Skráningarfærsla handrits

PDF
PDF

JS 204 8vo

Syrpa ; Hólum í Hjaltadal, 1676

Titilsíða

Nauðsynleg góð og heilnæm fræðibók, innihaldandi heilaga sálma og söngvísur, með mörgu öðru sem fróðlegt er að vita og viðkemur landsins lélegheitum. Seneca. Svo sem haglið á húsaþekjum dynur hátt en dugir ekki að brjóta þau, svo vinnur ekki neitt áhlaup vondra manna né umsátur að skaða einn guðhræddan og vitugan mann. Anno MDCLXXVI.2r.

Tungumál textans
íslenska (aðal); danska

Innihald

1 (1v)
Hljóti vitur hóflát
Titill í handriti

Heilsa og friður!

Upphaf

Hljóti vitur hóflát / hægð og frægðir af nægð …

Athugasemd

5 erindi. Fyrir framan, á bl. 1r kemur fram nafn eiganda, ritunarstaður og ritunartími inní í skjaldarmerki: Anna Jónsdóttir, Hólar, 1676.

2 (3r-4v)
Raunatal
Höfundur

Helga Jónsdóttir

Titill í handriti

Raunatal Helgu Jónsdóttur við sinn herrann Kristum. Í ljóðum læst og í sálmvísur snúið af henni

Upphaf

Himneski faðir himnum á, / hrópar þín auma barnkind smá …

Athugasemd

18 erindi.

Efnisorð
3 (4v-5r)
Guð faðir af sinni ljúfri lund
Höfundur
Titill í handriti

Vísur s(éra) Jóns A(ra)s(onar) upp á fyrrskrifað efni

Upphaf

Guð, faðir, af sinni ljúfri lund …

Athugasemd

Texti skertur vegna þess að bl. 5 er morkið að ofan.

4 erindi.

Efnisorð
4 (5v)
[Á]rið gott gefið nýtt
Titill í handriti

Ný[á]rsvísa

Upphaf

Árið gott gefið nýtt / Guð af náð o[ss] …

Athugasemd

3 erindi.

5 (5v)
Eilíf spekin allra hæsta
Titill í handriti

Vísa

Upphaf

Eilíf spekin allra hæsta / oss signi …

Athugasemd

1 erindi.

6 (6r-6v)
Gef þú oss, Jesú, góða nótt
Titill í handriti

Nokkrir kvöldsálmar samanteknir af ýmsum og góðir og guðrækilegir. Hinn fyrsti sálmur með sinn tón

Upphaf

Gef þú oss Jesú góða nótt / gef þú oss verði vært og rótt …

Lagboði

Með sinn tón

Athugasemd

7 erindi.

Efnisorð
7 (6v-7r)
Ó, Guð sem geymir Ísrael
Titill í handriti

Einn annar guðrækilegur kvöldsálmur með tón: Halt oss Guð

Upphaf

Ó, Guð sem geymir Ísrael / og öllum hlutum stjórnar vel …

Lagboði

Halt oss Guð við þitt hreina orð

Athugasemd

10 erindi.

Efnisorð
8 (7r-8r)
Lof sé þér, Guð, fyrir liðinn dag
Titill í handriti

Þriðji kvöldsálmur með lag: Jesú Kriste þig kalla ég á

Upphaf

Lof sé þér Guð fyrir liðinn dag / og lukkusæla stjórn alla …

Lagboði

Jesú Kriste þig kalla ég á

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
9 (8r-8v)
Hef eg mig nú í hvílu mín
Titill í handriti

Fjórði kvöldsálmur með sitt lag

Upphaf

Hef eg mig nú í hvílu mín, / himnafaðir, að vanda …

Lagboði

Með sitt lag

Athugasemd

7 erindi

Efnisorð
10 (8v-9r)
Dagur er kominn að kveldi
Titill í handriti

Fimmti kvöldsálmur ortur af Magnúsi Jónssyni, Vatnsfirði annó 1660. Með sinn tón.

Upphaf

Dagur er kominn að kveldi / kært lof sé drottinn þér …

Lagboði

Með sinn tón

Athugasemd

8 erindi. Á spássíu við við fyrirsögnina hefur verið bætt við: [0]yngja [00…00] herra eg.

Efnisorð
11 (9r-10r)
Líknsamasti lífgjafarinn trúr
Titill í handriti

Sjötti kvöldsálmur hvör eð ort hefur sami og þann fyrra. MJ. Anno 1660. T(ón) Væri nú Guð oss ekki hjá

Upphaf

Líknsamasti lífgjafarinn trúr, / lifandi Jesú góði …

Lagboði

Væri nú Guð oss ekki hjá

Athugasemd

9 erindi

Efnisorð
12 (10r-10v)
Ó, herra Guð, minn hjálparmúr
Titill í handriti

Sjöundi kvöldsálmur hvör eð ortur er af sama og hinir tveir fyrirfarandi, fe? Ma(gnúsi) Jónssyni

Upphaf

Ó, herra Guð, minn hjálparmúr, / heillasamasti faðir trúr …

Athugasemd

8 erindi. Á spássíu við fyrirsögnina hefur verið bætt við: Tón, Á þér [00…00} hef eg n[00…00].

Efnisorð
13 (10v-11r)
Guð, faðir, sonur og andi hreinn
Titill í handriti

Áttundi kvöldsálmur með \ortur af sama/ sinn tón

Upphaf

Guð, faðir, sonur og andi hreinn, / þú heilög þrenning blíð …

Lagboði

Með sinn tón

Athugasemd

8 erindi. Í fyrirsögnina hefur verið skotið inn upplýsingum um höfund sálmsins.

Efnisorð
14 (11v-12r)
Herrann í himnaveldi
Höfundur

Sigurður Finnsson

Titill í handriti

Níundi kvöldsálmur ortur af Sigurði Finnssyni. Með sínum tón

Upphaf

Herrann í himnaveldi, / heilagi faðir minn …

Lagboði

Með sínum tón.

Athugasemd

12 erindi.

