Håndskrift detailjer
GKS 1005 fol.
Vis billederFlateyjarbók inniheldur konungasögur og þætti auk nokkurra kvæða.; Island, 1387-1394
Indhold
„Geisli er Einar Skúlason kvað um Ólaf Haraldsson“
„Eins má orð og bænir …“
„… vagn ræfurs enn eg þagna.“
Um Ólaf helga Haraldsson Noregskonung.
„Ólafs ríma Haraldssonar er Einar Gilsson kvað“
„Ólafur kóngur ör og fríður …“
„… við bragning allra þjóða.“
„Hér hefur upp Hyndluhljóð kveðið um Óttar heimska“
„Vaki mær meyja …“
„… öll goð duga.“
„Capitulum“
„Svá segir í Hamborgar historía …“
„… Sveinn konungur og Eiríkur jarl Hákonarson.“
„Þáttur frá Sigurði konungi slefu syni Gunnhildar“
„Sat (!) er sagt þá er Gunnhildar synir réðu …“
„… og þótti enn mesti kvenskörungur.“
„Hversu Noregur byggðist“
„Nú skal segja dæmi til hversu Noregur byggðist …“
„…er hann hafði þar sett til landsgæslu.“
„Ættartala frá Höð“
„Höður átti þar ríki er kallað er Haðaland …“
„… er hún lét fanga Albrict.“
„Hér hefur upp sögu Eiríks víðförla“
„Þrándur er nefndur konungur …“
„… sem þessi Eiríkur sem nú var frá sagt.“
„Hér hefur upp sögu Ólafs Tryggvasonar“
„Haraldur hinn hárfagri réð fyrir Noregi …“
„… hinn mesti ástvin jarla.“
Ólafs saga Tryggvasonar hin mesta.
Enn fremur eru hér varðveittir smákaflar úr Ólafs sögu Tryggvasonar eftir Odd Snorrason munk, í dálkum: 29:20-33, 29:35-39, 34:3-5, 34:7, 34:15-20, 34:26-27, 34:30-32, 36:3-5, 40:45-54, 123:35-37, 124:22-26, 125:12-21, 234:42-55, 237:2-16, 245:14-25.
„Hér hefur upp Jómsvíkinga þátt“
„Þar var frá horfið konungatali …“
„… Haraldur konungur tók það og skildust að því.“
„Þáttur Ottó keisara og Gorms konungs“
„Ottó keisari er hinn ungi var kallaður …“
„… Haraldur konungur og Ottó keisari og sættust.“
„Þáttur Þrándar og Sigmundar“
„Maður er nefndur Grímur kamban …“
„… og var síðan með Hákoni jarli.“
Hluti af sögunni.
„Fæddur Palnír“
„Maður er nefndur Tóki …“
„… því að marga vega má sýnast.“
Hluti af sögunni.
„Lagasetning Sveins konungs“
„Sveinn konungur Saum-Æsuson …“
„… réð því fjóra vetur og xx.“
„Þáttur Þorleifs“
„Nú skal segja þann ævintýr …“
„… og lýkur hér frá Þorleifi að segja.“
„Fundinn Noregur“
„Fornjótur hefir konungur heitið …“
„… og fengu þá Orkneyingar óðul sín.“
„Af lífláti Albani og Sunnifu. Capitulum“
„Á dögum Hákonar jarls …“
„… sína stundliga armæðu.“
„Þáttur Þorsteins uxafóts“
„Þórður skeggi hét maður …“
„… og féll á Orminum langa.“
„Frá landnámsmönnum“
„Ingólfur var fyrstur og frægstur allra …“
„… gerði Þorvarður Spak-Böðvarsson kirkju í Ási.“
„Hér hefur Sörla þátt“
„Fyrir austan Vanakvísl í Asía …“
„… konungur fór heim eftir þetta í ríki sitt.“
„Þáttur Stefnis Þorgilssonar hann kom til Ólafs konungs“
„Maður er nefndur Stefnir …“
„… svá að lítt var lest eður ekki.“
„Þáttur Rögnvalds. Capitulum“
„Maður er nefndur Loðinn …“
„… að þeir gyldi fé frændum Þórólfs skjálgs fyrir brennuna.“
„Þáttur Hallfreðar vandræðaskálds“
„Á ofanverðum dögum Hákonar Aðalsteinsfóstra …“
„… Hallfreður hélt og skipi sínu til Niðaróss.“
„Þáttur Kjartans Ólafssonar“
„Ólafur pái var son Höskuldar …“
„… er þeir Bolli fóru úr hvítavoðum.“
„Hallfreður hitti í fyrstu Ólaf konung“
„Ólafur konungur gekk einn dag …“
„… sem þar voru í bænum.“
„Skírður Kjartan og Bolli og Hallfreður“
„Ólafur konungur fór um veturinn …“
„… með konungi nýskírðir.“
„Frá konungi og Hallfreði“
„Hallfreður skáld Óttarsson var með Ólafi konungi …“
„… var Hallfreður þá með Ólafi konungi í góðri sæmd.“
„Utanferð Ögmundar og áverki Hallvarðs. Capitulum“
„Í þenna tíma voru margir göfgir menn á Íslandi …“
„… og héldu þau síðan rétta trú.“
„Konungur bauð Kjartani til Íslands að boða kristni“
„Þenna sama vetur sem Gunnar helmingur var í Svíþjóðu …“
