Håndskrift detailjer
GKS 3270 4to
Der er ingen billeder tilgængelige for dette håndskrift.
Lög; Island, 1340-1360
Indhold
Kristinréttur Árna biskups
„Hér byrjast upp kristinsdómsbálkur Íslendinga hinn nýi og segir í fyrsta kapítula um kristiliga trú“
„Það er upphaf laga vorra Íslendinga sem upphaf er allra góðra hluta …“
„… hafa hálft konungur en hálft biskup.“
Biblían
„Sancti Johanni“
„In illis dixit Ihesus turbis iudeorum …“
„… nec dum uenerat hora eius.“
Úr Jóhannesarguðspjalli (8.12-20).
Latin
Jónsbók
„Magnús meður Guðs miskunn Noregs konungur son Hákonar konungs …“
„… en virða þó til fullra aura.“
Bæn
„Nú gefi vor herra Jesús Christus oss þessa bók …“
„… oss öllum nú og jafnan. Amen.“
Réttarbætur Eiríks konungs Magnússonar
„Bréf Eiríks Noregskonungs“
„Eiríkur með Guðs miskunn Noregs konungur son Magnús konungs …“
„… Jón klerkur ritaði.“
Réttarbætur Hákonar konungs Magnússonar
„réttar bætur“
„Þessar réttarbætur gaf Hákon konungur sem hér fylgja …“
„… Símon klerkur ritaði.“
Réttarbætur Hákonar konungs Magnússonar
„Hákonar bréf“
„Hákon með Guðs miskunn Noregs konungur son Magnús konungs …“
„… Jón murti ritaði.“
Skipan Vilhjálms kardinála
„Leyfi kardinála“
„Þetta leyfi gaf Vilhjálmur kardináli …“
„… þar sem hann er kominn að helginni.“
Staðfesting Innocentíusar páfa fjórða
„Bréf páfans“
„Innocentíus páfi þjónn allra Guðs þjóna …“
„… á hinu vii. ári vors páfadóms.“
Bygginga kapítuli
„Bygginga kapítuli“
„Nú ef umboðsmaður konungs byggir jarðir í héraði …“
„… ef landsbúi er í útlegð.“
Hirðskrá
„Hér byrjast Hirðskrá“
„Það er upphaf hirðlaga vorra …“
„… konungi vorum til trausts og sæmdar. Oss …“
Síðustu línur laganna hljóta að hafa verið á öðru af þeim tveimur blöðum sem glatast hafa úr handritinu og móta sést fyrir aftast.
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
- Nýleg blýantsblaðmerking 1-129, efst á milli dálka.
- Jón Sigurðsson hefur blaðsíðumerkt víða, að jafnaði á 10 síðna fresti en örlítið þéttar bæði fremst og aftast. Óvart hefur bls. 52 verið merkt sem 51 og af þeim sökum skekkist blaðsíðutal sem því nemur.
18 kver.
- Kver I: 8 blöð.
- Kver II: 8 blöð.
- Kver III: 4 blöð.
- Kver IV: 10 blöð.
- Kver V: 3 blöð.
- Kver VI: 8 blöð.
- Kver VII: 8 blöð.
- Kver VIII: 8 blöð.
- Kver IX: 6 blöð.
- Kver X: 8 blöð.
- Kver XI: 8 blöð.
- Kver XII: 8 blöð.
- Kver XIII: 6 blöð.
- Kver XIV: 8 blöð.
- Kver XV: 8 blöð.
- Kver XVI: 8 blöð.
- Kver XVII: 8 blöð.
- Kver XVIII: 4 blöð.
- Útsíður nær allra kveranna eru dekkri og að jafnaði óhreinni en innsíður og bera meiri merki um meðhöndlun, sem bendir til þess að kverin hafi um tíma verið laus og óinnbundin. Þetta er einkum áberandi í síðustu kverunum.
- Blekblettir og bleksmitun víða á spássíum. Blektæring sést og víða.
- Göt sem komið hafa við verkun skinnsins eru fá (bl. 22, 104, 123).
- Rifur örfáar og ekki áberandi.
- Af bl. 109 er einungis varðveittur efri hluti (1/4 hluti blaðsins) auk blaðbrotsblaðs, og einungis skrifað á rektósíðu.