Efnisorð
15 (12r-13r)
Sætt lof syng Guði fegin
Titill í handriti

Tíundi kvöldsálmur með lag: Gæsku Guðs

Upphaf

Sætt lof syng Guði fegin / sál mín með rósamt geð …

Lagboði

Gæsku Guðs vér prísum

Athugasemd

10 erindi

Efnisorð
16 (13r)
Himneska hjálparvon
Titill í handriti

Ellefti kvöldsálmur með sinn tón

Upphaf

Himneska hjálparvon, / helgasti faðir …

Lagboði

Með sinn tón

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
17 (13r-14v)
Guðdómsþrenning gæskublíða
Titill í handriti

Tólfti kvöldsálmur, samantekinn og gjörður af séra Guðbrandi J.s. Annó 1665, Vatnsfirði. Tón: Tunga mín af hjarta hljóði

Upphaf

Guðdómsþrenning gæskublíða, / gættu allra barna þín …

Lagboði

Tunga mín af hjarta hljóði

Athugasemd

Vantar aftan af. Sex og hálft erindi varðveitt. Upphafsstafir þeirra mynda nafn höfundarins, Guðbran.

Efnisorð
18 (14r-14v)
Brot úr sálmi
Upphaf

… er búendann brestur á jörðu / blíðhænan unganna …

Athugasemd

Vantar framan af. Átta og hálft erindi varðveitt. Textinn byrjar í miðju erindi.

Efnisorð
19 (14v-15v)
Voldugur Jesús verndin mín
Titill í handriti

Kvöldsálmur á sunnudag, með lag: Eilífur Guð og faðir kær

Upphaf

Voldugur Jesús, verndin mín, / virst minni raust að hlýða …

Lagboði

Eilífur Guð og faðir kær

Athugasemd

13 erindi

Efnisorð
20 (16r-17v)
Voldugi herra, verndin mín
Titill í handriti

Nokkrir kvöldsálmar ortir af Kolbeini Grímssyni fyrir Jökli. (eptir vikubænum) eður bænabók gömlu, sem H. Oddur sálugi með tón: Í svefni og vöku sannlega vér

Upphaf

Voldugi herra, verndin mín, / virst minni raust að hlýða …

Lagboði

Í svefni og vöku sannlega vér

Athugasemd

13 erindi. Í miðju kvæðinu hefur verið strikað yfir ca tvö erindi neðst á síðu og efst á næstu síðu er kemur beint framhald þess sem er fyrir framan yfirstrikuðu línurnar. Fyrirsögninni hefur verið breytt svolítið: H. Oddz sáluga > H. Oddur sálugi. Strax á eftir "sálugi" eru innskotsmerki en texti á spássíu hefur að mestu verið skorinn af og er nú óskiljanlegur.

Efnisorð
21 (17v-18r)
Lifandi drottinn líknarskær
Titill í handriti

Kvöldsálmur á mánudögum. Tón: Upp, mitt hjarta, mín önd og sál

Upphaf

Lifandi drottinn líknarskær, / lausnarans Jesú faðir kær …

Lagboði

Upp mitt hjarta, mín önd og sál

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
22 (18r-19r)
Herra Guð og heilagur faðir
Titill í handriti

Kvöldsálmur á þriðjudögum. Tón: Út rak Jesús fornan fjanda

Upphaf

Herra Guð og heilagur faðir, / hvörsdaglega ég kalla á þig …

Lagboði

Út rak Jesús fornan fjanda

Athugasemd

12 erindi

Efnisorð
23 (19v-20v)
Ó, þú heilaga þrenning þýð
Titill í handriti

Kvöldsálmur á miðvikudögum. Tón: Eilífur Guð og faðir kær

Upphaf

Ó, þú heilaga þrenning þýð, / þó í guðdómi einum …

Lagboði

Eilífur Guð og faðir kær

Athugasemd

10 erindi

Efnisorð
24 (20v-22r)
Lofum vér Guð og föður fyrst
Titill í handriti

Kvöldsálmur á fimmtudögum með hymnalag.

Upphaf

Lofum vér Guð og föður fyrst / fyrir vorn herra Jesúm Krist …

Athugasemd

19 erindi

Efnisorð
25 (22r-23r)
Hátt lof sé drottni dýrum
Titill í handriti

Kvöldsálmur á föstudögum. Tón: Einn herra ég best ætti

Upphaf

Hátt lof sé drottni dýrum / fyrir dásemdarverkin sín …

Lagboði

Einn herra ég best ætti

Athugasemd

7 erindi

Efnisorð
26 (23r-24v)
Hátt lof sé þér sem hæstur er
Titill í handriti

Kvöldsálmur á laugardag. Tón: Eins og sitt barn, faðir ástargjarn

Upphaf

Hátt lof sé þér / sem hæstum er …

Lagboði

Eins og sitt barn

Athugasemd

16 erindi

Efnisorð
27 (24v-26r)
Herra himneski faðir
Titill í handriti

Nú eftirfylgja nokkrir ágætir morgunsálmar, af Kolbeini ortir. Eftir áðurnefndri bænabók eður hennar morgunbænum, sem hér hvern dag vikunnar syngjast mega. Fyrsti sálmur á sunnudögum. Með lag: Jesús Guðsson eing(etinn)

Upphaf

Herra himneski faðir, / heilagi drottinn minn …

Lagboði

Jesús Guðs son eingetinn

Athugasemd

15 erindi

Efnisorð
28 (26r-26v)
Himneski Guð og herra minn
Titill í handriti

Morgunsálmur á mánudögum. Tón: Náttúran öll og eðli manns

Upphaf

Himnneski Guð og herra minn / heiður sé nafni þínu …

Lagboði

Náttúran öll og eðli manns

Athugasemd

7 erindi.

Efnisorð
29 (26v-28r)
Lof sé Guði sem lönd og sjó
Titill í handriti

Morgunsálmur á þriðjudögum. Tón: Í dag eitt blessað barnið er

Upphaf

Lof sé Guði sem lönd og sjó, / loftin og himna skapti …

Lagboði

Í dag eitt blessað barnið er

Athugasemd

8 erindi.