„… fór Kálfur með fé þeirra til Englands um sumarið.“
„Ferð Auðgils og Hallfreðar til Svíþjóðar“
„Einn dag um vorið er Hallfreður …“
„… andaðist Ingibjörg kona hans.“
„Hér hefur þátt af Norna-Gesti“
„Svá er sagt að á einum tíma …“
„… þótti sannast um lífdaga hans sem hann sagði.“
„Þáttur Helga Þórissonar“
„Þórir hét maður er bjó í Noregi …“
„… lýkur hér frá Grímum að segja.“
„Ólafur konungur gerði orð Sigmundi“
„Nú er þar til að taka er fyrr var frá horfið …“
„… er hann vildi gerast hans maður.“
„Sigmundur Bestisson tók við trú“
„Ólafur konungur fór norðan úr Þrándheimi …“
„… svo sem segir í Færeyinga sögu.“
„Hér hefur upp þátt Þorvalds tasalda. Capitulum“
„Nú þó að margar ræður og frásagnir …“
„… og þótti vera mikilmenni.“
„Þáttur Sveins og Finns. Capitulum“
„Þess er getið og svo er ritað …“
„… skjótt við víkjast konungs erindi.“
„Þáttur Rauðs hins ramma“
„Rauður hinn rammi hét maður einn…“
„… fyrir norðan og á milli og meginlands.“
„Þáttur Hrómundar halta. Capitulum“
„Eyvindur sörkvir hét maður …“
„… og lýkur hér frá honum að segja.“
„Þáttur Þorsteins skelkis“
„Það er sagt um sumarið eftir …“
„… með öðrum köppum konungs.“
„Þáttur Þiðranda og Þórhalls“
„Svá er sagt þá er Haraldur hinn hárfagri …“
„… sem nú skal frá segja.“
„Þangbrandur kom til Íslands og bauð kristni“
„Þá er Ólafur konungur Tryggvason hafði ii vetur …“
„… með konungi um veturinn vel haldnir.“
„Þáttur Eiríks rauða. Capitulum“
„Þorvaldur hét maður son Ósvalds Úlfssonar …“
„… hann bjó í Brattahlíð í Eiríksfirði.“
„Þáttur Svaða og Arnórs kerlingarnefs“
„Mikil og margföld er miskunn allsvaldanda guðs …“
„… Bjarnarsonar járnsíðu Ragnarssonar loðbrókar.“
„Ólafur konungur vitraðist Þórhalli á Knappstöðum“
„Maður er nefndur Þórhallur knappur …“
„… um allar veraldir amen.“
„Hallfreður kom til Íslands og hitti Kolfinnu“
„Litlu síðar um vorið …“
„… Hallfreður var þar um veturinn.“
„Útkoma Kjartans Ólafssonar“
„Þá spurði Ólafur konungur þau tíðindi …“
„… og óhamingja í verki þessu.“
„Hér hefur þátt Eindriða ilbreiðs og Ólafs konungs“
„Á nokkurum tíma þá er Ólafur konungur …“
„… og þótti æ vera hinn ágætasti maður.“
„Einar hjálpaði Halldóri eftir víg“
„Halldór son Snorra goða af Íslandi …“
„… og fyrir það hafði hann reiði á honum.“
„Hér er þáttur Eiríks Hákonarsonar. Capitulum“
„Það segja fróðir menn …“
„… sem segir í sögu virðulegs herra Ólafs konungs Tryggvasonar.“
Úr Ólafs sögu helga.
„Hér er þáttur Orms Stórólfssonar“
„Hængur hét maður son Ketils Naumdælajarls …“
„… allra manna fríðastur er menn hafa séð.“
„Þáttur Hallfreðar vandræðaskálds“
„Nú er þar til að taka …“
„… og eru margir menn frá honum komnir.“
„Er Erlingur frétti Svoldrarorustu“
„Þá er Erlingur Skjálgsson …“
„… og öllum kom hann til nokkurs þroska.“
Úr Ólafs sögu helga.
„Hér hefur Grænlendinga þátt. Capitulum“
„Það er nú þessu næst að Bjarni Herjúlfsson …“
„… nú er nokkuð orði á komið.“
„Hér segir af Einari þambarskelfi“
„Eftir Svoldrarorustu gaf Eiríkur jarl …“
„… hinn mesti styrkur og ástvinur.“
Úr Ólafs sögu helga.
„Þáttur af Sigmundi Brestissyni“
„Sveinn og Eiríkur jarlar sendu orð …“
„… og er góður bóndi.“
„Þáttur jarlanna. Einars, Þorfinns, Sumarliða“
„Litlu síðar en þeir …“
„… ríki það er hann átti í Orkneyjum.“
„Hér hefur upp þátt Hálfdanar svarta“
„Hálfdan svarti tók konungdóm átján vetra …“
„… en það var bannað af frændum hans.“
„Upphaf ríkis Haralds hárfagra. Capitulum“
„Að liðnum tíu vetrum …“
„… en hann gaf bæði löndin Sigurði bróður sínum.“
„Þáttur Hauks hábrókar“
„Björn að Haugi var í Svíþjóð …“
„… lýkur svá hér frá Haraldi konungi.“
„Þáttur Haralds grænska. Capitulum“
„Cecilía hét ein göfug kona …“
„… Haraldur konungur hafði henni ætlað einlæti.“
Undanfari Ólafs sögu helga.
