Håndskrift detailjer
GKS 2845 4to
Vis billederSögubók; Island, 1440-1460
Indhold
Bandamanna saga
„[Ó]feigur hét maður …“
„… og þeir Miðfirðingar og lýkur hér sögunni.“
Norna-Gests þáttur
„[S]vo er sagt að á einum tíma þá er Ólafur kóngur …“
„… um lífdaga hans sem hann sagði.“
„Og lýk þar frá Norna-Gesti að segja.“
Orms þáttur Stórólfssonar
„Frá Ormi Stór[ólfs]“
„[H]ængur hét maður …“
„… og hélt vel trú sína.“
„Lýkur þar þætti Orms Stórólfssonar.“
Rauðúlfs þáttur
„Úlfur hét maður og var kallaður Rauðúlfur …“
„… og hafði eigi færri skip en xii hundruð.“
Textinn er prentaður í Heimskringlu III 1991, en eftir öðru handriti.
Hálfs saga og Hálfsrekka
„Alrekur hét kóngur er bjó á Alreksstöpum …“
„…Þyri hét dóttir hans og er þaðan mikil ætt komin.“
Göngu-Hrólfs saga
„Svo byrja eg frásögn …“
„… Hreggviður hét son þeirra og var miki[ll] …“
Óheil. Eyða á milli bl. 52 og 53 hefst, miðað við Fornaldar sögur Nordrlanda III 1830, á bls. 282, línu 27, og endar á bls. 353, í línu 18. Vantar einnig aftan af. Textinn endar, miðað við Fornaldar sögur Nordrlanda III 1830, á bls. 362, línu 22.
Handritiið er notað neðanmáls í lesbrigðaskrá í Fornaldar sögum Nordrlanda III 1830:237-364.
Yngvars saga víðförla
„… hann sitt og var þá kominn í ríki Silkisifjar …“
„… en klaka af frændum sínum hinum fyrrum og lýkur því sögunni.“
Óheil. Vantar framan af. Textinn byrjar, miðað við STUAGNL XXXIX 1912, á bls. 27, línu 8. Einnig er eyða á milli bl. 57 og 58. Hún hefst, miðað við útgáfuna, á bls. 40, í línu 11, og endar á bls. 43, í línu 18.
Notuð neðanmáls í lesbrigðaskrá í STUAGNL XXXIX 1912 og Antiquités Russes II 1852:141-169.
Eiríks saga víðförla
„Þrándur h[ét] kóngur er réð fyrir Þrándheimi …“
„… og vegsami guð að eilífu amen.“
Óheil. Eyða á milli bl. 59 og 60 hefst, miðað við Editiones Arnamagnæanæ B 29, 1983, á bls. 18, línu 36, og endar á bls. 70, línu 190.
Notuð neðanmáls í lesbrigðaskrá í Fornaldar sögum Nordrlanda III 1830:661-674 og Editiones Arnamagnæanæ B 29 1983..
Hervarar saga og Heiðreks
„Sigurlami hét kóngur …“
„… býð eg þér frændi til heilla sátta mikið ríki og ærið fé xii c [vo]pna.“
Óheil. Eyða á milli bl. 65 og 66 hefst, miðað við STUAGNL XLVIII1924, á bls. 32, línu 11, og endar á bls. 34, í línu 1. Vantar einnig aftan af. Textinn endar, miðað við STUAGNL XLVIII 1924, á bls. 88, línu 23.
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
- Blaðmerking með bleki 1?-70 (1r-70r), á efri spássíu, á tíu blaða fresti, en einnig eru blöð 43, 51-54 og 73 blaðmerkt.
- Blýantsblaðmerking 1-73 (1r-73r), á neðri spássíu, óskýr og ekki sjáanleg á stöku stað, t.d. 60-65.
Níu kver.
- Kver I: 8 blöð, 4 tvinn.
- Kver II: 8 blöð, 4 tvinn.
- Kver III: 8 blöð, 4 tvinn.
- Kver IV: 8 blöð, 4 tvinn.
- Kver V: 10 blöð, 5 tvinn.
- Kver VI: 10 blöð, 5 tvinn.
- 2 blöð (tvinn).