Efnisorð
30 (28r-29r)
Almættismildin eilíf blíð
Titill í handriti

Morgunsálmur á miðvikudögum Tón: Gæskuríkasti græðari mi[nn]

Upphaf

Almættismildin eilíf blíð / eftir því nú er til þess tíð …

Lagboði

Gæskuríkasti græðari minn

Athugasemd

9 erindi

Efnisorð
31 (29r-30v)
Ó, herra Jesú Kriste
Titill í handriti

Morgunsálmur á fimmtudögum. Tón: Konung Davíð sem kenndi

Upphaf

Ó, herra Jesú Kriste, / þú eilífa lífsins blóm …

Lagboði

Konung Davíð sem kenndi

Athugasemd

13 erindi

Efnisorð
32 (30v-31v)
Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð
Titill í handriti

Morgunsálmur á föstudögum. Tón: Minn herra Jesú, maður og Guð

Upphaf

Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð, / þú sem gjörðir og leystir lýð …

Lagboði

Minn herra Jesú, maður og Guð

Athugasemd

10 erindi

Efnisorð
33 (31v-32v)
Ó, þú sanni eilífi Guð
Titill í handriti

Morgunsálmur á laugardögum. Tón: Til þín heilagi herra Guð

Upphaf

Ó, þú sanni eilífi Guð / og faðir Jesú mæti …

Lagboði

Til þín heilagi herra Guð

Athugasemd

12 erindi

Efnisorð
34 (32v-33r)
Blessaða þrenning, blessuð sé
Titill í handriti

Nú eftirfylgja nokkrir morgunsálmar, sem af ýmsum samsettir verið hafa. Sá fyrsti með lag. Jesú Kriste, þig kalla ég á

Upphaf

Blessaða þrenning, blessuð sé, / blessandi hagi mína …

Lagboði

Jesú Kriste þig kalla ég á

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
35 (33r-33v)
Dagur rennur og sýnir sig
Titill í handriti

Annar morgunsálmur. Með lag: Dagur og ljós þú drott.

Upphaf

Dagur rennur og sýnir sig, / sæti faðir, vér lofum þig …

Lagboði

Dagur og ljós þú drottinn ert

Athugasemd

8 erindi

Efnisorð
36 (33v-34v)
Þér, drottinn, ég þakkir gjöri
Titill í handriti

Þriðji morgunsálmur. Tón: Krists er koma fyrir höndum

Upphaf

Þér, drottinn, ég þakkir gjöri, / þú hefur mín vel gætt …

Lagboði

Krists er koma fyrir höndum

Athugasemd

9 erindi

Efnisorð
37 (34v-35r)
Dagur burt tekur dimma nátt
Titill í handriti

Fjórði morgunsálmur. Með tón: Guðs son kallar etc R. J:d.

Upphaf

Dagur burt tekur dimma nátt / drottinn fólk sparneytt vakna brátt …

Lagboði

Guðs son kallar komið til mín

Athugasemd

8 erindi

Efnisorð
38 (35r-36v)
Himneski Guð vor herra
Titill í handriti

Fimmti morgunsálmur fyrir allra handa stéttum. Lag: Konung Davíð sem kenndi

Upphaf

Himneski Guð, vor herra / heiður og lof sé þér …

Lagboði

Konung Davíð sem kenndi

Athugasemd

12 erindi

Efnisorð
39 (36v-37r)
Guð gefi oss góðan dag
Titill í handriti

Sjötti morgunsálmur, ortur af séra Ólafi Jónssyni

Upphaf

Guð gefi oss góðan dag / gangi oss allt í hag …

Athugasemd

12 erindi

Efnisorð
40 (37r-38v)
Í Jesú nafni, ó, Guð minn
Titill í handriti

Sjöundi morgunsálmur ortur af séra Jóni Þ.syni

Upphaf

Í Jesú nafni, ó, Guð minn, / allra kærasti faðirinn …

Athugasemd

28 erindi

Efnisorð
41 (38v-39r)
Guð föðurs náð og miskunn mest
Titill í handriti

Áttundi morgunsálmur ortur af sama, séra Jóni Þorsteinss(yni)

Upphaf

Guðs föðurs náð og miskunn mest, / míns Jesú blóð og elskan best …

Athugasemd

3 erindi

Efnisorð
42 (39r-39v)
Ljósan daginn nú líta má
Titill í handriti

Níundi morgunsálmur. Tón: Dagur rennir og sýnir sig

Upphaf

Ljósan daginn nú líta má, / lifandi Guð því köllum á …

Lagboði

Dagur rennur og sýnir sig

Athugasemd

13 erindi

Efnisorð
43 (39v-40v)
Ljóssins skapari líknsami
Titill í handriti

Smáhymnar á morgna, um verk drottins, sem hann skapaði á sérhvörjum þeirra sex daga. Má syngja sem Einn Guð skapari

Upphaf

Ljóssins skapari líknsami, / ljósa dagsbirtu veitandi …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
44 (40r)
Himnaskaparinn herra dýr
Titill í handriti

Guðs verk á öðrum degi

Upphaf

Himnaskaparinn, herra dýr, / höfuðskepnunum staðfestu býr …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
45 (40v)
Herra Guð skapað hefur jörð
Titill í handriti

Guð verk á þriðja degi

Upphaf

Herra Guð skapað hefur jörð, / heil var föst, þurr og berleg gjörð …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
46 (40v-41r)
Helgasti Guð sem allt um kring
Titill í handriti

Guðs verk á fjórða degi

Upphaf

Helgasti Guð sem allt um kring / áður gafst bjartan himnahring …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
47 (41r)
Voldugur Guð af vötnum mynd
Titill í handriti

Guðs verk á fimmta degi

Upphaf

Voldugur Guð af vötnum mynd / veist hefur markvíslegri kind …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
48 (41r-41v)
Mannsins skapari drottinn dýr
Titill í handriti

Guðs verk á sjötta degi.

