andsvar Th. M. Sal. gefið Jóni
- Framfærslukambur
- Andsvar þeim gefið sem segja að jarðagóss megi, eður ekki eigi, fyrir ómaga að leggjast eður virðast
- Óðalsbálkur
- Rit Þorsteins Magnússonar á móti getsökum
- Almennilegt álna- og auratal Íslendinga
- Alþingisdómur sem kallaður er kóngsmannadómur
- Dómur um hagabeit
- Stóridómur
- Supplicatia anno 92
- Tveir dómar varðandi Jón Loftsson
- Bréf herra Odds Einarsson
- 1. bréf Odds Einarssonar
- 2. bréf Odds Einarssonar
- 3. bréf Odds Einarssonar
- 4. bréf Odds Einarssonar
- 5. bréf Odds Einarssonar
- 6. bréf Odds Einarssonar
- Þrír dómar