„Hér er þáttur Ólafs Geirstaðaálfs“
„Drengur góður og höfðingi mikill …“
„… og skipaðist skjótt vıð.“
Undanfari Ólafs sögu helga.
„Hér hefur upp sögu Ólafs konungs Haraldssonar“
„Þá er liðið var frá hingaðburð vors herra Jesú Christi …“
„… en svá sem vér höfum sagt.“
„Þáttur Eyvindar úrarhorns“
„Eyvindur úrarhorn er maður nefndur …“
„… mjög misboðið í því verki.“
„Hér hefur upp þátt Styrbjarnar Svíakappa er hann barðist við Eirík Svíakonung“
„Frá því er að segja að Eiríkur …“
„… svo að menn vissu.“
„Frá Hróa“
„Hrói hét maður er upp fæddist í Danmörku …“
„… og er þar í Svíþjóð frá þeim komið margt göfugmenni.“
„Upphaf Fóstbræðra sögu. Capitulum“
„Guð drottinn Jesús Christus …“
„… þá er hér er komið Ólafs sögu.“
„Hér hefur upp þátt Eymundar og Ólafs konungs. Capitulum“
„Hringur hefir konungur heitið …“
„… stendur til þá ljósa að gera.“
„Hér hefur upp hinn níunda [þátt] Ólafs sögu Haraldssonar. Capitulum“
„Í þann tíma er Ólafur konungur sat í Sarpsborg …“
„… og andaðist í hvítavoðum.“
„Sigurður vann tröllkonu“
„Sigurður er maður nefndur …“
„… Sigurður er með Ólafi konungi í góðri virðingu.“
„Ísleifur fékk Döllu er síðan var biskup“
„Það er nú þessu næst að segja …“
„… hann reynda eg svo að öllum hlutum.“
„Ólafur konungur fór til Danmerkur í Limafjörð“
„Á einhverju sumri er sagt að Egill son Halls að Síðu …“
„… og þótti vera hinn besti drengur.“
„Hér hefur upp þátt Þormóðar Kolbrúnarskálds. Capitulum“
„Kongurinn Ólafur var hardla vinsæll …“
„… spyr nú öll þessi tíðindi og þóttu mikil.“
„Hér hefur upp þátt Eymundar af Skörum. Capitulum“
„Litlu eftir það er Ólafur Svíakonungur …“
„… svo að framgengt yrði.“
„Þáttur þeirra Orkneyinga. Capitulum“
„Mikill hermaður Einar jarl í Orkneyjum …“
„… eftir fall Ólafs konungs hins helga.“
„Hér segir frá Dala-Guðbrandi“
„Dala-Guðbrandur er maður nefndur …“
„… en hallæri mikið norður þaðan.“
„Hér er þáttur Indriða og Erlings. Capitulum“
„Ólafur konungur sendi boð um vorið …“
„… konu sína Sigríði og undi vel sínu ráði.“
„Þáttur Þormóðar er hann er með Knúti konungi í Danmörk. Capitulum“
„Prýðimaður mikill var Þormóður Kolbrúnarskáld …“
„… eftir hann dauðan sem enn mun síðar sagt verða.“
„Þáttur Ásbjarnar selsbana. Capitulum“
„Kvæði mörg þau er skáldin hafa ort …“
„… og kom það fyrir Þóri hund í Bjarkey.“
„Færeyinga þáttur og Ólafs konungs.“
„Réttliga hafa fróðir menn svo ritað …“
„… og óx hann þar upp.“
„Þáttur þeirra konunganna Ólafs og Knúts“
„Svá er sagt að Knútur hinn ríki …“
„… báðu hann öngrar vináttu vænta af Önundi konungi.“
„Hér hefur upp þátt Steins Skaptasonar“
„Trúfastur maður og traustur var hinn heilagi Ólafur konungur …“
„… þá hét hann ferð sinni og hafði engi orð fyrir.“
„Rauðúlfs þáttur. Capitulum“
„Úlfur hét maður er kallaður var Rauðúlfur …“
„… hann var eigi af lífi tekinn.“
„Konungur kristnaði menn norður ókunniga“
„Ólafur konungur spurði þá enn að nýju …“
„… og alla aðra að guði hefir líkað.“
„Skipan Ólafs konungs um liðið“
„Ólafur konungur hafði þá til sanns spurt …“
„… og hafa allir einn náttstað.“
„Viðurtal konungs og Þormóðar“
„Þá nátt er Ólafur konungur lá í safnaðinum …“
„… víggruður eður þar liggjum.“
Endar á vísu.
„Viðurtal þeirra Þormóðs og Dags“
„Svo er sagt þá er lokið var bardaganum …“
„… með þessum atburðum sem nú voru sagðir.“
„Þáttur frá Þrándi og frændum hans“
„Í þann tíma er Sveinn var konungur …“
„… Sigmundar Brestissonar eður afkvæmis hans.“
„Orkneyinga þáttur“
„Ólafur konungur Haraldsson fékk enga lýðskyldu …“
„… síðan tók Jón jarls nafn yfir öllum Orkneyjum.“
„Brenna Adams biskups“
„Þá er Jón biskup andaðist á Katanesi …“
„… en svá sem vér höfum sagt.“
Sjá Orkneyinga sögu.