- Tvö blöð vantar aftast.
- Tvídálka.
- Línufjöldi er yfirleitt 24 í hverjum dálki en fremst og aftast gjarnan 23.
- Leturflötur er að meðaltali 194-202 mm x 144-149 mm. Breidd dálka er 66-70 mm.
- Hvergi sést markað fyrir dálkum og línum.
- Síðari tíma síðutitlar á bl. 29v-30r, 45v-46r, 57v-58r, 81r.
Óþekktur skrifari, textaskrift. Letrið er stórt og reglulegt. Sama hönd er á fyrri hluta GKS 3268 4to, AM 420 a 4to, og sumum vísunum í Egils sögu Möðruvallabókar
Handritið er allt lýst með litdregnum upphafsstöfum. Sams konar upphafsstafi er að finna í öðru Jónsbókarhandriti frá sama tíma og með sömu hendi, GKS 3268 4to, og mjög svipaðir upphafsstafir eru einnig í Stjórnarhandritinu AM 226 fol. og Flateyjarbók, GKS 1005 fol., sem Magnús Þórhallsson lýsti (sbr. Guðbjörg Kristjánsdóttir 1993, bls. 25-26).
Krossfestingarmynd er á bl. 23v (ytri dálki), en hún er talin gerð af sama manni og lýsti Skarðsbók Jónsbókar, AM 350 fol. (sbr. Guðbjörg Kristjánsdóttir 1993, bls. 25).
Spássíumynd af hengdum manni er á bl. 7r, við upphaf kafla um gröft í kirkjugarði.
Spássíumynd af manni er á bl. 97r, við upphaf Þjófabálks.
Stór upphafsstafur í mynd dreka er á einum stað:
- Bl. 26r: F (7 inndregnar línur) í upphafi Þingfararbálks.
Stór sögustafur er á einum stað:
- Bl. 29v: Þ (5 línur) í upphafi Kristindómsbálks.
Upphafsstafir skreyttir með pennaflúri (3-5 inndregnar línur) og margir með myndum af dýrum og kynjaskepnum ýmiskonar, eru í upphafi annarra bálka:
- Bl. 1v: Þ (5 línur) í upphafi Kristinréttar Árna biskups.
- Bl. 22v: M (3 línur) í upphafi bréfs Magnúsar konungs.
- Bl. 34r: J (meðfram leturfleti) í upphafi Konungs þegnskyldu.
- Bl. 34v: Ð (5 línur) í upphafi Mannhelgi.
- Bl. 45r: F (4 línur) í upphafi Kvennagiftinga.
- Bl. 47v: S (4 línur) í upphafi Erfðabálks.
- Bl. 57v: H (5 línur) í upphafi Landabrigðabálks.
- Bl. 60v: E (6 línur) í upphafi Landsleigubálks.
- Bl. 82r: Ð (6 línur) í upphafi Kaupabálks.
- Bl. 89v: S (5 línur) í upphafi Farmannalaga.
- Bl. 97r: Þ (5 línur) í upphafi Þjófabálks.
- Bl. 102r: E (5 línur) í upphafi réttarbóta Eiríks konungs.
- Bl. 110r: Ð (5 línur) í upphafi Hirðskrár.
Minni pennaflúraðir upphafsstafir (yfirleitt 2 inndregnar línur), einlitir með flúri í öðrum lit, eru í upphafi kafla. Í mörgum þeirra eru einnig myndir af dýrum, kynjaskepnum eða mannsandlitum.
Rauðritaðar fyrirsagnir eru alls staðar við upphaf bálka og kafla.
Línufyllingar í rauðum og grænum lit eru í efnisyfirliti á bl. 23v-25v og á stöku stað aftan við rauðritaðar fyrirsagnir.
Víða er strikað eða dregið með rauðum lit í stafi og orð til áherslu.
Nótur á spjaldblöðum.
- Leiðréttingar skrifara: 98r, 104v(?).
- Leiðréttingar, síðari tíma: 35r, 43v, 58v-59r, 76v.
- Athugasemdir við texta: 13r, 29r, 41r, 42v, 48v, 58r, 59r, 70v.
