Håndskrift detailjer
AM 102 8vo
Vis billederKvæðabók; Island, 1600-1699
Indhold
Sálmar og kvæði
Vegferðarmaður einn eg er
„Sálmur úr þýsku snúinn af föður mínum sæla (blessaðrar minningar). Með lag: Náttúran öll og etc.“
„Vegferðarmaður einn eg er …“
„Náttúran öll og eðli manns“
6 erindi.
Hvenær sem finn eg heilsubrest
„Annar sálmur af sama úr þýsku útlagður. Með lag: Þá linnir þessari líkamsvist“
„Hvenær sem finn eg heilsubrest …“
„Þá linnir þessari líkamsvist“
9 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1645“.
Drottinn, frels mig og dæm mitt mál
„Þriðji sálmur af sama ortur. Tón: Þá linnir hér mín líkamsvist“
„Drottinn, frels mig og dæm mitt mál …“
„Þá linnir hér mín líkamsvist“
3 erindi. Ljóðlínur síðustu vísunnar eru undirstrikaðar og aðrar skrifaðar fyrir ofan (önnur gerð vísunnar). Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1645“.
Walerí Herbergeri diktur
„Fjórði sálmur af sama úr þýsku útlagður. Með tón: Einn herra eg best ætti“
„Í himna fögnuð fríðan …“
„Einn herra eg best ætti“
5 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1646“.
Um himnaríki hér skulum tala
„Sálmur úr dönsku útlagður af sama. Með sitt eigið lag“
„Um himnaríki hér skulum tala …“
6 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1646“.
Guð allra vor, ástkæri faðir og herra
„Sálmur Davíðs 8. af sama ortur. Með þýskan tón, eður sem Lávarður vor, lifandi drottinn eini“
„Guð allra vor, ástkæri faðir og herra …“
„Lávarður vor, lifandi drottinn eini“
7 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1646“.
Í Jesú náðar nafni
„Kvöldsálmur einn af sama ortur. Með lag: Þá Jesús var enn að ræða það áður kenndi“
„Í Jesú náðar nafni …“
„Þá Jesús var enn að ræða það áður kenndi“
6 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „1657“.
Veröld eg vil þér segja
„Sálmur úr þýsku snúinn af sama diktaður. Með lag: Einn herra eg best ætti“
„Veröld eg vil þér segja …“
„Einn herra eg best ætti“
>5 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „Anno 1639“.
Í minni neyð og mótgangs tíð
„Bæn Jóna spámanns af sama diktuð. Með danskt lag“
„Í minni neyð og mótgangs tíð …“
8 erindi. Á spássíu við upphaf kvæðis stendur „1641“.
Um Guðs engla dýra
„Engladiktur með þýskum kvæðistón. Ortur af sama“
„Um Guðs engla dýra …“
12 erindi.
Veturinn vill ei linna
„Sálmur ortur af sama um þann harða vetur“
„Veturinn vill ei linna …“
6 erindi.
Dyggðaspegill
„Eitt kvæði ort af sama, kallst Dyggðaspegill“
„Dyggðaspegil hef eg hugðan …“
16 erindi.
Ljúfi Jesú, lausnari minn
„Sálmur ortur af sama. Með tón: Gæskuríkasti græðari“
„Ljúfi Jesú, lausnari minn …“
„Gæskuríkasti græðari minn“
3 erindi.
„Æruminning Ragnheiðar Eggertsdóttur guðlegs lífernis og kristilegs andláts. Anno 1642“
„Svo er háttað sem heyi …“
21 erindi. Á spássíu stendur: „af sama“.
„Lofleg minning í fæstu ljóðum eftir Ara sál. (afa minn, sællrar minningar) Magnússon. Ort af sama“
„Eg má ekki annað …“
7 erindi.
Magnúsi vel vegni
Ljúfi Jesú, lausnari minn
„Sálmur ortur af sama“
„Ljúfi Jesú, lausnari minn …“
6 erindi. Undir stendur „Endir“ og á líklega við sálma og kvæði séra Jóns Arasonar í Vatnsfirði.
Heiður sé Guði á himni og jörð
„Morgunsálmur. Með tón: Heiðrum vér Guð af hug og sál“
„Heiður sé Guði á himni og jörð …“
„Heiðrum vér Guð af hug og sál“
7 erindi.
Ó, Jesú minn, ég finn að álíður hér
„Eftirvarandi æru, lífs og andlátsminning föður míns sæla, séra Jóns Arasonar, nú blessaðrar minningar, í ljóð snúin af mér G.J.S.“
„Ókunnugt mun öngvum …“
24 erindi.