„Hér hefur upp sögu Sverris konungs Sigurðarsonar“
„Í þann tíma er stýrðu Noregi …“
„… frá falli Magnúss konungs Erlingssonar.“
„Lýkur hér nú sögu Sverris Noregskonungs.“
Framan við söguna er formáli á bl. 145r (dálki 583-584): „prologus“. Sagan sjálf hefst í dálki 584.
„Hér hefur upp sögu Hákonar konungs gamla“
„Hér hefur upp sögu Hákonar gamla …“
„… síðan Baglar höfðu brotið.“
„[Þ]essir smáir articuli …“
„… áleitni við konunginn eður nokkurra illinda.“
Viðbætur, kaflar úr Lífssögu Ólafs helga eftir Styrmi fróða.
Eyða fyrir upphafsstaf.
„Hér hefur sögu Magnús [konungs og Haralds konungs]“
„Þar hefjum vér upp frásögn er Jarisleifur konungur …“
„… annar son Vilhjálms bastarðar.“
„Og lýkur hér sögu Haralds Sigurðarsonar.“
Inniheldur ýmsa ósjálfstæða þætti.
„[Þ]að er upphaf þessa máls að Haraldur konungur …“
„… og þar eru þeir á bænum Áslákur og Björn.“
Ófullgerð uppskrift.
Neðri helmingur dálks 826 og dálkur 827 auðir til að tákna eyðu í texta.
„[M]aður hét Auðun vestfirskur…“
„… og margir aðrir góðir menn.“
„[Þ]að er upphaf þessar frásagnar …“
„… á grauti mundi greyið sprungið hafa.“
„Lýk ég þar sögu frá Sneglu-Halla.“
„[Þ]á er Halldór Snorrason goða var með Haraldi konungi …“
„vingan sinni við Halldór. Og lýkur þar þessi frásögn.“
„[Þ]orsteinn hét einn íslenskur maður …“
„… en þó féll hann með konungi á Englandi.“
„[Ú]lfur hét maður er bjó á Þelamörk …“
„… föður Lopts föður Gunnlaugs smiðs.“
„[R]agnar hét maður og var ættaður suður á Jótlandi …“
„… sjálfræði og siðleysu. Og lýkur þar þessum þætti.“
Neðri helmingur dálks 843 og dálkar 844-846 auðir.
„Grænlendinga þáttur“
„Sokki hét maður og var Þórisson …“
„… til ættjarða sinna. Og lýkur þar þessi sögu.“
„Frá Helga og Úlfi“
„Sigurður jarl Löðversson réð fyrir Orkneyjum …“
„ …og bjuggu þar til elli. Og lýkur þar þessi sögu.“
„Saga hins heilaga Játvarðar …“
„Játvarður konungur hinn helgi …“
„… og þeirra synir þar byggt síðan.“
„Hér hefur annál frá hans upphafi og tölu Jeroními prests“
„Guð skapaði alla skepnu …“
„… Grasvöxtur lítill, fellir nokkur.“
Aðeins efri hluti dálks 905 skrifaður, að öðru leyti er blaðið autt.
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
Skinn
- I. bindi: Dálkmerking 1-463. Hlaupið yfir dálknúmer: 77, 404, 425.
- II. bindi: Dálkmerking 464-906. Hlaupið yfir dálknúmer: 504, 543, 544, 551-554. Dálkur 906 auður.
Í fyrsta bindi eru 15 kver:
- Kver I: 3 blöð, eitt tvinn og stakt blað.
- Kver II-VIII: 8 blöð hvert, 16 tvinn.
- Kver IX: 9 blöð, 4 tvinn en blað 7 laust.
- Kver X-XV: 8 blöð hvert, 24 tvinn.
- Kver I-VIII: 8 blöð hvert, 32 tvinn.
- Kver IX: 6 blöð, 3 tvinn.
- Kver X: 9 blöð, 4 tvinn en fyrsta blað stakt.
- Kver XI: 9 blöð, 4 tvinn en blað níu stakt.
- Kver XII: 6 blöð, 3 tvinn.
- Kver XIII: 8 blöð, 4 tvinn.
- Kver XIV: 7 blöð, 3 tvinn en fyrsta blað stakt.
- Handritið opnast sæmilega, en blöðin eru stíf.
- Verkunargöt eru víða.
- Flekkir á efrispássíu eru áberandi á bl. 116-132, eins og út frá olíu eða fitu.
- Smáir blettir, blek og o.fl. eru víða. Blektæring áberandi mest í X. kveri, einkum fremstu og öftustu blöðum þess. Ryðrauður blettur er á bl. 24v og 25r (hefur borist á milli).
- Sum blöð eru mikið skorin (bl. 8, 15, 16 og 24).
I. bindi:
- Tvídálka (1-905), að undanskildu bl. 1v sem er einn dálkur fyrir miðju blaði.
- Línufjöldi er yfirleitt 60 í hverjum dálki. Á bl. 1v-4r er hann frá 57 til 66.