Upphaf

Mannsins skapari drottinn dýr / dásamlega einn allt til býr …

Lagboði

Einn Guð skapari allra sá

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
49 (41v-42v)
Himneski faðir og herra
Titill í handriti

Morgunsálmur á mánudögum, eftir bæninni snúinn í ljóð af séra Guðbrandi Jónssyni. Með lag: Einn herra ég best ætti

Upphaf

Himneski faðir og herra, / helgast nafn prísa ég þitt …

Lagboði

Einn herra ég best ætti

Athugasemd

14 erindi

Efnisorð
50 (42v-43r)
Guð minn gef oss nú góðan dag
Titill í handriti

Ágætur morgunsálmur ortur af Pétri Einarssyni

Upphaf

Guð minn, gef oss nú góðan dag, / gjörvallt lát þú oss falla í hag …

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
51 (43v-44r)
Hvörsu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar
Titill í handriti

Sálmur hins h(eilaga) Davíðs, með tón: Þann sem mig fæðir

Upphaf

Hversu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar / ó Guð allsherjar …

Lagboði

Þann sem mig fæðir

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
52 (44r-46r)
Þolinmæðinnar dæmi dýr
Titill í handriti

Sálmur áægtur af þolinmæði hins h(eilaga) Jobs. Tón: Gæskuríkasti

Upphaf

Þolinmæðinnar dæmi dýr / haf drottins ástvin eru oss skýrt …

Lagboði

Gæskuríkasti græðari minn

Athugasemd

17 erindi

Efnisorð
53 (46r-46v)
Ó, herra Jesú Kristí
Titill í handriti

Nær maður gengur í sitt bænahús, einsamall, þá má hann falla á kné, lesa svo eina af þessum bænum, í senn, svo hann með Davíð tilbiðji drottin sjö sinnum (það er opt) á hverjum degi

Upphaf

Ó herra Jesú Kristí / ég stend fyrir þér álíka …

Athugasemd

6 bænir

Efnisorð
54 (47r-62v)
Hugsvinnsmál
Titill í handriti

Catonis Hugsvinnsmál, eða heilræði snúin í ljóðalag, og vísna, ófróðum ungdómi og líka þeim eldri, til nytsemdar, sem hyggindi hafa kær, og góðum gegna vilja. Af séra Jóni Bjarnarsyni. Spakmæli sjö Grikklandsspekinga, um hegðan og hæversku, þeirra sem siðsamir viljia vera, ljóð.

Upphaf

Heyrið, seggir, / þeir er siðsamir læra vilja …

Athugasemd

Kvæðið skiptist í nokkra hluta: Upphaf (20 erindi), Fyrstu bók Catonis (40 erindi), Aðra bók Catonis (38 erindi), Þriðja bók Catonis (29 erindi), Fjórða bók Catonis (101 erindi). Víða er hvert erindi í tveim útgáfum, fyrst undir ljóðahætti svo rímnahætti. Í Annarri bók Catonis eru eingöngu braghentar vísur.

55 (63r-67r)
Málskviðir sjö spekinga
Titill í handriti

Málskviðir sjö spekinga.

Upphaf

Semja vildi ég sjö spekingja málskviði nokkra mjög fróðlega …

Athugasemd

66 málskviðir

56 (67r-70r)
Börnum öllum bjóðum vér
Titill í handriti

Johannes forskrift um góða borðsiði

Upphaf

Börnum öllum bjóðum vér / borðsið þann sem stendur hér …

Baktitill

Endir þessa borðsiða

Athugasemd

62 erindi. Fyrir neðan textann stendur með annarri hendi: Neutrius est generis, verbum pro n[00…00]ine sumtum. Sic eras hesternum, sic clarum dici[l0…00] mane. Hæc dad auellare [00…00]

57 (70v)
Láttu mig njóta líknar þín
Titill í handriti

Eitt kvæðiskorn mjög stutt

Upphaf

Láttu mig njóta líknar þín, / lifandi Guð sem á himnum skín …

Athugasemd

3 erindi

58 (71r-71v)
Jesús er sætt líf sálnanna
Titill í handriti

Einn hjartnæmur sálmur um velgjörninga Jesú Krists

Upphaf

Jesús er sætt líf sálnanna, / Jesús er best ljós mannanna …

Athugasemd

14 erindi

Efnisorð
59 (72r)
Hætta er stór í heimi
Titill í handriti

Sálmur af séra Hallgrími Péturssyni ortur

Upphaf

Hætta er stór í heimi, / hjálpa oss, drottinn kær …

Athugasemd

5 erindi

Efnisorð
60 (72r-73r)
Hjartað kátt höfum þá gengur stirt
Titill í handriti

Annar sálmur ortur af séra Stefáni Ólafssyni

Upphaf

Hjartað kátt höfum þá gengur stirt, / ljósið brátt ljómar þó nú sé myrkt …

Athugasemd

4 erindi

Efnisorð
61 (73r-73v)
Drottinn dýrðlegur
Titill í handriti

Þakklætisvísa Magnúsar Jónssonar fyrir frelsan undan bólunni. Af honum sjálfum ort og syngist undir þeim nótum Ýmissa stétta allir þjónustumenn. Anno domini 1656

Upphaf

Drottinn dýrðlegur / dásamur fyrr og síð …

Lagboði

Ýmissa stétta allir þjónustumenn

Athugasemd

8 erindi

Efnisorð
62 (73v-74r)
Veturinn vill ei linna
Höfundur
Titill í handriti

Sálmur ortur af séra Jóni Arasyni

Upphaf

Veturinn vill ei linna / vel fram á sumarið …

Athugasemd

6 erindi. Fyrir neðan kvæðið er fyrirsögn: Lofsöngur með lag Eins og sitt barn. Hún á ekki við næsta kvæði á eftir.

Efnisorð
63 (74v)
Hér skal lovars lítinn knörr
Titill í handriti

Eitt kvæði

Upphaf

Hér skal lovars lítinn knörr / með leyfi góðra manna

Viðlag

Mér vekur minni / það málsháttur tér / svo margt er sinni / sem maðurinn er

Athugasemd

3 erindi auk viðlags. Sama viðlag og bragarháttur eru í kvæði á bl.92r-v og það gæti verið verið framhald af þessu. Líklegt virðist að í báðum tilfellum hafi verið skrifað á upphaflega auðar síður.