Jesús er sætt líf sálnanna
„Einn hjartnæmur sálmur um velgjörninga Jesú Kristí“
„Jesús er sætt líf sálnanna …“
14 erindi.
Hörmung mitt hjartað stangar
„Einn hjartnæmur sálmur um syndanna viðurkenning. Með sínu lagi“
„Hörmung mitt hjartað stangar …“
13 erindi.
Rís upp, drottni dýrð
„Einn sálmur um fagnaðarfulla veru Guðs barna og þá andlegu Jerúsalem. Ortur af Sra J. T.s.“
„Rís upp, drottni dýrð …“
6 erindi.
Undir kvæðið hefur skrifarinn sett þessa klausu og fangamark sitt undir: „Penninn lakur líst mér vera þessi / skýrt það vottar skrift á vessi. O. Th.s.“
Reisusálmur
„Einn reisusálmur. Með tón: Faðir vor sem á himnum ert“
„Ó, þú guðs barna geymarinn …“
13 erindi.
Nýárssálmur
„Einn nýárssálmur með sitt lag“
„Árið nýtt gefi gott …“
3 erindi.
Mikils ætta eg aumur að akta
„Lofsöngur um þá heilögu Guðs engla“
„Mikils ætta eg aumur að akta …“
27 erindi.
Gæskuríkasti græðari minn
„Ein auðmjúk játning og klögun fyrir Kristo um náttúruspilling og holdsins veikleika“
„Gæskuríkasti græðari minn …“
14 erindi.
Mitt hjarta hvar til hryggist þú
„Sálmur í móti ágirnd og búksorg. Með sínum tón“
„Mitt hjarta hvar til hryggist þú …“
16 erindi.
Jesúm vil ég jörðu á
„Sálmvers gjört af Jóni Arasyni“
„Jesúm vil ég jörðu á …“
1 erindi.
Morgunsálmar Kolbeins Grímssonar
„Nú eftir fylgir nokkrir ágætir morgunsálmar af Kolbeini ortir eftir áðurnefndri bænabók eður hennar morgunbænum sem sérhvörn dag vikunnar syngjast mega. Fyrsti sálmur á sunnudögum. Með lag: Jesús Guðs son eingetinn“
„Herra himneski faðir …“
„Jesús Guðs son eingetinn“
15 erindi.
Morgunsálmur á mánudögum. Tón: Náttúran öll og eðlið manns
„Morgunsálmur á mánudögum. Tón: Náttúran öll og eðlið manns“
„Himneski Guð vor, herra minn …“
„Náttúran öll og eðli manns“
Morgunsálmur á þriðjudögum. Tón: Í dag eitt blessað barnið er
„Morgunsálmur á þriðjudögum. Tón: Í dag eitt blessað barnið er“
„Lof sé Guði sem lönd og sjó …“
„Í dag eitt blessað barnið er“
8 erindi.
Morgunsálmur á miðvikudögum. Tón: Gæskuríkasti
„Morgunsálmur á miðvikudögum. Tón: Gæskuríkasti“
„Almættis mildin, eilíf blíð …“
„Gæskuríkasti græðari minn“
9 erindi.
Morgunsálmur á fimmtudögum. Tón: Konung Davíð sem kenndi
„Morgunsálmur á fimmtudögum. Tón: Konung Davíð sem kenndi“
„Ó, herra Jesú Kristi …“
„Konung Davíð sem kenndi“
13 erindi.
Morgunsálmur á föstudögum. Tón: Minn herra Jesú, maður og guð
„Morgunsálmur á föstudögum. Tón: Minn herra Jesú, maður og guð“
„Blessuð sé gjörvöll þrenning þýð …“
„Minn herra Jesú, maður og Guð“
10 erindi.
Morgunsálmur á laugardögum. Tón: Til þín, heilagi herra Guð
„Morgunsálmur á laugardögum. Tón: Til þín, heilagi herra Guð“
„Ó, þú sanni eilífi Guð og faðir Jesú mæti …“
„Til þín, heilagi herra Guð“
12 erindi.
Kvöldsálmar Kolbeins Grímssonar
„Nokkrir kvöldsálmar ortir af sama. Kvöldsálmur á sunnudögum. Tón: Í svefni og vöku“
„Voldugi herra, verndin mín …“
„Í svefni og vöku sannlega vér“
13 erindi.