- Leturflötur er að meðaltali 325 mm x 230 mm. Breidd heildarleturflatar á þeim blöðum sem Jón Þórðarson skrifar er nokkuð jöfn, um 230 mm. Sama er að segja um breidd dálka, hún er um 110 mm. Hæð leturflatar er hins vegar óreglulegri, getur verið allt frá 314 mm til 335 mm. Leturflötur fremstu blaðanna (1v-4r) sem eru með hendi Magnúsar Þórhallssonar er fremur óreglulegur. Hæðin er frá 292 mm til 327 mm. Breiddin er frá 230 mm til 245 mm. Að sama skapi er breidd dálka misjöfn, frá 108 mm til 120 mm.
- Markað er fyrir dálkum og línum (göt og skurðir) með hnífsoddsáhaldi. Hvergi sést dregið fyrir línum í I. bindi.
II. bindi:
- Tvídálka.
- Línufjöldi í fyrri hlutanum er að jafnaði 62, en á innskotsblöðunum 68.
- Leturflötur er að meðaltali 325 mm x 233 mm. Hæð leturflatar er fremur óregluleg líkt og á öðrum blöðum með hendi Magnúsar í fyrra bindinu, frá 315 mm til 333 mm. Breiddin er jafnari, frá 232 mm til 240 mm. Dálkbreidd er að jafnaði 110.
- Markað er fyrir dálkum og línum (göt og skurðir) með hnífsoddsáhaldi. Í II. bindi sjást línur á nokkrum blöðum (t.d. ljósar línur á bl. 20v, 25r, 26r-v, 28r, en dökkar línur á 27r (blý) og 28v).
Tvær hendur að mestu.
Með hendi Jóns Þórðarsonar:
- I: Bl. 4v (dálkur 11)—27v (dálkur 104, l. 58)
- 27v (dálkur 104, l. 60 (frá „hann var“))—27v (dálkur 105, l. 9 (til „víta“))
- 27v (dálkur 105, l. 17 (frá „og kaupir “))—36v (dálkur 141, l. 41 (til „skemur og“))
- 36v (dálkur 141, l. 45)—108r (dálkur 429, l. 26)
- 108r (dálkur 429, l. 29)—110r (dálkur 437, l. 13 (til „ferðar“))
- 110r (dálkur 437, l. 22 (frá „komnir“))—110v (dálkur 439, l. 22 (til „að“))
- 110v (dálkur 439, l. 31 (frá „gilli“))—111r (dálkur 440, l. 6 (til „skatt“))
- 111r (dálkur 440, l. 17 (frá „frændur mínir“))—111r (dálkur 441, l. 28)
- 111r (dálkur 441, l. 36 (frá „hörðu“))—134v (dálkur 535, l. 60) Skriftin er textaskrift.
Með hendi Magnúsar Þórhallssonar:
- II: Bl. 1v-4r (dálkur 10)
- 27v (dálkur 104, l. 59-60 („þá bjó — Svarfaðardal“))
- 27v (dálkur 105, l. 9 (frá „þá fór Þorleifur“))—27v (dálkur 105, l. 17 (til „fer Þorleifur“))
- 36v (dálkur 141, l. 41 (frá „féll“))—36v (dálkur 141, l. 44 (til „sumri“))
- 134v (dálkur 535, l. 61)—187v (dálkur 754)
- 211r (dálkur 847)—225v (dálkur 905)
Óþekktur skrifari:
- III: Bl. 108r (dálkur 429, l. 27-28).
Óþekktur skrifari:
- IV. Bl. 110r (dálkur 437, l. 13 (frá „en er“))—110r (dálkur 437, l. 22 (til „voru“))
- 110v (dálkur 439, l. 22 (frá „eg“))—110v (dálkur 439, l. 31 (til „Össurarson“))
- 111r (dálkur 440, l. 6 (frá „heimtan“))—111r (dálkur 440, l. 17 (til „til (mannníðingar“))
- 111r (dálkur 441, l. 29-36 (til „gilli“))
Vera kann að Jón Þórðarson hafi skrifað orðin „nú slitið þinginu“ á bl. 110v (dálki 439, l. 24).
Handritið er allt lýst með litdregnum upphafsstöfum og eru lýsingarnar gerðar af Magnúsi Þórhallssyni (sbr. formála á bl. 1v). Sams konar upphafsstafir eru í Stjórnarhandritinu AM 226 fol. og þykir líklegt að Magnús Þórhallsson hafi einnig lýst það handrit (sbr. Guðbjörg Kristjánsdóttir 1993:26 og Matthías Þórðarson 1931:340). Mjög svipaða upphafsstafi er einnig að finna í Jónsbókarhandritunum GKS 3268 4to og GKS 3270 4to frá miðri 14. öld (Guðbjörg Kristjánsdóttir 1993:25).
Spássíumyndir eru á þremur stöðum við mikilvæg efnisskil í handritinu:
- Bl. 5v: Mynd við upphaf Ólafs sögu Tryggvasonar.
- Bl. 9v: Mynd við upphaf kaflans um fæðingu Ólafs Tryggvasonar.
- Bl. 79r: Mynd við upphaf Ólafs sögu helga.
Mjög stórir sögustafir (8-27 inndregnar línur) eru í upphafi meginefnisþátta handritsins eða við mikilvæg kaflaskil:
- Bl. 5v (dálki 15): H (10 línur) í upphafi Ólafs sögu Tryggvasonar.
- Bl. 9v (dálki 31): A (9 línur) í upphafi kaflans um fæðingu Ólafs Tryggvasonar.
- Bl. 75r (dálki 295): H (11 línur) í upphafi Hálfdanar þáttar svarta.
