Skráningarfærsla handrits

SÁM 38

Spádómsrit ; Ísland, 1890-1910

Titilsíða

Spámaður, þulur og gátur. Líka ein hrakningsríma

Innihald

1 (2r-22v)
Athugasemd
Titill í handriti

Hins engelska þýðara athugsemd

Upphaf

Frumritið eftir hverju það sem hér kemur fyrir …

Niðurlag

… Vertu ánægður með þína núverandi lukku

Athugasemd

Meðal efnis eru reglur fyrir hvernig spyrja á (blöð 2v-5r), spádómstafla (blöð 5r-6v) og spádómar merktir í röð frá Á-Q (blöð 7r-22v).

Efnisorð
2 (23r-25r)
Gátur
Efnisorð
2.1 (23r-24v)
Gáta - I
Titill í handriti

Gáta.

Upphaf

Fór ég eitt sinn á fiskum víða …

Niðurlag

… sá er þuluna saman hnýtti og sínum líkum sendir að ráða

Athugasemd

Fyrsta gáta er ekki númeruð í handriti.

Efnisorð
2.2 (24v-25r)
Gáta - II
Titill í handriti

2. gáta

Upphaf

Hvert er það fangafar …

Niðurlag

… hvað svoddan allt þýðir, þá muntu kanna hylli manna.

Efnisorð
2.3 (25r)
Gáta - III
Titill í handriti

3. gáta

Upphaf

Hver er sá aldingarður …

Niðurlag

… 4 hreiður og í hverju hreiðri 7 fuglar og heita sitt hver.

Efnisorð
3 (25v-29v)
Brot úr þulinni um Jón mannorðsþjóf
Titill í handriti

Brot úr þulunni um Jón mannorðsþjóf.

Upphaf

Getinn af níðskældum pokapresti …

Niðurlag

…í þetta sinn, ekki fá menn fleira í fréttum af þér en síðar meira.

Efnisorð
4 (29v-31v)
Rúnastafróf
Titill í handriti

Nokkur rúnastafróf

Upphaf

1. Málrúnir …

Niðurlag

… Stafarúnir

Efnisorð
5 (31v-45r)
Þulur
Efnisorð
5.1 (31v-34v)
I. þula
Titill í handriti

Þula

Upphaf

Kátt er um jólin, koma þau senn …

Niðurlag

… ljóðin eru þrotin og lifið þið vel.

Athugasemd

Fyrsta þula er ónúmeruð í handriti.

Efnisorð
5.2 (34v-35r)
II. þula
Titill í handriti

II. þula

Upphaf

Sat ég undir fiskahlaða …

Niðurlag

… nema bógur og læri.

Efnisorð
5.3 (35v)
III. þula
Titill í handriti

III. þula

Upphaf

Játa mín Táta …

Niðurlag

… og þó er ekki hálftalið liðið hennar Tátu.

Efnisorð
5.4 (35v-36r)
IV. þula
Titill í handriti

IIII. þula

Upphaf

Ríða, ríða ho ho, til vina landa …

Niðurlag

… nú er nógur maturinn þegar stúlkan ríður.

Efnisorð
5.5 (36r-36v)
V. þula
Titill í handriti

V. þula

Upphaf

Gott er að ríða sandana mjúka, það gerir ekki hestana sjúka …

Niðurlag

… nema bógur og læri.

Efnisorð
5.6 (36v-37r)
VI. þula
Titill í handriti

VI. þula

Upphaf

Heyrði ég í hamrinum, hátt var látið …

Niðurlag

… hef ég ekki hallast á hestinum og ríða verð ég þó.

Efnisorð
5.7 (37r-37v)
VII. þula
Titill í handriti

VII. þula

Upphaf

Krummi fló kátur á sjó …

Niðurlag

… og bamsaði við og sagði -líllíló.

Efnisorð
5.8 (37v)
VIII. þula
Titill í handriti

VIII. þula

Upphaf

Konan gekk til kirkjudyra …

Niðurlag

… með flauta kopp í hendi og fingur niðri þrjá.