Kvöldsálmur á mánudögum. Tón: Upp, mitt hjarta, mín önd og sál
„Kvöldsálmur á mánudögum. Tón: Upp, mitt hjarta, mín önd og sál“
„Lifandi drottinn líknar skær …“
„Upp, mitt hjarta, mín önd og sál“
6 erindi.
Kvöldsálmur á þriðjudögum. Tón: Út rak Jesús fornan fjanda
„Kvöldsálmur á þriðjudögum. Tón: Út rak Jesús fornan fjanda“
„Herra Guð og heilagur faðir …“
„Út rak Jesús fornan fjanda“
12 erindi.
Kvöldsálmur á miðvikudögum. Tón: Eilífur Guð og faðir kær
„Kvöldsálmur á miðvikudögum. Tón: Eilífur Guð og faðir kær“
„Ó, þú heilaga þrenning þýð …“
„Eilífur Guð og faðir kær“
10 erindi.
Kvöldsálmur á fimmtudögum. Með hymnalag
„Kvöldsálmur á fimmtudögum. Með hymnalag“
„Lofum vér Guð og föður fyrst …“
„Hymnalag“
19 erindi.
Kvöldsálmur á föstudögum. Tón: Einn herra eg best
„Kvöldsálmur á föstudögum. Tón: Einn herra eg best“
„Hátt lof sé drottni dýrum …“
„Einn herra ég best ætti“
12 erindi.
Kvöldsálmur á laugardag. Tón: Eins og sitt barn faðir ástar gjarn
„Kvöldsálmur á laugardag. Tón: Eins og sitt barn faðir ástar gjarn“
„Hátt lof sé þér sem hæstur er …“
„Eins og sitt barn / faðir ástargjarn“
16 erindi.
Guð gefi oss góðan dag
„Sjötti morgunsálmur ortur af séra Ólafi Jónssyni“
„Guð gefi oss góðan dag …“
12 erindi.
Guð minn, gef oss nú góðan dag
„Ágætur morgunsálmur ortur af Pétri Einarssyni“
„Guð minn, gef oss nú góðan dag …“
6 erindi.
Af hjarta, hug og munni
„Morgunsálmur. Tón: Gæsku Guðs vér prísum“
„Af hjarta, hug og munni …“
„Gæsku Guðs vér prísum“
11 erindi.
Í Jesú nafni, ó, Guð minn
„Sálmur á morgna ortur af sra Jóni Þ.s.“
„Í Jesú nafni, ó, Guð minn …“
28 erindi.
Guðs föður náð og miskunn mest
„Sálmur á morgna. Ortur af sama sra Jóni Þ.s. etc“
„Guðs föður náð og miskunn mest …“
3 erindi.
Lít upp, mín ljúfa önd
„Kvöldsálmur ortur af sra Ólafi J.s. Tón: Hugurinn etc.“
„Lít upp, mín ljúfa önd …“
„Hugurinn“
27 erindi.
Gef þú oss, Jesú, góða nótt
„Einn kvöldsálmur. Með sinn tón“
„Gef þú oss, Jesú, góða nótt …“
7 erindi.
Dagur er kominn að kvöldi
„Annar kvöldsálmur. Með sinn tón“
„Dagur er kominn að kvöldi …“
8 erindi.
Líknsamasti lífgjafarinn trúr
„Enn einn. Með sinn tón“
„Líknsamasti lífgjafarinn trúr …“
9 erindi.
Ó, herra Guð minn, hjálparmúr
„Enn einn k.ps. Tón: Á þér, herra, hef ég nú“
„Ó, herra Guð, minn hjálparmúr …“
„Á þér, herra, hef ég nú“
8 erindi.
Guð faðir, sonur og andi hreinn
„Enn einn k.ps. Með sinn tón“
„Guð faðir, sonur og andi hreinn …“
12 erindi.
Herrann í himnaveldi
„Enn einn kvölds. Með sinn tón“
„Herrann í himnaveldi …“
9 erindi.
Sætt lof syng Guði feginn
„Nítjándi kvöldsálmur. Með lag: Gæsku Guðs vér prísum“
„Sætt lof syng Guði feginn …“
„Gæsku Guðs vér prísum“
Vantar aftan af. Aðeins eitt erindi og upphaf annars.
Sálmur
„… þér, ó herra kær …“
Vantar framan af. Tólf erindi (vantar framan af því fremsta). Úr upphafsstöfum varðveittra erinda má lesa brot úr nafni: „ndur Jónson“.