- Bl. 76r (dálki 298): A (8 línur) í upphafi Haralds þáttar hárfagra.
- Bl. 79r (dálki 310): Þ (14 línur) í upphafi Ólafs sögu helga.
- Bl. 145r (dálki 584): I (27 línur) í upphafi Sverris sögu.
- Bl. 164r (dálki 659): H (10 línur) í upphafi Hákonar sögu Hákonarsonar.
Minni sögustafir (5-6 inndregnar línur) eru á eftirtöldum stöðum:
- Bl. 3v (dálki 8): N (5 línur) í upphafi þáttarins Hversu Noregur byggðist.
- Bl. 4v (dálki 11): Þ (5 línur) í upphafi Eiríks sögu víðförla.
- Bl. 13r (dálki 45): Þ (5 línur) í upphafi Jómsvíkinga sögu.
- Bl. 60v (dálki 237): A (6 línur) í upphafi Indriða þáttar ilbreiðs.
- Bl. 65v (dálki 257): N (5 línur) í upphafi kafla í Ólafs sögu Tryggvasonar.
- Bl. 68r (dálki 267): S (5 línur) í upphafi kafla í Ólafs sögu Tryggvasonar.
- Bl. 69v (dálki 272): H (5 línur) í upphafi Orms þáttar Stórólfssonar.
- Bl. 145r (dálki 583): H (5 línur) í upphafi formála að Sverris sögu.
- Bl. 155r (dálki 623): E (6 línur) í upphafi þáttar í Sverris sögu.
- Bl. 156v (dálki 630): H (5 línur) í upphafi þáttar í Sverris sögu.
- Bl. 157v (dálki 634): Þ (5 línur) í upphafi þáttar í Sverris sögu.
Miðlungsstórir upphafsstafir (yfirleitt 4-6 inndregnar línur) skreyttir með pennaflúri og margir með myndum af dýrum og kynjaskepnum ýmis konar, eru við önnur mikilvæg þátta- eða kaflaskil. Þrír til fjórir litir eru notaðir (rauður, rauðbrúnn, grænn og/eða gráblár) og stafirnir sjálfir eru flestir tvílitir, með sams konar innlagðri skreytingu eða mynstri og í sögustöfum sömu stærðar.
Minni pennaflúraðir upphafsstafir (yfirleitt 3 inndregnar línur), einlitir með flúri í öðrum lit, eru annars að jafnaði við kaflaskil.
Á innskotsbl. 188-210 eru bæði stórir pennaflúraðir upphafsstafir með myndum af kynjaskepnum og pennaflúraðir stafir af minni gerðinni.
Óflúraðir upphafsstafir eru á bl. 55v-59r, 75v, 76v og 211v-213v, sennilega ófullgerðir.
Rauður litur er dreginn til áherslu í hástafi á bl. 2r-3r og á innskotsbl. 188r-204v.
Rauðritaðar fyrirsagnir eru alls staðar við upphaf meginefnisþátta og kafla.
Á bl. 186vb-187vog innskotsbl. 204-210 hefur ekki verið fyllt inn í eyður fyrir upphafsstafi og fyrirsagnir.
Innskotsblöð:
- Bl. 188-210 innskotsblöð, en talið er að Þorleifur Björnsson hirðstjóri á Reykhólum hafi látið skrifa þau einhvern tíma á 15. öld. Tvær meginhendur (A-B) eru á innskotsblöðunum en átta afleysingahendur (C-J):
A skrifar bl.:
188r (dálkur 755)—195r (dálkur 784, l. 13)
195r (d. 784, l. 18)—195v (d. 786, l. 17)
195v (d. 786, l. 23)—197r (dálkur 791, l. 8)
—197r (d. 791, l. 13)—197v (dálkur 793, l. 54 (til „geysa“))
197v (dálkur 794)—198v (dálkur 797, l. 43)
198v (dálkur 797, l. 48)—198v (dálkur 798, l. 60)
199r (dálkur 799)—199v (dálkur 801, l. 8)
199v (dálkur 801, l. 18)—199v (dálkur 802, l. 6)
199v (dálkur 802, l. 11)—200r (dálkur 803, l. 3)
200r (dálkur 803, l. 7-64)
200v (dálkur 804)—200v (dálkur 814, l. 52)
200v (dálkur 814, l. 58)—203v (818, l. 55 (til „konungs efni“))
203v (dálkur 818, l. 63 (frá „herja“))—203v (dálkur 818, l. 70).
204r (dálkur 819, l. 4-8)
204r (dálkur 819, l. 56-64)
B skrifar bl.:
198v (dálkur 797, l. 44-47)
199v (dálkur 801, l. 9-17)
199v (dálkur 802, l. 7-10)
200r (dálkur 803, l. 4-6)
200r (dálkur 803, l. 65-70)
204r (dálkur 819, l. 3)
204r (dálkur 819, l. 9-55)
204r (dálkur 819, l. 65)-204r (dálkur 820, l. 15)
204r (dálkur 820, l. 18)-204r (dálkur 820, l. 71 (til „fylki“))
204v (dálkur 821, l. 1-26 (til „Norðmandí“))
204v (dálkur 821, l. 29 (frá „legði“))—204v (dálkur 821, l. 32 (til „þeirra“))
204v (dálkur 821, l. 38)—205r (dálkur 823, l. 67)
205r (dálkur 824)—205v (dálkur 825, l. 40 (til „á skíð“))
205v (dálkur 825, l. 45)—207v (dálkur 833, l. 49)
.- Átta afleysingahendur (C-J):
Afleysingahendur í A:
C:
195r (dálkur 784, l. 14-17).