- Kver VII: 5 blöð, 2 tvinn og stakt blað.
- Kver VIII: 6 blöð, 3 tvinn.
- Kver IX: 8 blöð, 4 tvinn.
- Vantar í handritið milli blaða 52 og 53, 54 og 55, 57 og 58, 59 og 60, 65 og 66 og aftan við 73. Jón Helgason telur að allt að 39 blöð vanti í handritið (1955:vii-viii.).
- Efsta línan er skert á bl. 47 og 48.
- Texti máður á bl. 53r, en það var áður límt við fremra spjald, þar sem sjá má leifar blaðsins. Blaðið var líklega ekki losað fyrr en eftir að hdr. kom til Kaupmannahafnar, en var ekki sett á sinn stað, ásamt bl. 54, fyrr en löngu síðar (sjá nánar um þetta í Jón Helgason 1955:ix).
- Ystu síður í kverum stundum máðar, sem bendir til að handritið hafi gengið óbundið milli manna í kverum (Jón Helgason 1955:ix).
- Bl. 43 hefur verið rifið og ytri hluti þess fjarlægður.
- Upprunaleg göt og rifur: 1, 2, 6, 20, 23, 26, 37, 56 og 60.
- Yngri göt og rifur, sem sumstaðar skerða texta: 1, 17, 53 og 67.
- Neðri spássía skorin af bl. 44.
- Á bl. 13, 19 og 61 hefur flipi verið skorinn í blaðið neðst, og honum brugðið í gegnum gat á neðri spássíu, þannig að hann þjónar sem bókamerki, til að vísa á upphöf sagna.
- Rifa saumuð saman á bl. 20.
- Eindálka.
- Leturflötur er 125-135 mm x 108-116 mm
- Línufjöldi er 21-30.
- Gatað fyrir línum og leturfleti.
- Eyður fyrir upphafsstafi (þar sem ekki er að sjá leifar af slíkum) á nokkrum stöðum, t.d. 2r og 13r.
Tvær hendur (Jón Helgason 1955:viii).
I. 1r-32r:5 og 55r-73v: Óþekktur skrifari, textaskrift.
II. 32r:6-54v: Óþekktur skrifari, textaskrift.
Rauðir upphafsstafir, eða leifar af slíkum, sumir pennaflúraðir með bleki (1-3 inndregnar línur á hæð, 5 línur á bl. 26), í þeim hluta handritsins sem hönd I hefur skrifað.
Pennaflúraðir upphafsstafir, dregnir með bleki (1-3 inndregnar línur á hæð), í þeim hluta handritsins sem hönd II hefur skrifað.
Rauðritaðar fyrirsagnir, eða leifar af slíkum, í þeim hluta handritsins sem skrifari I, hefur skrifað.
Ýmiss konar spássíuteikningar á bl. 14r (dýr), 17r (efri hluti mannveru og laufskreyti), 18r (mannshöfuð?), 25r (höfuð?), 26v (laufskreyti), 29r (dýr), 31r (dreki, litaður rauður), 59v (skrautstafir: GS?), 64r (höfuð, máð).
- Spássíugreinar (sjá nánar í Jón Helgason 1955:xiii-xiv):
- Bl. 5v og 13v (og víðar): Viðbætur með hendi skrifara.
- Bl. 31r, upphafið á sálmi sem birtist fyrst í sálmabók Guðbrands 1589 (sjá Páll E. Ólason 1924:78): Einum guði sé eilíft lof.
- Bl. 53r: „Fragmenta Islandica“. Skrifað eftir að handritið barst til Hafnar, en áður en blaðið var sett á núverandi stað (Jón Helgason 1955:ix).
- Bl. 35v, 41v, 48r og 59r: Mannanöfn og klausa frá eiganda (sjá feril).
- Bl. 16v: Uppskrift á illlæsilegum texta efst af 17r, með 17. aldar hendi.
- Bl. 3v, 63v og 73v: Uppskriftir á einstökum orðum og setningum úr textanum.
- Bl. 63v og 64r-v, 65r-v, 73r-v: Bendistafir (v), til að benda á vísu í texta.
- Bl. 70v-72r: Vísur í texta númeraðar með rómverskum tölum.