Sála mín, sál, vakna þú
„Burtferðarminning af fimmta orðinu Kristí á krossinum. Author séra Einar Guðmundsson“
„Sála mín, sál, vakna þú …“
13 erindi.
Sárt er sverð í nýrum
„Píslarminning Kolbeins Grímssonar. Við tón sem Niðurstignings vísur“
„Sárt er sverð í nýrum …“
„Niðurstigningarvísur“
68 erindi.
Sálmaupphöf
Aðeins upphafslína hvers erindis viðkomandi sálms er skrifuð upp.
Nú kom heiðinna hjálparráð
„Hér að skrifast upphaf sérhvörs sálms vers þessa eftirfylgjanda sálms“
„Nú kom heiðinna hjálparráð …“
7 erindi.
Skaparinn stjarna herra hreinn
„Annars sálms erindi“
„Skaparinn stjarna herra hreinn …“
8 erindi.
Mildi Jesú, sem manndóm tókst
Jesús Guðs son eingetinn
Heiðra skulum vér herrann Krist
Syngið Guði sæta dýrð
Borinn er sveinn í Betlehem
Í dag eitt blessað barnið er
Frelsarinn er oss fæddur nú
Indulci jubilo, glaðir syngjum svo
Nú viljum vér allir þakka Guði
Lofið Guð, góðir kristnir menn
Ofan af himnum hér kom ég
Kristnin í Guði glödd
Sá frjáls við lögmál fæddur er
Guð láti söng vorn ganga nú
Gæsku Guðs vér prísum
Þá barnið Jesú í Betlehem
Jesú, í fátækt fæddist þú
Héðan í burt með friði ég fer
Guð þann engil sinn Gabríel
Þá Jesús til Jerúsalem
Jesús Kristur á krossi var
Oss lát þinn anda styrkja
Þann heilaga kross vor herra bar
Endurlausnarinn vor Jesú Krist
Guðs son í grimmu dauðans bönd
Í dag oss Kristur upp aftur reis
Upprisin játum Jesú Krist
Upprisinn er Kristur af öllum kvölum leystur
Allt fagurt ljós oss birtist brátt
Páskalamb vér heilagt höfum
Dýrðlegi kóngur, ó, Kriste
Í dag þá hátíð höldum vér
Heill helgra manna
Allir kristnir nú kátir sé
Kom skapari, heilagur andi
Nú biðjum vér heilagan anda
Heilagan anda áköllum nú
Kom Guð, heilagi andi, hér
Upphöf og skammstafanir sálma
Gæti verið skrifað upp til minnis við sálmasöng eða kirkjuþjónustu.
Atburðir sem skeðu eftir það þá herrann Kristur hann var dæmdur til dauða
„Svo skrifa þeir gömlu lærifeður og þeir aðrir sem vandlega hafa eftir leitað og rannsakað frá atburðum sem skeðu eftir það þá herrann Kristur hann var dæmdur til dauða. Dómsatkvæði Pílati finnst svolátandi á latínumáli“
„Jesúm af Nasaret villanda fólkið, forsmáandi keisarann …“
„… en þrettán hundruð faðmar.“
Úr heilagri ritningu
„Eftir fylgja nokkur dæmi út af heilagri ritningu hvörsu náðuglega Guð hefur sína alla tíma frelsað. Gen. 12, 15, 17, 18.“
„Abraham gekk út af landi …“
„… þar fyrir er kóngsins herlið af Sýría sloppið.“
Hugsanlega vantar aftan af.
Tvísöngssálmar
Tveir tvísöngssálmar með nótum.
Sálmar
Ölvísur
Jesú minn, ég finn álíður hér
„Eftirlangan til Guðs ríkis héðan úr eymdinni. Með bassa og tenor“
„Jesú minn, ég finn álíður hér …“
Jesú, mín morgunstjarna
„Barnasöngur aumra til Jesúm. Með bassa og tenor“
„Jesú, mín morgunstjarna“
Fælix ille animi
„Carminis genus. Með tenor, discant, bassa og altum“
„Fælix ille animi …“
O pater, o hominum
Fysisk Beskrivelse / Kodikologi
- Síðari tíma blaðmerking 1-130, á neðri spássíu fyrir miðju.
- Blaðmerking er einnig efst í hægra horni, 1-87 (sbr. blöð 1-87), 100-109 (sbr. blöð 88r-97v), 200-217 (sbr. blöð 98r-115v).
Átján kver.
- Kver I: blöð 1-8, 4 tvinn.