64 (75r-75v)
Hörmung mitt hjartað stangar
Titill í handriti

Einn hjarnæmur sálmur um syndanna viðurkenning með sínu lagi

Upphaf

Hörmung mitt hjartað stangar, / harmkvalið í sorg og neyð …

Lagboði

Með sínu lagi

Athugasemd

13 erindi

Efnisorð
65 (75v-77r)
Rís upp drottni dýrð
Titill í handriti

Um fagnaðarfulla veru Guðs barna og þá andlegu Jerúsalem séra J. Th.

Upphaf

Rís upp drottni dýrð, / syng þú, sála mín …

Athugasemd

6 erindi

Efnisorð
66 (77r-77v)
Bæn
Titill í handriti

Ein góð bæn þegar manni gengur á móti

Upphaf

Réttvísi Guð og faðir allrar huggunar

Athugasemd

Óbundið mál.

Efnisorð
67 (77v-78r)
Herra Guð af hæstum sann
Titill í handriti

Ein fögur bæn

Upphaf

Herra Guð af hæstum sann / hér auglýstur Guð og mann …

Athugasemd

10 erindi

Efnisorð
68 (78r-79r)
Bæn
Titill í handriti

Enn ein bæn

Athugasemd

Óbundið mál. Á spássíu við fyrirsögnina virðist standa [82. en búið er að strika yfir tölustafinn 2.

Efnisorð
69 (79r-80r)
Bæn
Titill í handriti

Bæn um þolinmæði á mótgangstímanum

Athugasemd

Óbundið mál. Á 79v8 er kona sem talar: … varðveita mig svo ég sé staðföst í þolinmæðinni …

Efnisorð
70 (80r-81v)
Bæn
Titill í handriti

Önnur bæn

Upphaf

Ó, þú almáttugi eilífi og miskunnsami Guð …

Athugasemd

Laust mál. Á spássíu við fyrirsögnina virðist hafa staðið 5 en búið er að skera hluta af því af þegar spássía hefur verið skorin.

71 (81v-83v)
Bæn
Titill í handriti

Bæn um huggun í mótganginum

Upphaf

Ó, þú gæskusamasti faðir …

Athugasemd

Óbundið mál. Á spássíu við fyrirsögnina stendur 6.

Efnisorð
72 (83r-85v)
Bæn
Titill í handriti

Ein góð bæn

Upphaf

Ó, Jesús Kristur, sonur lifanda Guðs …

Athugasemd

Óbundið mál. Á spássíu við upphaf bænarinnar stendur 7.

Efnisorð
73 (84v-86v)
Bæn
Titill í handriti

Ein hjartanleg og kröftug bæn

Upphaf

Drottinn, þú heilagur faðir …

Athugasemd

Laust mál

Efnisorð
74 (87r-92r)
Rafael engill réðst til fylgdar minnar
Upphaf

… Rafael engill réðst til fylgdar minnar / ríkulegrar eftir tilsjár þinnar …

Athugasemd

43 erindi. Trúlega vantar eitt erindi framan af. Úr upphafsstöfunum má lesa: [D]rottinn þitt hjálpráð sjá veikur þénari þinn GJS p.

Efnisorð
75 (92r-92v)
Ekki er gott í eyru blítt
Upphaf

Ekki er gott í eyru blítt / alla vega að láta …

Viðlag

Svo margt er sinnið sem maðurinn er

Athugasemd

2 erindi. Þessi erindi eru undir sama bragarhætti og nota sama viðlag og kvæði á bl. 74v. Einnig er rithöndin sú sama, ólík þeim sem eru á undan og eftir á báðum stöðum. Líklegt er að hér sé framhald af því. Þá virðist líklegt að á báðum stöðum hafi verið skrifað á upphaflega auðar síður.

76 (92v)
Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi
Titill í handriti

Nokkur erindi

Upphaf

Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi / blessaður sértu bæði á sál og lífi

Athugasemd

3 erindi

77 (93r-94r)
Brúðkaupsbæn
Titill í handriti

En mands eller qvindispersöns bön, som acter at giffue sig i ecteskaff

Upphaf

O, Gud, du som skabte mennisken …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
78 (94r-94v)
Brúðkaupsbæn
Titill í handriti

En anden deris bön, som ville giffue dem j ecteskaff

Upphaf

O, herre Gud, effter di du haffuer sagt …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
79 (94v-95r)
Brúðkaupsbæn
Titill í handriti

En brudgoms oc bruds bön i deris truloffuelse. Coloss: 3: 12. Allt hvad i giore met ord eller gjerninger, det giorir j vor herris Jesu nafn

Upphaf

O, helliga Gud, som selff haffuer stifftet …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
80 (95v-96r)
Vegferðarbæn
Titill í handriti

En veyfarendis personis bön

Upphaf

Allmectige Gud, j dit naffn vil jeg gaa paa min vey …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
81 (96v-97r)
Siglingabæn
Titill í handriti

En bön at bede naar mand gaar til skibs

Upphaf

O, herre Jesu Christe, du som den tyd …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
82 (97r-97v)
Reisubæn
Titill í handriti

Tacksigelse til Gud naar mand haffuer endt sin reyse til land eller vand

Upphaf

O, almectige, enige, naadige Gud …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
83 (97v)
Bæn
Titill í handriti

Ein bæn

Upphaf

Almáttugi eilífi Guð …

Athugasemd

Óbundið mál

Efnisorð
84 (98r-100r)
Erfikvæði Magnúsar Gissurarsonar
Höfundur
Titill í handriti

Æruminning eftir Magnús sáluga Gissursson í ljóð snúin af s(éra) Jóni Ara(syni)

Upphaf

Erfisdrápu er mér skylt / eftir Magnús smíða …

Athugasemd

24 erindi.

85 (100v-101r)
Erfikvæði Teits Torfasonar
Höfundur
Titill í handriti

Æruminning þess h. vel forframaða og vellærða manns Teits sáluga Torfasonar í ljóð læst af s(éra) Jóni Aras(yni)

Upphaf

Teitur í tignar sæti / Torfason er horfinn …

Athugasemd

6 erindi.