Efnisorð
5.9 (38r-40r)
IX. þula
Titill í handriti

IX. þula. Þórnaðarþula

Upphaf

Hlusti til mín fólk mitt …

Niðurlag

… feitleik fallið höfuð úr tönn

Efnisorð
5.10 (40r)
X. þula
Titill í handriti

X. þula

Upphaf

Grýla reið með garði, gekk með henni Varði …

Niðurlag

… út svo trú ég að það færi.

Athugasemd

Á spássíu blaðs 40r stendurGrýla rétt hjá garði gekk / fyrr en mig varði o.s.frv.

Efnisorð
5.11 (40r-40v)
XI. þula
Titill í handriti

XI. þula

Upphaf

Krumminn á skjánum, kallar hann inn …

Niðurlag

… Krumminn á skjánum, kallar hann inn.

Efnisorð
5.12 (40v)
XII. þula
Titill í handriti

XII. þula

Upphaf

Krumminn á skjá, skjá, skekur hann belti þrjá, þrjá …

Niðurlag

… liggja ljótum hjá, hjá, leiðum krumma þá, þá.

Efnisorð
5.13 (41r)
XIII. þula
Titill í handriti

XIII. þula

Upphaf

Oddur sá blessunar bræddur …

Niðurlag

… hvar hann er staddur.

Efnisorð
5.14 (41r-42v)
XIV. þula
Titill í handriti

XIV. þula. Danslilja

Upphaf

Við í lund-lund fögrum eina stund …

Niðurlag

… rjóður stundi, móð mundi, myndað yndi fljóð.

Efnisorð
5.15 (42r-42v)
XV. þula
Titill í handriti

XV. þula. Klausturhjúin á Möðruvöllum 1739

Upphaf

Jón er títt um hús og haga, hjörð og annir bús að klaga …

Niðurlag

… knörrinn Brakks með girðing staga.

Efnisorð
5.16 (42v-43r)
XVI. þula
Titill í handriti

XVI. þula. Lof letinnar.

Upphaf

Leti er landsins sæla …

Niðurlag

… voldug vörn harmkvæla, væri hún djöflafæla.

Efnisorð
5.17 (43r-43v)
XVII. þula
Titill í handriti

XVII. þula. Aldarsumbl

Upphaf

Senn er öldin svella, sumbli farin að hella …

Niðurlag

… hin hvella hennar styttist rella.

Efnisorð
5.18 (43v-44r)
XVIII. þula
Titill í handriti

XVIII. Illmálug tunga

Upphaf

Málug tunga mæðir margan …

Niðurlag

… þræðir heilög skrift það ræðir.

Efnisorð
5.19 (44v-45r)
XIX. þula
Titill í handriti

XIX. þula

Upphaf

Kom ég út og kerling leit ófrýna …

Niðurlag

… fær hana aldrei litlu dóttur mína.

Efnisorð
6 (45r-45v)
Stökur
Titill í handriti

Tvær stökur

Efnisorð
6.1 (45r-45v)
Staka - I
Upphaf

Grettir þótti gott óvætti að hitta …

Niðurlag

… læt ég þér drjúgast dump, dragast um gump.

Efnisorð
6.2 (45v)
Staka - II
Upphaf

Viljirðu voga mump …

Niðurlag

… læt ég þér drjúgast dump, dragast um gump.

Efnisorð
7 (45v-48v)
Gátur
Titill í handriti

Gátur

Upphaf

Sá ég sitja settan hal með sextán rósum, böndin þrjú á búki ljósum, bjargaði hann mér frá hungurs glósum …

Niðurlag

… Tveir menn gengu á fjall og báru það á milli sín sem báðir hétu.

Athugasemd

24 gátur.

Efnisorð
8 (49r-58v)
Hrakningsríma Björns Björnssonar
Höfundur

Bjarni Guðmundsson

Titill í handriti

Hrakningsríma Björns sál. Björnssonar árið 1858

Upphaf

Dvínar njóla dagað er …

Niðurlag

… sagna meiður mér, mærðar smið forláti.