- Almennar athugasemdir: 1v, 2r, 4r, 18r, 30v, 43r, 44r, 53v, 66v, 100v, 105r, 119r.
- Tilvísanir: 36r, 50v-51v.
- Ártöl: 73r.
- Ferill: 2r.
- Nöfn: 2r, 15r, 18r, 66v, 87r.
- Pennakrot: 1r, 2r, 3r, 6r, 7r, 9r-v, 10r, 12v, 13v, 14v, 16r, 17r, 18v, 21r, 23r-v, 25v-26r, 30v-32r, 33r, 35v, 37v, 39r, 41v-42r, 43r, 44r, 48r-49r, 50r, 51v, 61v, 62r, 63v, 67v, 7172v, 74r, 78r-v, 80r, 86v, 93v, 95r, 100v, 111v, 116r, 118v, 122r, 124v, 127r, 129v.
- Áherslumerki: 3r-v, 6v, 8v, 12r-13v, 15r, 16r, 21r, 22v-23v, 82v, 115v.
- Tákn: 27v, 32r, 107r, 119v.
- Kaflamerkingar á spássíum í Kristinrétti 1-35 (bl. 1v-21v).
- Kaflamerkingar á spássíum í Jónsbók í kaflanum um Mannhelgi ij-xiij (bl. 35r-39r). Einnig eru kaflarnir 22 og 23 merktir (bl. 42v-43r).
- Kaflamerkingar í Jónsbók í Rekaþætti 1-2, 4-8 (77v-81r).
Gotneskt band frá ca 1644-1662. Eikarspjöld og kjölur klædd með dökkbrúnu kálfskinni (280 mm x 210 mm x 80 mm). Leður blindþrykkt á spjöldum og kili. Þrykking: Sammiðja rammar og miðjuklisja. Miðjuklisjan sýnir Judith með afhöggvið höfuð Holoferns í vinstri hönd og sverðið í þeirri hægri. Þrefaldur línurammi utan um klisjuna og utan um hann er þrykkborði með endurtekinni röð fimm mismunandi skjaldmynda. Milli þessa miðjureits og þrefalds beinlínuramma við spjaldbrún er flúrborði með röð pálmalaufa. Tvöfaldar þrykklínur á skáskurði spjaldbrúna. Kjölur er fimm reitir, rosetta í þremur innstu reitunum en stjarna í ystu (vantar neðst vegna viðgerðar). Spjaldblöð (leyst frá spjöldum 1972 (sbr. aftara spjald)) eru bókfell úr latnesku helgisiðahandriti með nótum. Pennakrot á fremra spjaldblaði rektó og á aftara spjaldblaði.
Föst við spjöld eru rifrildi úr próförk (fremur en fullprentuðu blaði) að Þorláksbiblíu sem var prentuð á Hólum í Hjaltadal 1644. Þetta bendir eindregið til að handritið hafi verið bundið á Hólum (sbr. seðil Ólafs Halldórssonar).
Handritið liggur í öskju.
Historie og herkomst
Handritið var skrifað á Íslandi. Það er tímasett til miðrar 14. aldar (sbr. Stefán Karlsson 1967:27), en Kålund tímasetti til fyrri hluta aldarinnar (Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter 1900:72).
Brynjólfur Sveinsson biskup átti handritið 1644 (neðri spássía 2r) en sendi það Det kongelige bibliotek árið 1662.
Nöfnin Brynjólfur og Daði eru krotuð á fremra spjaldblað rektó.
Nafnið Jón Magnússon kemur fyrir á bl. 87r.
Dagsetningin 16. febrúar 1626 kemur fyrir á bl. 44r.
Dagsetningin 1614 kemur fyrir á bandi.
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 23. janúar 1981.
[Additional]
- ÞS lagfærði samkvæmt staðli TEIP5 13.-29. nóvember 2009.
- GI og ÞS fullskráðu 29. apríl til 3. maí 2002.
- ÞS skráði í apríl 2002.
- HB lýsti bandi og ástandi 7. júní 2002.
- Kålund gekk frá handritinu til skráningar á árunum 1894-1899 (Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter 1900:72-73 (nr. 126)).
Viðgert í Kaupmannahöfn 1972.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi, sem keypti þær af Arne Mann Nielsen í júní 1977.