86 (101v)
Jesú bróður ástarkær kær minn
Titill í handriti

Ein bæn til Jesúm Kristum, og hans blessaða andsvar, úr dönsku útlögð. Með lag: Hver hjálpast vill syndarinn

Upphaf

Jesú bróður ástarkær kær minn / Eia kom og opna mitt sinn …

Lagboði

Hver hjálpast vill syndarinn

Athugasemd

5 erindi.

Efnisorð
87 (102r-109v)
Hjónaspegill
87.1 (102r-102v)
Brot úr sálmi
Upphaf

…[Guðs]? ástgjöfin dýra / er góð og mörg ad eig[a]?

Athugasemd

9 erindi varðveitt. Vantar framan af.

87.2 (102v-104r)
Því skal seggur og sæta
Titill í handriti

Annar partur kvæðisins um réttan undirbúning

Upphaf

Því skal seggur og sæta / er sín forlögin ekki veit …

Athugasemd

18 erindi.

87.3 (104r-109v)
Heyrið hjónin bæði
Titill í handriti

III partur um hjónaskyldurnar

Upphaf

Heyrið hjónin bæði / sem hvílu byggið eina senn …

Athugasemd

69 erindi.

88 (110r-121v)
Skriftarminning
Titill í handriti

Kveðlingur Þorleifs s. Þórðarsonar

Upphaf

Hugar míns fyrri hafði ég æsku máni / hagyrðanna af nokkru snilldarláni …

Athugasemd

107 erindi

89 (122r)
Signingin
Titill í handriti

Signingin

Upphaf

Í nafni föður og sonar og anda heilags …

Athugasemd

Fyrir ofan signinguna er stafróf.

90 (122r)
Barnabæn
Titill í handriti

Ein barnabæn

Upphaf

Almáttugur Guð og eilífur faðir …

Efnisorð
91 (122r-124v)
Boðorðin með skýringum
Titill í handriti

Þetta eru tíu lagaboðorð Gðus. Fyrsta boðorð

Upphaf

Ég er drottinn Guð þinn …

92 (125r-126v)
Trúarjátningin með skýringum
Titill í handriti

Trúarjátningin

Upphaf

Eg trúi á Guð föður almáttugan, skapara himins og jarðar. Það er …

Athugasemd

Neðarlega á 125v hættir textinn í miðju kafi. Þar virðist hafa verið skilið eftir nokkurt pláss autt neðst á síðunni. Á 126r heldur textinn áfram, líklega með annarri hendi með fjórum síðustu orðum undanfarandi kafla endurteknum. Mögulegt er að bl. 125 hafi verið skrifað til að fylla í eyðu eftir glatað blað.

93 (127r-130v)
Faðir vor með skýringum
Titill í handriti

Drottinleg bæn

Upphaf

Faðir vor, þú sem ert á himnum. Það er …

Athugasemd

Faðirvorinu skipt í 7 bænir með skýringum við hvern hluta.

94 (130v-132v)
Spurningar og svör um sakramenti
Titill í handriti

Sacramentum

Upphaf

Heilagrar skírnar fyrsta spurning

Athugasemd

Fjórar spurningar og svör.

95 (132v-134r)
Spurningar og svör um sakramenti altarisins
Titill í handriti

Sacramentum altarisins

Upphaf

Fyrsta spurning. Hvað er sacramentum altarisins? …

Athugasemd

Fjórar spurningar og svör. Vantar aftan af.

96 (134r-135r)
Spurningar og svör um syndir og góðverk
Upphaf

… [Gu]ðs boðorðum. Upprunasyndin er sá blindleiki sem …

Athugasemd

11 spurningar og svör. Vantar framan af.

97 (135r-136v)
Spurningar um trúna
Titill í handriti

Trúnni eður credo heyra þessar greinir til

Upphaf

Fyrsta spurning. Hvað er kristileg trú? …

Athugasemd

3 spurningar og svör.

98 (136v-137v)
Spurningar um drottinlega bæn
Titill í handriti

Þessar greinir heyra til drottinlegri bæn. Fyrsta grein

Upphaf

Vér skulum alleina í vorum bænum ákalla …

Athugasemd

6 greinar

99 (137v)
Spurningar um skírnarsakramentið
Titill í handriti

Þessar greinir eður spurningar heyra til skírnarsakramentinu. 1. spurning

Upphaf

Hverja nytsemi hefur þú þar af að þú ert skírður? …

Athugasemd

Ein spurning og svar. Vantar aftan af.

100 (138r)
Spurningar
Upphaf

4. spurning. Hvernig meðtekur þú soddan …

Athugasemd

Tvær spurningar og svör, nr. 4 og 5. Vantar framan af.

101 (138r-140r)
Morgunbæn
Titill í handriti

Ein góð morgunbæn

Upphaf

Þú miskunnsami og náðarfulli Guð og faðir …

Efnisorð
102 (140r-141v)
Kvöldbæn
Titill í handriti

Kvöldbænin

Upphaf

Ó, þú miskunnsami og náðugi Guð og faðir …

Efnisorð
103 (142r-142v)
Skriftargangurinn
Titill í handriti

Skriftargangurinn

Upphaf

Minn kæri verðugi faðir í Kristó …

Efnisorð
104 (142v-143r)
Bæn
Titill í handriti

Ein góð bæn fyrir bergingina

Upphaf

Heyr þú, brunnur allrar mildi …

Efnisorð
105 (143r-144r)
Bæn
Titill í handriti

Önnur bæn

Upphaf

Ó, herra Jesú Kriste. Ég aumur og syndugur maður …

Efnisorð
106 (144r-144v)
Bæn
Titill í handriti

Ein bæn eftir bergingina

Upphaf

Þakkir gjöri ég þér, almáttugur Guð …

Efnisorð
107 (144v-145r)
Bæn
Titill í handriti

Ein önnur bæn

Upphaf

Ég lofa og heiðra þig og gjöri þér þakkir …

Efnisorð
108 (145r)
Bæn
Titill í handriti

Ein bæn sem börn og ungdómur skal biðja

Upphaf

Eilífi miskunnsami Guð og faðir …

Athugasemd

Yfir fyrirsögninni hefur verið bætt við annarri fyrirsögn: Ein bæn auðmjúk og innileg í ungdómi manns.