Athugasemd

Ríman er hér 113 erindi; samkvæmt Rímnatali (bls. 251) er ríman sögð vera 104 erindi (sjá einnig SÁM-skrá).

Efnisorð

Lýsing á handriti

Blaðefni

Bók.

Pappír.

Blaðfjöldi
i + 58 + i blöð
Tölusetning blaða

Handritið er hvorki blaðmerkt né blaðsíðumerkt í heild sinni.

Síðari tíma blaðsíðumerking er með 10 bls. millibili frá: 11, 21, 31, 41, 51, 61, 71, 81, 91, 101, 111. Bls. 45 og 97 eru tölusettar; strikað er yfir ranglega tölusettar síður: 101 (bls. 103), 111 (bls. 113) og 114 (bls. 116) og þar er fært inn rétt blaðsíðutal (116).

Kveraskipan

Átta kver.

  • Kver I: bl. 1-10, 5 tvinn.
  • Kver II: bl. 11-16, 3 tvinn.
  • Kver III: bl. 17-24, 4 tvinn.
  • Kver IV: bl. 25-32, 4 tvinn.
  • Kver V: bl. 33-40, 4 tvinn.
  • Kver VI: bl. 41-48, 4 tvinn.
  • Kver VII: bl. 49-56, 4 tvinn.
  • Kver VIII: bl. 57-58, 1 tvinn.

Umbrot

  • Eindálka.
  • Línufjöldi ca 20.
  • Víðast hvar er strikað fyrir innri, ytri og efri spássíu, neðri spássía er undanskilin.
  • Í Hrakningsrímunni er aðeins strikað fyrir leturfleti á fyrstu blaðsíðu (blaði 49r).

Ástand

  • Bandið er heillegt en marmarapappír (brúnn og drapplitaður) á spjöldum er rifinn af að hluta.
  • Ofið efni á kili og hornum er farið að gefa sig.
  • Rifið er upp í blöð 13, 26 og 27.

Skrifarar og skrift

Með einni hendi, skrifari óþekktur, snarhönd.

Skreytingar

Titilsíða er skrautskrifuð og fyllt upp í stafi með rauðu bleki.

Fyrirsagnir eru með örlítið stærra letri en textinn almennt en í sama lit (blek: dökkgrátt eða svart).

Á blöðum 7-22 eru ritaðir upphafsstafir í stafrófsröð Á-Q; einn stafur á hverju blaði (Á: 7r og 7v; B: 8r og 8v, o.s.frv.)

Spássíugreinar og aðrar viðbætur

  • Á blaði 40rer ritað annað upphaf á X. þulu, þ.e.: Grýla rétt hjá garði gekk / fyrr en mig varði, o.s.frv.
  • Efst á titilsíðu er stimpill með skútu undir seglum, en undir stendur: Hermann S Jónsson. Þar ræðir trúlega um Hermann skipstjóra í Flatey (sbr. ópr. skrá SÁM).

Band

Band (175 mm x 110 mm x 9 mm) er hugsanlega frá því um aldamótin 1900 eða frá upphafi 20. aldar. Kápuspjöld eru klædd marmarapappír; líndúkur er á kili og hornum. Pappír bókarinnar er blár nema sá pappír sem Hrakningsríman er skrifuð á en hún er skrifuð á ólitaðan pappír.

Handritið liggur í öskju með SÁM 39.

Uppruni og ferill

Uppruni

Handritið er skrifað á Íslandi um 1900 eða á 20. öld (sbr. ópr. skrá SÁM).

Ferill

Líklegt er talið að handritið hafi verið í eigu Hermanns S. Jónssonar skipstjóra í Flatey (sbr. blað 1r), en ella er ferill þessa handrits ókunnur.

Aðrar upplýsingar

Skráningarferill

VH skráði handritið 18.-21. september 2008 og bætti við og lagfærði í september 2010, Jón Samsonarson skráði ca 1970 (sjá ópr. skrá SÁM).

Lýsigögn