- Kver II: blöð 9-16, 4 tvinn.
- Kver III: blöð 17-24, 4 tvinn.
- Kver IV: blöð 25-32, 4 tvinn.
- Kver V: blöð 33-38, 3 tvinn.
- Kver VI: blöð 39-45, 3 tvinn + 1 stakt blað.
- Kver VII: blöð 46-47, 1 tvinn.
- Kver VIII: blöð 48-55, 4 tvinn.
- Kver IX: blöð 56-63, 4 tvinn
- Kver X: blöð 64-71, 4 tvinn
- Kver XI: blöð 72-79, 4 tvinn.
- Kver XII: blöð 80-87, 4 tvinn.
- Kver XIII: blöð 88bis-88(5x),88-91, 4 tvinn.
- Kver XIV: blöð 92-99, 4 tvinn.
- Kver XV: blöð 100-107, 4 tvinn.
- Kver XVI: blöð 108-115, 4 tvinn.
- Kver XVII: blöð 116-124, 4 tvinn + 1 stakt blað.
- Kver XVIII: blöð 125-130, 3 tvinn.
- Blöð vantar í handritið, m.a. titilsíðu. Á undan blaði 88 eru leifar af fjórum burtskornum blöðum upp við kjöl (87bis-87quinquies). Einnig kann að vera að það vanti blöð á eftir bl. 123.
- Blek hefur smitast í gegn á bl. 36r. Blettir þekja texta á bl. 36v, 37r, 47v, 64r, 70v, 79v-80v. Leturflötur hefur víða dökknað og mörg blöð eru nokkuð skítug.
- Gert hefur verið við afrifu neðst á bl. 71 með styrktarpappír. Einnig hafa horn blaða sums staðar verið styrkt.
- Eindálka.
- Leturflötur er ca 120-140 mm x 75-85 mm
- Línufjöldi er ca 17-28.
- Griporð eru víða.
- Erindi eru víða númeruð.
- Texti á bl. 119v endar í totu.
Ýmsar hendur, kansellískrift og fljótaskrift. Sumt er með hendi séra Guðbrands Jónssonar í Vatnsfirði, einkum fremstu arkirnar. Sumt er skrifað með fallegu og skýru settletri, t.d. erfiljóð Jóns Arasonar í Vatnsfirði (bl. 25r-31r).
Upphafsstafir örlítið flúraðir á blöðum: 23r, 31v, 36v, 43v, 55r, 58v, 65r, 68r, 70r, 72v, 87v, 89r, 100r, 124r.
Flúr undir griporðum á bl. 58v-61r.
Þrír örlitlir bókahnútar á bl. 99v.
Nótur á blöðum 124r-130r.
Band frá því í ágúst 1964 (170 mm x 130 mm x 40 mm). Spjöld eru klædd brúnum yrjóttum pappír, líndúkur á hornum og kili. Saumað á móttök. Saurblöð tilheyra bandi. Handritið liggur í öskju.
Handritið var áður fest í kápu úr bókfelli úr latnesku kirkjulegu handriti með reimum.
- Neðri helmingur af tvinni (97 mm x 101 mm) hefur verið festur á móttak fremst. Á það er skrifað bæði á íslensku og latínu.
- Laus seðill frá Kaupmannahöfn með upplýsingum um forvörslu.
Historie og herkomst
Handritið var skrifað á Vestfjörðum, líklega í Vatnsfirði við Ísafjarðardjúp. Það er tímasett til 17. aldar í Katalog II, bls. 391-392, en hefur verið skrifað á seinni hluta aldarinnar. Virkt skriftartímabil Guðbrands Jónssonar var ca 1660-1690.
Samkvæmt AM 477 fol. voru einnig í þessu handriti „Málshættir og orðatiltæki eftir a, b, c.“, en vantar nú.
Stofnun Árna Magnússonar á Íslandi tók við handritinu 15. febrúar 1980.
[Additional]
ÞS endurskráði 24. febrúar 2010 og í janúar/febrúar 2011. ÞS færði inn grunnupplýsingar 31. janúar 2002 Kålund gekk frá handritinu til skráningar 4. febrúar 1910.Katalog II, bls. 391-92 (nr. 2306).
Viðgert og bundið af Birgitte Dall í ágúst 1964.
- Svart-hvítar ljósmyndir á Det Arnamagnæanske Institut í Kaupmannahöfn.
- Filma á handritadeild Landsbókasafns Íslands-Háskólabókasafns.