Undir bæninni er ýmislegt krot, m.a.: Ari litli á kverið þetta / það er af ýmsum skrifað. … Guðrún Bjarnardóttir á pennann …

Efnisorð
109 (145v)
Bæn
Titill í handriti

Bæn þegar maður gengur í guðshús, til drottins þjónustu

Upphaf

Ó, drottinn, ég em nú innkominn í þetta þitt h(eilaga) hús …

Athugasemd

Fyrir neðan bænina stendur með sömu hendi: Virðið til párið.

Efnisorð
110 (146r-149v)
Byrjast lítið boðunarspil
Titill í handriti

Eitt kvæði

Upphaf

Byrjast lítið boðunarspil / ef bragnar vildu hlýða til …

Athugasemd

19 erindi.

111 (149v)
Bæn
Titill í handriti

Bæn nær maður gengur úr kirkju

Upphaf

Drottinn, ég þakka þér af öllu hjarta …

Efnisorð
112 (150r-152r)
Registur
Upphaf

… Guð minn gefi oss nú góðan …

Athugasemd

Vantar framan af. Byrjar á G.

113 (152v)
Bænaregistur
Titill í handriti

Bænaregistur

Upphaf

Ein góð bæn fyrir berging …

114 (Aukablað 1r)
Brot úr sálmi
Upphaf

… halda vil ég so heim með frið / [00…00] skilja við …

Athugasemd

Vantar framan af. Fjögur og hálft erindi varðveitt.

115 (Aukablað 1r-aukablað 2r)
Líkama vorra líf er sál
Höfundur

sr. G.J.s.

Titill í handriti

Æruminning ens sama h. manns. Samantekin í ljóð, af SJ G.J.S.

Upphaf

Líkama vorra líf er sál / lífið sálar herrann ….

Athugasemd

11 erindi.

116 (2v)
Himinn, loft, hafið og jörð
Titill í handriti

Einn sálmur til Jesúm Kristum út af hans blessaðri hingaðkomu í holdið

Upphaf

Himinn, loft, hafið og jörð / hefja nú þakkargjörð …

Athugasemd

Þrjú og hálft erindi varðveitt. Vantar aftan af.

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Pappír með vatnsmerkjum.

Vatnsmerki 1. Aðalmerki: Ógreinanlegt merki // Ekkert mótmerki (12 og 16).

Vatnsmerki 2. Aðalmerki: Dárahöfuð // Ekkert mótmerki (á víð og dreif í handritinu).

Vatnsmerki 3. Aðalmerki: Tvíhöfða örn // Ekkert mótmerki (á víð og dreif í handritinu).

Vatnsmerki 4. Aðalmerki: Lítið ógreinanlegt merki // Ekkert mótmerki (94, 97).

Vatnsmerki 5. Aðalmerki: Borði með upphafsstöfum AB? // Ekkert mótmerki (140).

Blaðfjöldi
i + 155 + i, þar með talin tvö aukablöð aftast, merkt 1 og 2. (152 mm x 98 mm). Blöð 2v og 153 eru auð.
Tölusetning blaða

Gömul blaðmerking 1-280, yfirleitt efst í hægra horni, en nr. 132-139 á neðri spássíu fyrir miðu. Blaðtöl víða horfin vegna slits.

Yngri blaðmerking með blýanti, 1-153, og aukablöð 1-2.

Ástand

Víða vantar í handritið ef marka má gömlu blaðmerkinguna. Fjögur blöð vantar milli 13 og 14, eitt á milli 46 og 47, þrjú blöð milli 86 og 87, 24 blöð milli 101 og 102, átta blöð milli 109 og 110, eitt milli 133 og 134, eitt milli 137 og 138 og 87 blöð milli 149 og 150.

Handritið er sumstaðar slitið á jöðrum blaða, sérstaklega á fyrstu 10 blöðunum, sumstaðar svo að texti skerðist lítillega.

Hér og hvar má sjá að skorið hefur verið af spássíunum svo að spássíukrot skerðist, t.d. á 8v, 10r, 16r.

Skrifarar og skrift
Ýmsar hendur. Mögulega skiptast þær á á eftirfarandi hátt.

I. 1v, 100v-101r: Árni Geirsson, fljótaskrift.

II. 3r-5r, 98r-100r: Óþekktur skrifari, fljótaskrift og kansellískrift

III. 6r-70r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

IV. innskot á 5v, 70r, 97v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

V. 71r-74r, 75r-86v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VI. 74v, 92rv: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VII. 87r-92r, 115r-121v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

VIII. 93r-97v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

IX. 102r-109v: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

X. 110r-114v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XI. 122r-124v, 126v-127r, 138r: Óþekktur skrifari, kansellískrift

XII. 125rv: Óþekktur skrifari, kansellískrift.

XIII. 126r, 127-131r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

XIV. 131v-135v, 136v-137v, 138v-145r: Óþekktur skrifari, fljótaskrift. Sumt líkt og hjá V.

XV. 136r: Óþekktur skrifari, blendingsskrift.

XVI. 101v, 145v, 149v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XVI. 146r-146v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

XVII. 150r-152v: Óþekktur skrifari, kansellískrift.

XVIII. 154r-155v: Óþekktur skrifari, fljótaskrift.

Skreytingar

Skjaldarmerki teiknað utan um eigendamerkingu á bl. 1r. Litað með rauðu bleki.

Skrautrammi og flúraðir stafir á titilsíðu, bl. 2r. Skreytt með rauðu bleki.

Stuttir skrautbekkir neðst á 62v og 67r.

Á bl. 17r-45v eru fyrirsagnir og fyrsta orð í erindi víða skrifuð með ljósara bleki en megintextinn.

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

Spássíukrot:

Band

Upprunalegt band. Þrykkt skinnband með tréspjöldum. Blöðin liggja laus í bandinu. För eftir spennur sem nú eru týndar (164 mm x 100 mm x 42 mm).