- Bl. 6r, 9v, 10r, 32v, 37v, 38v (og víðar): Klausur ýmislegs efnis og pennaprufur.
- Yngstu viðbæturnar eru titlar sagnanna en skv. Jóni Sigurðssyni voru þeir skrifaðir af Jóni Eiríkssyni bókaverði á Det kongelige bibliotek (1781-1787).
- Bl. 2v og 72v: Stimpill frá Det kongelige bibliotek.
- Bundið eftir að tapaðist úr handritinu (Jón Helgason 1955:ix) (192 mm x 129 mm x 58 mm). Kver saumuð á þrjá skorna leðurþvengi sem dregnir eru í tréspjöld um ídragsgöt í kjalkantinum, og niður um festigöt á spjöldunum. Endar þvengjanna festir með trénöglum. Festinaglar einnig reknir niður í þvengina á spjöldunum, miðja vegu milli ídragsgatsins og festigatsins. Upphaflega hefur handritinu verið lokað með álsútaðri leðurreim, litaðri, sem fest er við neðra spjaldið með tveimur trénöglum. Síðar hefur reimin rofnað rétt við spjaldið. Á fremra spjaldi er lykkjumóttak úr álsútuðu leðri, þar sem leðurreiminni hefur verið smeygt undir til að loka handritinu (sbr. Hersteinn Brynjúlfsson, sjá mynd í Manuscripta Islandica 1955).
- Á fremra spjaldi eru leifar af bl. 53, sem eitt sinn var límt við spjaldið. Bl. 53 og 54, sem eru tvinn, stóðu því áður fremst í handritinu.
- Á aftara spjald að utanverðu hefur einhver skorið út örlítið munstur.
- Eldri þvengir, þræðir og naglar úr bandinu fylgja í plastumslagi í öskju með handritinu.
Historie og herkomst
- Handritið var skrifað á Íslandi. Halldór Hermannsson (1929:25) og Hubert Seelow (1981:106) tímasetja handritið til um 1450. Jón Helgason (1955:xii) tímasetur það til fyrsta fjórðungs 15. aldar og Kålund til 15. aldar (Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter 1900:49).
- Málfarsleg rök en einnig orðalag í Bandamanna sögu benda til að handritið hafi verið skrifað á Vestur- eða Norð-Vesturlandi (Jón Helgason 1955:ix-x).
- Ekkert er vitað með vissu um feril handritsins fyrr en Þormóður Torfason keypti það á Íslandi fyrir konung 1662 og flutti til Hafnar í Det kongelige bibliotek. Á árunum 1682-1704 hafði Þormóður það að láni á Stangarlandi og gerði Ásgeir Jónsson þá afrit af hlutum þess. Um hugsanlegan feril handritsins, áður en það komst í eigu konungs, hefur margt verið skrifað, en Jón Helgason telur að Þormóður hafi fengið það á Hólum (Jón Helgason 1955:xiv-xv, xvii.).
- Á spássíum koma fyrir nokkur mannanöfn: Eyjólfur Jónsson, en hann segist eiga „þessa skitna skræðu“ (35v), Nikulás Einarsson (e.t.v. frá Reykjahlíð) (41v), Kolbeinn (48r), Bjarni Jónsson (48r), Þorleifur? (48r) og Guðríður Benediktsdóttir (59r).
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 15. febrúar 1985.
[Additional]
- Kålund gekk frá handritinu til skráningar 11. maí 1898 (Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter: 49-50 (nr. 74)).
- DKÞ grunnskráði eftir Katalog over de oldnorsk-islandske håndskrifter:49-50 (nr. 74), 31. janúar 2001.
- DKÞ og GI fullskráðu 17. desember 2003. Einkum var stuðst við Jón Helgason 1955 og Seelow 1981:106.
- ÞS lagfærði eftir TEIP5-reglum 30. október - 2. nóvember 2009.
Viðgert.
- Svart-hvítar ljósmyndir af bl. 32r-39v (Hálfs sögu og Hálfsrekka) á Stofnun Árna Magnússonar, sem keypti þær af Arne Mann Nielsen 22. október 1971.
- Ljósprent í Manuscripta Islandica II 1955.