Þó kann að vera að hér sé um tvær hendur að ræða, þ.e. að einn skrifari hafi skrifað l. 14-16 og annar hluta af l. 17.
D:
195v (dálkur 786, l. 18-22).
Minnir á hönd Þorsteins Þorleifssonar.
E:
197r (dálkur 791, l. 9-12 og hugsanlega nokkur orð í l. 13).
Skrifari Þorleifs Björnssonar.
F:
197v (dálkur 793, l. 54 (frá „vith“))-197v (dálkur 793, l. 70)
198v (dálkur 798, l. 61-69).
G:
202v (dálkur 814, l. 53-57)
203v (dálkur 818, l. 55 (frá „Ok“))-203v (dálkur 818, l.63 (til „hjálm“)).
Afleysingahendur í B:
H:
204r (dálkur 820, l. 16-17)
204r (dálkur 820, l. 71 (frá „eitt“))-204r (dálkur 820, l. 73)
204v (dálkur 821, l. 32 (frá „og hratt“))-204v (dálkur 821, l. 37)
205r (dálkur 823, l. 68-72)
205v (dálkur 825, l. 40 („ok rener“))-205v (dálkur 825, l. 44).
I:
204v (dálkur 821, l. 26 (frá „og vildi“ eða fyrr))-204v (dálkur 821, l. 29 (til „að hann“)).
J:
207v (dálkur 833, l. 50-52)
203v (dálkur 838, l. 29-35)).
Minnir á eina af aðalhöndum íslensku lækningabókarinnar í Dublin, en sú bók tengist Þorleifi Björnssyni.
Á bl. 187v (dálkar 753-754) hefur Árni Magnússon fyllt í fáeinar eyður, þar sem orð hafa máðst út vegna slits.
- Lesbrigði: 76v.
- Leiðréttingar skrifara: 15r, 16r, 29r, 59v, 66r, 78r, 116r.
- Leiðréttingar, síðari tíma: 12v (Árni Magnússon), 56r, 58r, 77v.
- Athugasemdir við texta: 3v, 4r, 8v, 9v, 11r, 12v, 15v, 16r, 17v, 18r, 19r, 20r, 14v, 25v, 27v, 29r, 30r, 31v, 33r, 34v, 35r-36v, 37v-38r, 39r, 40v-42r, 44v, 47r-49r, 51v-52r, 54r, 55v-57r, 58r, 59v, 60v, 62v, 66r-v, 68v-69v, 71v-72r, 73v, 74v-75r, 76r, 78r, 81v-82r, 87r, 90r, 93v, 111r.
- Almennar athugasemdir: 1r, 2r, 87r.
- Ártöl: 12v-13r, 15r, 18v-20r, 32v, 33v-34v, 36r, 38r-39v, 46r, 48r-50v, 53r, 55r-57v, 58v, 69r-v.
- Ferill: 1v.
- Tölustafir: 5v, 12v, 15r, 22r, 25r, 26r-v, 60r, 87r.
- Pennakrot: 1r-v.
- Áherslumerki: 12v, 15v-16v, 20r, 25r, 26r, 27r-v, 28v, 30r, 33r-v, 35v, 36v-38r, 41r, 42r, 43r-v, 44v, 45v-46r, 47r-v, 49r, 50v, 52r-53r, 54r, 57r-v, 59r, 60r, 66r, 68r, 72r, 73r, 78r, 81r, 87r-v.
- Bendistafir: 3r-4r, 6r, 7r-8v, 11v-12r, 14v-15r, 16r, 25r-26r, 27v-28v, 29v, 32v, 35v, 36v, 37v-38r, 40r-v, 42r, 43r, 45r-47v, 52v, 53v, 54v, 56r-57r, 60r-v, 62r, 63r, 64r-66v, 69r-71v, 75r, 76v-77r, 78r-v, 79v-82r, 83r-84r, 85r-v, 86v-87r, 90v-91r, 92v-93r, 98v-100r, 102r-103r, 104r, 105r, 106r-v, 108r, 109v, 111v, 114v-115r, 116r-v.
- Leiðbeiningastafir: 6r-7v, 69r.
- Tákn: 4v, 57r, 60r, 61v, 64r, 73v, 81r, 83v, 87r, 88r, 96r, 101v.
- Leiðréttingar skrifara: 136r, 138v, 141r, 143r, 148r, 174r-v, 181v, 188r, 203r, 206r, 208r.
- Leiðréttingar, síðari tíma: 130v, 146v, 208v, 218r, 220r.
- Viðbætur: 188r, 219v (e.t.v. Jón Finnsson í Flatey), 222r (skrifari), 225r (skrifari).
- Athugasemdir við texta: 121r, 122r, 123v, 125v, 130v, 134r, 135r, 136r, 139v, 144r, 153v, 171r, 187v, 189r-v, 191v, 204r, 213r, 215v, 217v (Þormóður Torfason), 216v-218v, 219v, 220v, 221v-222v.