Fylgigögn
Lítið vélritað hefti með upplýsingum um innihald.

Uppruni og ferill

Uppruni
Handritið var skrifað á Hólum í Hjaltadal árið 1676.
Ferill

Anna Jónsdóttir átti handritið. Vera kann að Anna skrifi sjálf nafnið sitt á fremra saurblað rektó.

Aðföng

Alþingi keypti handrita- og bókasafn Jóns Sigurðssonar árið 1878. Safnið var afhent Landsbókasafni að honum látnum, en hann lést 7. desember 1879. Það komst í hendur safnsins árið 1881 er það var flutt í Alþingishúsið.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

Karl Ó. Ólafsson skráði sumarið 2011, Þórunn Sigurðardóttir lagfærði í febrúar til apríl 2012. GI lagfærði 14. október 2016. Jón Kristinn Einarsson jók við skráningu 2018.

Guðný Hrafnkelsdóttir frumskráði, 2. júlí 2010 ; Handritaskrá, 2. b. ; Átaksverkefni 2010.

Notaskrá

Höfundur: Páll Eggert Ólason
Titill: Menn og menntir siðskiptaaldarinnar á Íslandi
Lýsigögn
×
Efni skjals
×
  1. Hljóti vitur hóflát
  2. Raunatal
  3. Guð faðir af sinni ljúfri lund
  4. [Á]rið gott gefið nýtt
  5. Eilíf spekin allra hæsta
  6. Gef þú oss, Jesú, góða nótt
  7. Ó, Guð sem geymir Ísrael
  8. Lof sé þér, Guð, fyrir liðinn dag
  9. Hef eg mig nú í hvílu mín
  10. Dagur er kominn að kveldi
  11. Líknsamasti lífgjafarinn trúr
  12. Ó, herra Guð, minn hjálparmúr
  13. Guð, faðir, sonur og andi hreinn
  14. Herrann í himnaveldi
  15. Sætt lof syng Guði fegin
  16. Himneska hjálparvon
  17. Guðdómsþrenning gæskublíða
  18. Brot úr sálmi
  19. Voldugur Jesús verndin mín
  20. Voldugi herra, verndin mín
  21. Lifandi drottinn líknarskær
  22. Herra Guð og heilagur faðir
  23. Ó, þú heilaga þrenning þýð
  24. Lofum vér Guð og föður fyrst
  25. Hátt lof sé drottni dýrum
  26. Hátt lof sé þér sem hæstur er
  27. Herra himneski faðir
  28. Himneski Guð og herra minn
  29. Lof sé Guði sem lönd og sjó
  30. Almættismildin eilíf blíð
  31. Ó, herra Jesú Kriste
  32. Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð
  33. Ó, þú sanni eilífi Guð
  34. Blessaða þrenning, blessuð sé
  35. Dagur rennur og sýnir sig
  36. Þér, drottinn, ég þakkir gjöri
  37. Dagur burt tekur dimma nátt
  38. Himneski Guð vor herra
  39. Guð gefi oss góðan dag
  40. Í Jesú nafni, ó, Guð minn
  41. Guð föðurs náð og miskunn mest
  42. Ljósan daginn nú líta má
  43. Ljóssins skapari líknsami
  44. Himnaskaparinn herra dýr
  45. Herra Guð skapað hefur jörð
  46. Helgasti Guð sem allt um kring
  47. Voldugur Guð af vötnum mynd
  48. Mannsins skapari drottinn dýr
  49. Himneski faðir og herra
  50. Guð minn gef oss nú góðan dag
  51. Hvörsu æ fagrar eru tjaldbúðir þínar
  52. Þolinmæðinnar dæmi dýr
  53. Ó, herra Jesú Kristí
  54. Hugsvinnsmál
  55. Málskviðir sjö spekinga
  56. Börnum öllum bjóðum vér
  57. Láttu mig njóta líknar þín
  58. Jesús er sætt líf sálnanna
  59. Hætta er stór í heimi
  60. Hjartað kátt höfum þá gengur stirt
  61. Drottinn dýrðlegur
  62. Veturinn vill ei linna
  63. Hér skal lovars lítinn knörr
  64. Hörmung mitt hjartað stangar
  65. Rís upp drottni dýrð
  66. Bæn
  67. Herra Guð af hæstum sann
  68. Bæn
  69. Bæn
  70. Bæn
  71. Bæn
  72. Bæn
  73. Bæn
  74. Rafael engill réðst til fylgdar minnar
  75. Ekki er gott í eyru blítt
  76. Sæll vertu og sigurinn hjá þér blífi
  77. Brúðkaupsbæn
  78. Brúðkaupsbæn
  79. Brúðkaupsbæn
  80. Vegferðarbæn
  81. Siglingabæn
  82. Reisubæn
  83. Bæn
  84. Erfikvæði Magnúsar Gissurarsonar
  85. Erfikvæði Teits Torfasonar
  86. Jesú bróður ástarkær kær minn
  87. Hjónaspegill
    1. Brot úr sálmi
    2. Því skal seggur og sæta
    3. Heyrið hjónin bæði
  88. Skriftarminning
  89. Signingin
  90. Barnabæn
  91. Boðorðin með skýringum
  92. Trúarjátningin með skýringum
  93. Faðir vor með skýringum
  94. Spurningar og svör um sakramenti
  95. Spurningar og svör um sakramenti altarisins
  96. Spurningar og svör um syndir og góðverk
  97. Spurningar um trúna
  98. Spurningar um drottinlega bæn
  99. Spurningar um skírnarsakramentið
  100. Spurningar
  101. Morgunbæn
  102. Kvöldbæn
  103. Skriftargangurinn
  104. Bæn
  105. Bæn
  106. Bæn
  107. Bæn
  108. Bæn
  109. Bæn
  110. Byrjast lítið boðunarspil
  111. Bæn
  112. Registur
  113. Bænaregistur
  114. Brot úr sálmi
  115. Líkama vorra líf er sál
  116. Himinn, loft, hafið og jörð

Lýsigögn