- Almennar athugasemdir: 121v, 188r, 190v, 196r, 204r, 205r-v, 209r (hugsanlega vísubrot), 209r-210v, 220v, 225v.
- Spássíuteikning: 199r.
- Tilvísanir: 140r.
- Ártöl: 215v-221v, 223r-224r.
- Nöfn: 133v, 208r.
- Pennakrot: 150v, 178v (villuletur?), 189r, 190v, 198v, 201r, 204r, 210v, 219v (villuletur?), 220r.
- Áherslumerki: 129v, 171v, 189v, 215v-216r, 217v-220v, 221v-222v, 223v, 224v-225r.
- Bendistafir: 118r-120r, 121v-124v, 125v-127v, 128v, 129v, 130v-132r, 133r, 134r, 135r-136v, 138v-141r, 142r, 149v, 151v-152r, 154v, 160r, 164r, 166r, 167v-169r, 170r-171r, 172v-173r, 174v-176r, 177r-179v, 180v-183v, 184v-187r, 188r, 189r-190v, 191v-192v, 193v-194v, 195v-196r, 197r-198r, 199r-200v, 201v-202r, 203r-204r, 207r, 208r, 209r.
- Leiðbeiningastafir: 123v-124r, 126v, 191v-192r, 193v, 195v, 196v-197v, 198v, 202r-v.
- Tákn: 122v, 127v, 129v, 166r, 168r-v, 169v-170v, 173v, 178v-179r, 184r, 189r-v, 190v-191r, 192v, 193v, 198v, 203r, 205r, 215r, 219r-224v.
Bæði bindin bundin inn á sama máta. Pappaspjöld klædd með ljósbrúnu kálfskinni (440 mm x 305 mm x 55-60 mm). Gullþrykkt út við jaðar spjaldanna með munstri sem samanstendur af beinum línum og laufblaðaflúri. Doppaður miðjureitur er afmarkaður með einföldum blindþrykkslínum. Í ramma milli miðjureits og jaðargyllingar er blindþrykktur öldóttur borði, samsettur úr flórískum og geometrískum bogformum. Doppað milli þessa borða og jaðarlínu. Kjölur skiptist í átta reiti og eru reitir gullþrykktir með klisjum (mótíf tengjast dönsku krúnunni) nema annar reitur ofan frá, sem er rauðlitaður með gullþrykkt: „CODEX FLATEYENSIS“ og þriðji ofan frá sem er grænlitaður með gullþrykkt: „PARS I“ á fyrra bindi og „PARS II“ á því seinna.
Marmoríseruð saurblöðin eru orðin álagssnjáð og upplituð.
Historie og herkomst
Handritið var skrifað á Íslandi á árunum 1387-1394. Í Flateyjarannál kemur fram að Jón Þórðarson hafi farið utan árið 1388 og því ætla menn að hann hafi skrifað sinn hluta á árunum 1387-1388. Þetta styður klausa á bl. 4r (dálkur 10, l. 48-50): „Þessi Ólafur var heitinn eftir hinum heilaga Ólafi konungi Haraldssyni eftir sjálfs hans tilvísan. Hann var þá konungur er sjá bók var skrifuð þá var liðið frá hingað burð várs herra Jesú Christi. m.ccc.lxxx. og vij. ár.“. Flateyjarbók lýkur með Flateyjarannál árið 1394, þannig að Magnús Þórhallsson skrifar sinn hluta á árunum 1389-1394. Lítið er vitað um ævi skrifaranna, þó er talið að Jón sé sá sami og var ráðsmaður á Reynistað í Skagafirði fyrir 1383. Á hinn bóginn er talið að Magnús sé sá sem kemur árið 1397 við tvö jarðabréf ábótans á Helgafellsklaustri, og hafi hann þá verið prestur á Helgafelli. Blöð 188-210 eru innskotsblöð, sennilega skrifuð einhvern tíma á 15. öld fyrir Þorleif Björnsson hirðstjóra.
Í formála Flateyjarbókar segir að handritið eigi Jón Hákonarson í Víðidalstungu (1v). Á bl. 1v kemur og fram að Jón Finnsson þáði það að gjöf frá föðurföður sínum Jóni Björnssyni bónda í Flatey. Handritið hefur að öllum líkindum gengið í arf í ætt Jóns Björnssonar, en faðir hans var Björn Þorleifsson á Reykhólum. Faðir Björns var Þorleifur hirðstjóri en leidd hafa verið rök að því að hann hafi á 15. öld aukið 23 blöðum í handritið sem glatast höfðu úr því. Hans faðir var Björn ríki Þorleifsson hirðstjóri á Skarði, hans faðir Þorleifur Árnason. Þorleifur Árnason keypti hálfa Víðidalstungu af Guðnýju dóttur Jóns Hákonarsonar og handritið e.t.v. einnig komist í eigu hans. Jón Finnsson gaf Flateyjarbók síðan Brynjólfi Sveinssyni biskupi árið 1647, en Brynjólfur gaf bókina Friðriki konungi þriðja árið 1656. Vert er og að geta þess að handritið var í Skálholti nokkur ár í láni hjá Oddi Einarssyni biskupi, sem getur þess árið 1612.
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 21. apríl 1971.
[Additional]
- Stafrænar myndir á www.sagnanet.is.
- Ljósprentað í Corpus Codicum Islandicorum Medii Aevi (I) 1930.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.